Ռայա Բաբաևան ասում է, որ ինքը ո°չ ադրբեջանցի է, ո°չ հայª ղարաբաղցի է

Երբ Ռայա Բաբաևան հայտնվում է Արցախի հանրային հեռուստատեսության և ռադիոյի խմբագրությունում, նրա գործընկերները խանդավառ ողջունում են նրան. «Բարև՛, Ռայա՛ ջան, էս որտե՞ղ էիր, կարոտել ենք քեզ»:

Այսպիսի ջերմ հարաբերությունները գործընկերների միջև թերևս զարմանալի չթվային, եթե չլինեին Ռայայի հետ կապված որոշ հանգամանքներ:

Ռայա Բաբաևան ադրբեջանցի է, որն ապրում է ադրբեջանցիների և հայերի միջև ատելության առիթ դարձած Լեռնային Ղարաբաղի մայրաքաղաքում՝ Ստեփանակերտում: Չնայած հայ-ադրբեջանական պատերազմին՝ Ռայան բավականաչափ խիզախ գտնվեց, որ չլքի Ղարաբաղը, և այսօր վայելում է շրջապատի հայերի սերն ու հարգանքը:

«Երբ մարդիկ հարցնում են՝ ես ինձ ադրբեջանցի եմ համարում, թե հայ, պատասխանում եմ, որ ես ղարաբաղցի եմ», ժպտալով ասում է նա:

57-ամյա Բաբաևայի համար հայերին և ադրբեջանցիներին բաժանող գիծը վերացավ 1966 թվականին, երբ նա ամուսնացավ ղարաբաղցի հայ Արարատ Գրիգորյանի հետ:

Խորհրդային տարիներին հայերի և ադրբեջանցիների միջև ամուսնությունները սովորական և ցանկալի երևույթ չէին, սակայն եզակի էլ չէին:

Բացի բազմաթիվ մարդկային կյանքեր խլելուց, 1990-1994 թվականների ղարաբաղյան պատերազմը անդրադարձավ նաև խառն ամուսնությունների վրա: Որոշ ընտանիքներ մեկնեցին Ռուսաստան կամ այլ երկրներ, որոշ ընտանիքներ էլ բաժանվեցին. ադրբեջանցիները մեկնեցին Ադրբեջան, իսկ հայերը՝ Հայաստան:

Բաբաևան ասում է, որ պատերազմի տարիներին ինքը երբեք չի մտածել Ղարաբաղից հեռանալու և ամուսնուց ու երկու երեխաներից բաժանվելու մասին: Նա պատրաստ է եղել մնալու Ղարաբաղում մինչև հակամարտության ավարտը և նույնիսկ պատրաստ է եղել մնալու այնքան, մինչև իրեն արտաքսեն:

«Դրանք դժվար ժամանակներ էին ինձ համար: Ադրբեջանցիներն ու հայերը սպանում էին իրար, և յուրաքանչյուր մահ ինձ ցավ էր պատճառում», ասում է Բաբաևան:

Սակայն նա ասում է, որ երբեք չի վախեցել, որ իրեն կարող են սպանել՝ իմանալով, որ ինքն ադրբեջանցի է: Հարևանները վերաբերվում էին նրան առաջվա նման, և ադրբեջանցի լինելու համար ոչ մեկը չի անիծել նրան:

«Մի անգամ իմ հայ ընկերուհիներից մեկը, որն ինձ այցելության էր եկել, ասաց. «ՈՒզում եմ զենք վերցնել ու գնալ կռվելու ադրբեջանցիների դեմ»: Ես նրան ասացի. «Ի՛նձ սպանիր, ես էլ եմ ադրբեջանցի»: Նա նայեց ինձ, հետո գրկեց, լաց եղավ ու ասաց. «Ինչպե՞ս կարող ես այդպիսի բան ասել»: Ես էլ էի լաց լինում: Այդ պահին ես առաջին անգամ զգացի պատերազմի դաժանությունը», վերհիշում է Բաբաևան:

Հայ ամուսինը և նրա ադրբեջանցի կինը պատրաստ էին միասին կիսելու բոլոր դժվարությունները և երբեք չմեղադրեցին միմյանց հայ կամ ադրբեջանցի լինելու համար:

Սակայն պատերազմը չխնայեց նրանց ընտանիքը. Ռայայի ամուսին Արարատը սպանվեց 1992 թվականին, երբ դուրս էր եկել ադրբեջանցիների կրակի տակ հայտնված փողոց:

Արարատի մահից հետո Ռայան հասկացավ, որ Ղարաբաղում իրեն պահողը միայն ամուսինը չէր:

«Ես ապրել եմ այստեղ ավելի քան 30 տարի և ուրիշ տուն չեմ ուզում: Հայերն ընդունում են ինձ յուրայինի նման, և ես պատճառ չունեմ ինձ մեկուսացած զգալու: Ես շատ շնորհակալ եմ իշխանություններից և շարքային մարդկանից, որոնք հնարավորություն տվեցին ինձ ապրելու այստեղ այնպես, ինչպես ապրում էի նախկինում», ասում է նա:

Ռայայի աշխատանքը Արցախի հանրային հեռուստատեսությունում և ռադիոյում նրան հնարավորություն է տալիս չմոռանալու իր մայրենի լեզուն: Նա «Արդարության ձայն» հաղորդաշարի Éուրերի հաղորդավարն է: Կայանի ադրբեջաներեն հաղորդումները հեռարձակվում են Ադրբեջանի համար 31-րդ կարճալիք հաճախականությամբ:

«Մենք այս հաղորդումը համարում ենք մշակութային կամուրջ Ղարաբաղի և Ադրբեջանի միջև: Հաղորդում ենք լուրեր Ղարաբաղի մասին, քաղաքական վերլուծություններ և դիվանագիտական մեկնաբանություններ հակամարտության հնարավոր կարգավորման մասին: Եթե լինում են ադրբեջանցի գերիներ, մենք հարցազրույց ենք անցկացնում նրանց հետ, և նրանց ծնողները կարողանում են համոզվել, որ նրանք կենդանի են», ասում է Ռայան:

Նա հավատում է, որ հակամարտությունը կարող է արագ ավարտվել, բայց միայն եթե Ադրբեջանը ճանաչի Ղարաբաղի անկախությունը:

«Ես հույս ունեմ, որ մի օր ադրբեջանցիները կկարողանան գալ Ղարաբաղ, իսկ հայերը՝ գնալ Բաքու, - ասում է նա: - Հակամարտությունը չի կարող լիովին կարգավորվել, մինչև մարդիկ հնարավորություն չստանան անարգել անցնելու սահմանները»:

Ռայայի գործընկեր Լարիսա Գրիգորյանը նրան բնութագրում է որպես նվիրված, բարի ու անկեղծ ընկերոջ:

«Ես հայրենասեր եմ և ինչ-որ առումով՝ ազգայնական, - ասում է Լարիսան, - սակայն պատճառ չեմ տեսնում, թե ինչու պիտի ատեմ Ռայային: Նրա մեղքը չէ, որ նրա հայրենակիցներն այդքան թշնամաբար են տրամադրված մեր նկատմամբ: Ես տարբերություն չեմ տեսնում նրա և իմ հայ ընկերների միջև»:

Ինչ վերաբերում է Ռայային, ապա նա ասում է, որ ինքը երկու աստված ունի. մեկը ադրբեջանական ընտանիքում ծնված լինելու բերումով, իսկ մյուսը՝ 1985 թվականին Էջմիածնում մկրտվելու բերումով:

«Երբ լողացնում եմ թոռներիս, նրանց վրա ջուր եմ լցնում ու ձեռքովս խաչակնքում եմ նրանց գլուխները՝ ասելով՝ «աստված պահի ձեզ», ինչպես ընդունված է Ղարաբաղում», ասում է Ռայան:

«Երբ լուրեր եմ ստանում Ադրբեջանից, սիրտս ուրախանում է, զգացմունքներս պոռթկում են: Ես սիրում եմ իմ ադրբեջանցի ժողովրդին ու կսիրեմ մինչև վերջին օրս: Բայց ես սիրում եմ նաև հայ ժողովրդին, որովհետև կյանքումս ինչ լավ բան ունեմ, հայկական է», ասում է նա:

Ղարաբաղում ուրիշ ադրբեջանցիներ էլ են ապրում: Նրանց մի մասը փոխել է անուն-ազգանունը, մյուսներն ապրում են գյուղերում, և նրանց կյանքը նկատելի չէ: Ռայան հայտնի է Ստեփանակերտում, և եթե հարցնեք անցորդներին, արդյոք իրենք ճանաչում են որևէ ադրբեջանցու Ստեփանակերտում, ապա շատերը կասեն. «Գտեք Ռայային, նա շատ լավ մարդ է»: