¶áñ·Ç íñ³ å³ïÏ»ñí³Í ¿ ²¹ñµ»ç³ÝÁ 35 ï³ñÇ Õ»Ï³í³ñ³Í ³é³çÝáñ¹Á:

Իլհամը՝ Հեյդար Ալիևի որդին, պատրաստ է վերջնականորեն իր ձեռքը վերցնելու Ադրբեջանի կառավարման ղեկը: Դա տեղի կունենա չորեքշաբթի օրը՝ հոկտեմբերի 15-ին: Դատելով Հայաստանի արևելյան հարևան երկրում տիրող իրավիճակից՝ ընտրություններն այնտեղ կանցնեն այնպես, ինչպես կտակել է ինքը Հեյդար Բաբան (ավագ Ալիևը անցյալ շաբաթ հրաժարվեց նախագահական թեկնածությունից հօգուտ իր որդու: Ներկայումս նա բուժվում է ԱՄՆ-ում կյանքին սպառանցող հիվանդություններից):

Ալիևների ժառանգավարական (դինաստիական) իշխանափոխությունը շատ հանգիստ է ընդունվում միջազգային հանրության կողմից: Իլհամին իրենց սատարելու մասին ուղղակի կամ անուղղակի կերպով հասցրել են հայտարարություններ անել հարավկովկասյան տարածաշրջանում իրենց շահերը հետապնդող թերևս բոլոր կողմերը:

Արևմուտքը, և առաջին հերթին ԱՄՆ-ը, պատրաստ է ընդունելու Ալիևների դինաստիան՝ հավասարության նշան դնելով ժողովրդավարության և Նավթի երկրի հետ լավ հարաբերություններ պահպանելու ձգտման միջև: 42-ամյա Իլհամը ջերմ ընդունելության է արժանացել ԱՄՆ կատարած իր երկու այցերի ժամանակ:

Արևմուտքից հետ չի մնում և Ռուսաստանը: Իլհամն արդեն առանձնահանդիպում է ունեցել Պուտինի հետ Յալթայում վերջերս կայացած ԱՊՀ գագաթնաժողովի ժամանակ, իսկ ռուսաստանյան պաշտոնական պատվիրակությունները այցելում են Ադրբեջան ցարդ չտեսնված ակտիվությամբ: Վերջերս Ադրբեջանում էին առաջին տիկին Լյուդմիլա Պուտինան և Ռուսաստանի անվտանգության խորհրդի քարտուղար Վլադիմիր Ռուշայլոն:

Ռուսաստանին, անկասկած, հետաքրքրում է, թե ինչպիսին կլինեն Ադրբեջանի նախապատվությունները նախագահական ընտրություններից հետո: Այդ մասին Ռուշայլոն ասաց ուղղակիորեն. - «Ռուսաստանը շահագրգռված է Ադրբեջանում քաղաքականության հաջորդայնությամբ և երկու երկրների ղեկավարների միջև հաստատված կառուցողական երկխոսության շարունակմամբ»:

Իլհամն անդադար հավաստիացնում է ինչպես Արևմուտքին, այնպես էլ Ռուսաստանին հոր գործին իր նվիրվածության մեջ: Ըստ էության նա տալիս է այն, ինչ իրենից ակնկալում են՝ երաշխիքներ: Ընդ որում, նրա հավաստիացումների տեքստը նույնն է և՛ Արևմուտքի, և° Ռուսաստանի համար: «Ադրբեջանի արտաքին քաղաքական կուրսը մնում է անփոփոխ: Ռուսաստանի հետ հարաբերությունները ռազմավարական գործակցության հարաբերություններ են, որոնք Բաքվի համար առաջնային նշանակություն ունեն», - ասաց Իլհամը Ռուշայլոյի հետ հանդիպման ժամանակ: Այս նույն արտահայտությունը նա օգտագործեց ԱՄՆ-ում՝ փոխելով միայն աշխարհագրական տեղանունները:

Ադրբեջանի նախագահի պաշտոնի գլխավոր թեկնածուն չէր խորամանկում: Բաքուն նախապատվություններ շատ ունի: Կա նաև մերձավոր նախապատվություն ի դեմս Թուրքիայի, որի հետ հարաբերությունները ընդհանրապես եղբայրական են: Հավանական ապագա նախագահը իրականում Թուրքիայի քաղաքացիություն ունի:

Իլհամի թեկնածությունն օժանդակություն է գտնում նույնիսկ փակ սահմանների մյուս կողմից: ՀՀ Ա¶ նախարար Վարդան Օսկանյանն այս շաբաթ հայտարարեց. - «Իլհամ Ալիևը Հայաստանի համար առավել նախընտրելի թեկնածուն է, քանի որ նա տեղյակ է իր հոր վարած գործունեությանը և տեղեկացված է Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի վերջին առաջարկների մասին»:

Աշխարհաքաղաքականության այս հեղհեղուկ աշխարհում ակնհայտ է, որ հանուն քաղաքական կուրսի հաջորդայնության աշխարհը պատրաստ է ընդունելու կառավարման ժառանգավարական ձևի հաստատումը «մեկ առանձին վերցված» կովկասյան պետությունում (Լենինի թեթևակի փոփոխված բնորոշմամբ): Իսկ Ադրբեջանում ընտրողները, ամենայն հավանականությամբ, կհետևեն Հայր Ալիևի քլիվլենդյան ուղերձի «ոգուն» և «տառին»: Այդ ուղերձն իր բովանդակությամբ իշխանությունը Իլհամին ժառանգություն թողնող կտակ է հիշեցնում:

Եվ ի՞նչ է կտակում Բաբան (պապը) իր ժողովրդին: Նախ և առաջ, իհարկե՝ հիշել իրեն: «Այս օրերին, - ասվում է հիվանդի մահճում գրված ուղերձում, - լրանում է Ադրբեջանի իմ ղեկավարման ընդհանուր առմամբ 34 տարին և 10 տարին՝ որպես ազատ ադրբեջանական պետության նախագահի: Իմ ամբողջ կյանքի նպատակը որպես ադրբեջանցու, Ադրբեջանի Հանրապետության քաղաքացու, նաև նրա ղեկավարի, նախագահի եղել է ծառայելը ձեզ՝ ադրբեջանական ժողովրդին, ում ես սիրում եմ կյանքիցս էլ ավելի»:

Հայրական անվրդով տեսքով նման խոստովանություններ անելու ունակության համար Ալիևին շատ բան էին ներում՝ և՛ կոռուպցիան, և՛ հետապնդումները, և՛ սոցիալական դժվարությունները, էլ չխոսելով չլուծված Ղարաբաղյան հակամարտության մասին: Ճգնաժամային իրավիճակներում նա միշտ կարող էր դուրս գալ ժողովրդի առաջ և ասել. «Ես սիրում եմ ձեզ կյանքիցս ավելի...» Նրա կերպարը, հնչերանգները անխափան կերպով ցանկալի արդյունք էին տալիս:

Իր ուղերձի երկրորդ կետով Ալիևը կտակում է քաղաքացիներին երկիրը. «Այսօր ադրբեջանական անկախ պետությունը զարգանում է՝ օգտվելով ամենաառաջավոր փորձից ու համաշխարհային արժեքներից: Առաջնորդվելով ժողովրդավարական պետության, մարդու և քաղաքացու իրավունքների գերակայության, քաղաքական բազմակարծության սկզբունքներով՝ Ադրբեջանն իրականացնում է իր գործունեությունը Եվրոպայի և աշխարհի ամենաառաջավոր, ամենահզոր պետությունների հետ ուս ուսի տված»:

Ուղերձի այս մասը՝ ժողովրդավարական ծաղկեցրած բնորոշումներով, անկասկած նախատեսված է արտաքին «ականջների» համար: Ներքին լսարանի համար նախատեսված մասը սեփական շահերին ծառայող այլ հռետորական հնարքներ է կիրառում.

«Մեր երկիրն իր արժանի տեղն է գրավել միջազգային հանրությունում: Այսօր աշխարհի, տարածաշրջանի հիմնական, ռազմավարական հարցերը չեն լուծվում առանց մեր կարծիքը, մեր շահերը հաշվի առնելու: Մեզ ճանաչում են, ընդունում են, մեզ հետ հաշվի են նստում»...

Ալիևի ուղերձի ամենաթույլ կողմը Ղարաբաղն է: Սակայն այստեղ էլ Բաբան հաջողեցնում է շահեկանորեն ներկայացնել սեփական անձը որպես իրավիճակը կարգավորողի:

«Հայկական բանակը, օգտվելով 1990-1993 թվականներին մեր հանրապետությունում հաստատված քաղաքական ճգնաժամից, իշխանության ճգնաժամից, անկառավարելիությունից և քաոսից, զավթեց ադրբեջանական տարածքները՝ ավելի քան մեկ միլիոն մեր հայրենակիցների վերածելով փախստականների և տեղահանվածների... Մենք այդ ամենի առաջն առանք»:

Ուղերձի իմաստը ընտրությունների նախօրյակին հետևյալն է՝ եթե չլինեին քաոսը, ճգնաժամը, «մեր» տարածքները կմնային մեզ: Հաշվի՛ առեք սա հետագայում, դավեր մի՛ նյութեք Իլհամի դեմ...

Հետևելով ժանրի կանոններին՝ ուղերձի վերջում Ալիևը կրկին հիշեցնում է, որ «իր ամբողջ կյանքը նվիրել է ադրբեջանական ժողովրդին, նրա ներկային և ապագային..., սակայն վերջին ժամանակներս առողջության հետ կապված որոշ պրոբլեմներ թույլ չեն տալիս ավարտին հասցնել ամբողջ ձեռնարկած աշխատանքը...»

Այս ակնհայտ անցումը որդուն սատարելու մի բացահայտ է կոչ է:

«Իլհամը բարձր ինտելեկտի տեր, եռանդուն, նախաձեռնող անձնավորություն է, որն օժտված է պրագմատիկ մտածողությամբ, քաջատեղյակ է ժամանակակից քաղաքականությանն ու էկոնոմիկային»: Եվ, վերջապես՝ «Ես հավատում եմ նրան, ինչպես ինքս ինձ»:

Իլհամը, թերևս, Ալիևի ամենամեծ թուլությունն է: Վերլուծաբանները տարիներ շարունակ նշել են, որ զառամյալ քաղաքական գործիչը վաղուց հրաժարված կլիներ իշխանությունից, եթե չլիներ այն որդուն ժառանգաբար փոխանցելու փափագը: Իշխանության այդ փոխանցումը երաշխավորում է բարգավաճում և ապահովություն, որ µ»ñáõÙ է կարգավիճակÁ: Ընդհանուր կարծիքով որդին շատ քիչ բան է արել սեփական ուժերով նման կարգավիճակի արժանանալու համար: Սակայն հոր կամքն է, որ նա օգտվի այդ կարգավիճակից:

Կարո՞ղ է, արդյոք, ժողովուրդը չլսել իր առաջնորդին: Դժվար թե: Այդպիսի նախադեպ դեռ չի եղել, որ ժողովուրդը չհնազանդվի մի մարդու, որն իշխանության գլուխ է եղել 34 տարի:

Բայց չի եղել նաև «ժողովրդավարական ժառանգավարության» նախադեպ: Իսկ այդպիսին հայտնվում է Հայաստանից դեպի արևելք ձգվող հորիզոնում: