Ջեմմա Դավթյանն աշխատում է քաղցկեղի բաժանմունքում:

«Ես չեմ ուզում հիշողությունների գիրկն ընկնել, - հուսահատ, մեղրագույն աչքերն է փակում միջահասակ կինը: - Այդ օրվանից սկսած աշխարհը սկսեց մի այլ ուղղությամբ պտտվել»:

Մի ամառային օր էր, սրանից մոտ երեք տարի առաջ, երբ Մարինե Գալստյանի հիվանդությունը հաստատվեց, և ախտորոշման արճճից էլ ծանր դրոշմը փոխեց նրա ապագան:

Ողբերգական դեմքերով հարազատները սկսեցին դանդաղ ու ծանրաքայլ քարավանի նման այցելության գալ Գալստյանների ընտանիքին՝ արտահայտելու իրենց անհամոզիչ քաջալերանքները:

Մարինե Գալստյանը հիվանդ էր քաղցկեղով:

«Այսօր քաղցկեղի հիվանդացության ցուցանիշները հանրապետությունում շատ բարձր են, - ասում է հակաուռուցքային դիսպանսերի տնօրեն, բժշկական գիտությունների թեկնածու Գագիկ Բազիկյանը, - ինչի պատճառը ծխելն ու սխալ սնունդն է: Սակայն ամենակարևորն այս պարագայում շարունակական սթրեսներն են»:

Վիճակագրության համաձայն, վերջին 15 տարվա ընթացքում Հայաստանում հայտնաբերվել է ավելի քան 75 հազար քաղցկեղով հիվանդ:

«Ցուցանիշները չափազանց մտահոգիչ են մեզ նման փոքր երկրի համար, - ասում է բժիշկ-վերլուծաբան Պողոս Պողոսյանը, որը մի քանի տասնամյակ զբաղվում է այս ոլորտի խնդիրներով: - Թվում էր, թե հիվանդացության միտումները պետք է ամեն տարի նվազեին, սակայն տեղի է ունենում ճիշտ հակառակը»:

Բազիկյանը հավաստում է, որ ամեն տարի հանրապետությունում գրանցվում են 5 հազարից ավելի նոր հիվանդներ, սակայն ի տարբերություն անցած խորհրդային ժամանակների, երբ հետազոտությունը պարտադիր էր, իսկ բուժօգնությունը՝ անվճար, այսօր խնդիրը շատ բարդ է, քանի որ հայտնաբերված հիվանդների գերակշռող մասը բժշկի է դիմում միայն այն ժամանակ, երբ հիվանդությունը չափազանց խորացած է լինում:

«Հիվանդները դիմում են բժշկի շատ ուշ, հիվանդության 3-4-րդ փուլերում, - ասում է Բազիկյանը, - իսկ այդ վիճակում բուժման արդյունավետությունը չափազանց ցածր է: Սակայն, չնայած այս ամենին, մենք ունենք հիվանդներ, որոնք բուժվել ու ապրել են 5 և ավելի տարիներ»:

Ըստ օրենքի, քաղցկեղի բուժումն ու հիվանդների խնամքը հանրապետությունում պետք է իրականացվի անվճար: Ախտորոշումից և հիվանդության հաստատումից անմիջապես հետո քաղցկեղով հիվանդները ինքնաբերաբար անցնում են պետության հովանու տակ:

ՀՀ կառավարությանն առընթեր առողջապահական գործակալության աշխատակից Կառլեն Անտոնյանը հավաստում է, որ միայն անցյալ տարի քաղցկեղով հիվանդների բուժօգնությունն ապահովելու համար պետբյուջեից հատկացվել է ավելի քան 300 միլիոն դրամ:

«Ընդ որում, օրենքի համաձայն, հիվանդները նաև իրավունք ունեն անվճար դեղորայք ստանալու, անցնելու քիմիաթերապիայի և ֆիզիոթերապիայի անվճար կուրս, - ասում է Անտոնյանը: - Պետությունն այսօր հետևողական է այս հարցում, և ի տարբերություն անցյալ տարիների դրությունն անհամեմատ ավելի լավ է»:

Բժիշկ Գագիկ Բազիկյանը քաղցկեղի պատճառ է համարում սթրեսը:

Բազիկյանը չի հերքում, որ ի տարբերություն անցյալ մի քանի տարիների, այսօր այս ոլորտի ֆինանսական վիճակը համեմատաբար լավ է: Սակայն նա ասում է, որ պետությունը դեռևս ի վիճակի չէ ըստ արժանվույն վարձատրել բժիշկներին և նորագույն դեղորայքով ապահովել հիվանդներին:

«Քաղցկեղով հիվանդի բուժման մեկ կուրսի համար պետությունը վճարում է միջին հաշվով 70 հազար դրամ, որը, ինչ խոսք, շատ քիչ է բոլոր ծախսերը հոգալու համար, - ասում է Բազիկյանը: - Սակայն մենք հուսով ենք, որ մոտ ժամանակներս որոշում կընդունվի հատկացվող գումարների բարձրացման մասին, ինչը կազդի նաև բուժսպասարկման մակարդակի բարելավման վրա»:

Մարինե Գալստյանը, որը չնայած իր վիճակին դեռևս փորձում է կենսախինդ լինել, ժպիտով դիմավորել մարդկանց ու լավ վերաբերվել բոլորին, ասում է, որ իր խնդիրների մեծ մասը կապված է անարդյունավետ բուժման և բուժանձնակազմի անտարբեր վերաբերմունքի հետ:

«Միգուցե օրենքով մենք պետք է անվճար բուժօգնություն ստանանք, սակայն այսօր մեզ համար ոչինչ էլ անվճար չէ, փոքր բացառություններով, - ասում է նա: - Ամեն ինչ ունի իր հստակ գինը, այդ թվում՝ ներարկումները և հոգատարությունը»: Գալստյանը նշում է, որ իր վիճակով պայմանավորված պարբերական հետազոտություններն արժեն առնվազն 15 դոլար: Լազերային թերապիան արժե 50 դոլար: Նա ասում է, որ մի անգամ կարողացել է վճարել միայն 30 դոլար և բուժման ընթացքում այրվածքներ է ստացել:

«Նման բան մեր հիվանդանոցում գոյություն չունի, - հավաստում է Ֆանարջյանի անվան ուռուցքաբանության գիտական կենտրոնի փոխտնօրեն Սերգեյ Սեինյանը (այս կենտրոնում են բուժում ստանում քաղցկեղ ունեցող հիվանդների մեծ մասը): - Բժիշկն այսօր ստանում է 12-14 հազար դրամ, որն ամենևին էլ մասնագետին վայել աշխատավարձ չէ, սակայն ուշացումներ չեն լինում և աշխատավարձերը տրվում են ժամանակին: Իսկ չարորակ ուռուցք ունեցող հիվանդները բուժվում են անվճար հիմունքներով»:

Սակայն հիվանդներն ու նրանց ազգականները հավաստում են, որ բժիշկների իրականությունը զգալիորեն տարբերվում է հիվանդների իրականությունից:

«Երեք տարի շարունակ ես չեմ զգացել պետպատվերի գոյությունը, - ասում է Ամալյա Համբարձումյանը: - Վերելակից մինչև սենյակ, բուժքույրերից մինչև ներարկիչ բռնող վճարել ենք, քանի որ այլ ելք չկա, եթե ցանկանում ես բուժօգնություն ստանալ»:

Համբարձումյանը հավաստում է, որ շատ հիվանդների ասում են. -«Չե՞ք կարող վճարել, գնացեք, հետո կգաք»:

Անտոնյանն ասում է, որ թեև պետությունը ֆինանսավորում է քաղցկեղով հիվանդների բուժումը, նման երևույթները դեռևս մնում են բուժսպասարկման ոլորտի անբաժանելի մասը:

Քաղցկեղի հիվանդանոցի պատուհանները նայում են գերեզմանոցին:

«Աշխատավարձերը ժամանակին վճարվում են, լուծված է նաև դեղորայքի խնդիրը, - հավաստում է Անտոնյանը: - Սակայն, ցավոք սրտի, բժիշկները դեռևս հիվանդների մոտ շահարկում են աշխատավարձ չստանալու և այլ իրողություններ՝ հիվանդներից գումար ստանալու համար: Այսօր մենք իրական խնդիր ունենք՝ պայքարել այդ չարիքի դեմ, սակայն թե ինչպես՝ պարզ չէ»:

Հիվանդներին մտահոգում է, թե ինչպես կարող են ներկա պայմաններն անդրադառնալ իրենց բուժման վրա:

«Չգիտեմ, ինչ են մտածում բժիշկները այսպիսի չոր վերաբերմունք ցուցաբերելով մեզ նման ծանր հիվանդների հանդեպ, - ասում է հիվանդներից մեկը, որը վախեցավ տալ իր անունը: - Միթե նրանց խիղճը չի տանջում»:

Մեկ այլ հիվանդ ասում է, որ հերթական հետազոտությունից առաջ երիտասարդ ու նորելուկ բուժքույրը կամացուկ հուշել է. - «Դուք իրավունք ունեք չվճարելում, ինչու՞ եք վճարում»:

«Երբեմն, երբ մորս ուղեկցում եմ հիվանդանոց անհրաժեշտ բուժումներ ստանալու, քիչ է մնում խելագարվեմ, - ասում է Անահիտը՝ Մարինե Գալստյանի ավագ դուստրը: - Հիվանդները՝ դալուկ, թույլ ու թևաթափ, որոնք ոչ միայն դեղորայքի, այլև լուրջ հոգատարության և մի բարի խոսքի կարիք ունեն, առավոտից մինչև երեկո ստիպված են նստել սառը միջանցքում, դռների հետևից լսել բժիշկների քչփչոցն ու ծիծաղը և սպասել, թե երբ կբարեհաճեն ընդունել իրենց: Վերջում էլ, եթե հնարավորություն չունես առանձին վճարելու, կարող ես ընդհանրապես ուշադրության չարժանանալ: Հիվանդները ձայն չեն հանում, քանի որ գիտեն, որ իրենց կյանքն ու ինքնազգացողությունը լիովին կախված է նրանցից, իսկ թե ուր են մնում խիղճն ու բարեհոգությունը՝ Աստված գիտի»:

Անդրադառնալով բժիշկներին դրամաշորթության մեջ մեղադրող բողոքներին՝ Սեինյանն ասում է, որ մարդկանց մոտ այդ ամենի մասին պարզապես թյուր կարծիք է ձևավորվել:

«Հիվանդները երբեմն, ի նշան շնորհակալության, բժիշկներին նվերներ են տալիս, - ասում է նա: - Ի՞նչ է, ուզում են ա՞յդ էլ չլինի»:

Հոգեբան Նարինե Թովմասյանը հավաստում է, որ քաղցկեղով հիվանդներն իրենց բուժման ընթացքում նաև հոգեբանական աջակցության կարիք ունեն:

«Ինչ խոսք, իրենց բացասական ազդեցությունն է ունենում նաև որոշ բժիշկների ոչ մարդասիրական վերաբերմունքը, - ասում է նա: - Այս բոլոր գործոնները բացասական ազդեցություն են ունենում հիվանդի ինքնազգացողության ու ապաքինման գործընթացի վրա»:

Մարինե Գալստյանը, որի անբաժան ուղեկիցներն են դարձել սառն ու անհյուրընկալ միջանցքները և քիմիաթերապիայի հետևանքով անհրաժեշտության վերածված կեղծամը, ասում է, որ իր մոտ կրծքագեղձի քաղցկեղ ախտորոշելուց երեք տարի հետո լինում են օրեր, երբ ինքը ցանկանում է մեռնել:

«Ես ինձ հարցնում եմ՝ ախր ինչու՞, բժիշկ են, չէ՞, բայց փոխանակ քաջալերեն, օգնեն, ուժ տան, ստորացնում ու այնքան են նսեմացնում, որ ամեն ինչ աչքիդ առաջ սևանում է, - ասում է Մարինեն: - Երեք տարվա ընթացքում ես կարողացա վճարել և բուժօգնություն ստանալ ընդհանուր հաշվով միայն մեկ տարվա ընթացքում, ինչի արդյունքում ավելի վատ առողջական վիճակում հայտնվեցի: Ամենատխուրը վիրավորանքն է, որ ես ունեմ իմ սրտում ու հոգում»: