ì»ñÉáõͳµ³Ý êáõñ»Ý ´³Õ¹³ë³ñÛ³ÝÝ ³ëáõÙ ¿, áñ ë³ÑÙ³ÝÝ»ñÇ µ³óáõÙÁ Ïѳݷ»óÝÇ ³ß˳ñѳù³Õ³ù³Ï³Ý ½·³ÉÇ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÇ:

Անցյալ շաբաթ Հայաստանի և Թուրքիայի Ա¶ նախարարների միջև տեղի ունեցած հանդիպումը ավելի ակտիվացրեց երկու երկրների հարաբերություններին վերաբերող մամուլի քննարկումներն ու շահարկումները:

Մադրիդում կայացած հանդիպումից հետո Հայաստանի Ա¶ նախարար Վարդան Օսկանյանը և նրա գործընկեր Աբդուլա ¶յուլը հայտնեցին դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատելու իրենց պատրաստակամությունը: Սակայն այն, ինչ նախատեսված էր որպես քաղաքական հռետորութjուն, մամուլում տարածվելուց հետո վերածվեց լուրի:

Անցյալ շաբաթվա ընթացքում, օրինակ, երևանյան թերթերում հայտնվեցին ԱԺ մի պատգամավորի և Հայաստանի ազգային անվտանգության կուսակցության առաջնորդի հարցազրույցները՝ Թուրքիայի հետ հարաբերությունների մասին մեկնաբանություններով:

«Պետք չէ լինել տնտեսագետ կամ շատ խելացի, որպեսզի հասկանալ, որ հայ-թուրքական սահմանի բացումը էականորեն կբարելավի մեր տնտեսական պայմանները: Վերջ ի վերջո ժամանակն է վերջ տալ բղավելուն, թե մեզ կոտորել են: Ես չեմ ուզում, որ իմ երեխաները ապրեն զոհի սինդրոմով», - ասաց պատգամավոր Ռուբեն Հայրապետյանը «Հայկական ժամանակ» թերթին:

Սակայն ՀԱԱ կուսակցության անդամ ¶առնիկ Իսագուլյանը համարում է, որ եթե սահմանը բացվի, ապա «... թուրքական էժան ապրանքները կհեղեղեն երկիրը, և Հայաստանի արդյունաբերությունն ու գյուղատնտեսությունը չեն դիմանա մրցակցությանը»:

«Դրանից օգուտ կքաղի միայն գործարարների մի փոքր խումբ՝ մարդիկ, որոնք տնտեսական մենաշնորհ ունեն և կոչվում են օլիգարխներ: Չի կարելի բացառել, որ սահմանի բացման նպատակահարմարության մասին մամուլում հրապարակված նյութերը կապված են այդ խմբի ազդեցության հետ»:

Հայ դիվանագետներն ասում են, որ հայ-թուրքական հարաբերություններում նշմարվող կամրջի մասին ասեկոսեները խիստ չափազանցված են»:

Օսկանյանն ասել է, որ սահմանի բացումը չի համապատասխանում Թուրքիայի իր գործընկերոջ հետ հանդիպման տառին:

Նա ասել է, որ երկու կողմերն էլ հարաբերությունները բարելավելու ցանկություն են հայտնել և համաձայնել են սկսել փոքր քայլերից:

Շահարկումներին լրացուցիչ լիցք հաղորդեց ԱԺ խոսնակ Արթուր Բաղդասարյանի («Օրինաց երկիր» կուսակցություն) հայտարարությունը: Խոսնակը կարևորեց Հայաստանի և Թուրքիայի խորհրդարանների միջև հարաբերություններ հաստատելու անհրաժեշտությունը: Այդ առաջարկը գնահատվեց որպես լուրջ տարաձայնություն կառավարական կոալիցիայի ներսում, քանի որ Բաղդասարյանի հայտարարությունը դրական արձագանքի չարժանացավ կոալիցիայի որոշ մասնակիցների կողմից:

Սակայն քանի որ նկատված տարաձայնությունը հայտնվեց ուշադրության կենտրոնում, պատգամավորները հանդես եկան կոալիցիայի ներսում ծագած խնդիրների մասին լուրերի հերքմամբ:

ԱԺ փոխխոսնակ Վահան Հովհաննիսյանը («Դաշնակցություն» կուսակցություն) մեղադրում է ԶԼՄ-ներին իրականության խեղաթյուրման և ԱԺ-ում տիրող տրամադրության վերաբերյալ անհիմն ու ժամանակավրեպ եզրակացություններ անելու մեջ:

«Լրագրողները չափազանցում են ինֆորմացիան, - ասում է նա, - միգուցե նյութի պակասի պատճառով, քանի որ հիմա ամառ է, և նրանք պատրաստ են սենսացիա ստեղծել ոչնչից»: Հովհաննիսյանն ասում է, որ այն, ինչը լրագրողները խնդիր են անվանում կոալիցիայի կողմերի միջև, սովորական գործընթաց է, երբ բանավեճերի միջոցով հասնում են համաձայնության:

Ինչ վերաբերում է Թուրքիայի հետ սահմանը բացելուն, Հովհաննիսյանի կարծիքով դա կարող է վտանգավոր լինել Հայաստանի համար:

«Սահմանի բացումը Հայաստանի համար շահավետ կարող է լինել միայն տարանցիկ շարժման դեպքում, երբ բացվեն նաև Ադրբեջանի և Աբխազիայի երկաթուղիները: Հակառակ դեպքում Հայաստանը կվերածվի Արևելյան Թուրքիայի (որը, ըստ էության, Հայաստանի արևմտյան մասն է) շուկայի կցորդի»:

«Բազում տարիների ընթացքում տարածքի ենթակառուցվածքների զարգացմանն ուղղված Թուրքիայի ջանքերը, չնայած ներդրումներին, որևէ արդյունք չեն տվել: Այս առումով, սահմանի բացումն ավելի շահավետ կլինի Թուրքիայի, քան Հայաստանի համար»:

Հովհաննիսյանը պնդում է, որ սահմանի բացումը որպես Հայաստանին շնորհ ներկայացնելու Թուրքիայի փորձերը չեն համապատասխանում իրականությանը:

ì³Ñ³Ý ÐáíѳÝÝÇëÛ³ÝÝ ³ëáõÙ ¿, áñ µ³ó ë³ÑÙ³ÝÝ»ñÇó ÂáõñùÇ³Ý ³í»ÉÇ ß³ï Ïß³ÑÇ, ù³Ý г۳ëï³ÝÁ:

«Թուրքիան իր ատլանտյան գործընկերների ճնշման տակ է, որոնց համար ավելի ու ավելի դժվար է դառնում եվրոպական կառույցներում և ԱՄՆ-ի կոնգրեսում արդարեցնել Թուրքիայի քաղաքականությունը, - ասում է Հովհաննիսյանը: - Առաջ Թուրքիան պետք էր որպես դաշնակից, սակայն նրա դերն այժմ նվազում է, և Արևմուտքի համար դժվար է դառնում անտեսել նրա պատմական հանցագործությունները և հակաժողովրդավարական վարչակարգը: Թուրքիայի կողմից իրականացվող Հայաստանի շրջափակումը չի նպաստում ժողովրդավարական երկրի նրա կերպարին: Թուրքիան պետք է փոխի իր քաղաքականությունը, որպեսզի գրավիչ դառնա Արևմուտքի իր գործընկերների համար»:

Անկախ նրանից, չափազանցված է արդյոք մամուլում, թե բանավեճերի առարկա է խորհրդարանում, այս խնդրի լուծումը նույնքան բարդ և խճճված է, որքան ինքը խնդիրը: Թուրքիան ակնկալում է, որ Հայաստանը կդադարեցնի 1915 թվականի ցեղասպանության միջազգային ճանաչմանն ուղղված իր քարոզարշավը, մինչդեռ Հայաստանի համար ցեղասպանության ճանաչումն արտաքին քաղաքականության գերակայություններից է:

Հայաստանի նախկին Ա¶ նախարար, (ոչ պաշտոնական) հայ-թուրքական հաշտեցման հանձնաժողովի հիմնադիր Ալեքսանդր Արզումանյանն այն կարծիքին է, որ հանձնաժողովը նպաստում է Թուրքիայի հետ կապերի զարգացմանը և հայերի ու թուրքերի միջև ըմբռնման բարելավմանը:

Հանձնաժողովը հիմնադրվել է 2001 թվին օտարերկրյա դիվանագիտական հաստատությունների աջակցությամբ: Այն խիստ քննադատության է ենթարկվել ԶԼՄ-ների կողմից, որոնք հայտարարում էին, որ հանձնաժողովը հակահայկական կողմնորոշում ունի:

Արզումանյանի համար նման մեղադրանքներն անհիմն են: Չնայած հանձնաժողովի գործունեությանը պաշտոնական որևէ արձագանքի բացակայությանը, նրա անդամները հավաքվում են տարին մի քանի անգամ՝ նախաձեռնելով հանդիպումներ հայ և թուրք գործարարների, հասարակական կազմակերպությունների և լրագրողների միջև:

«Հանձնաժողովի գործունեությունը պետք է գնահատվի նրա արդյունքներով, այլ ոչ թե նրա անվանումով, - ասում է Արզումանյանը: - Անցյալ տարի մենք դիմեցինք Նյու Յորքում տեղակայված Անցումային արդարադատության միջազգային կենտրոնին (ԱԱՄԿ)՝ խնդրելով պարզել, արդյոք Ցեղասպանության ճանաչման և կանխման վերաբերյալ ՄԱԿ-ի կոնվենցիան կարող է կիրառվել Հայաստանի ցեղասպանության դեպքում»:

Արզումանյանն ասում է, որ սա առաջին անգամ էր, որ հայերը և թուրքերը միասին դիմեցին միջազգային հաստատությանը ցեղասպանությանը վերաբերող հարցով: ԱԱՄԿ-ը հրապարակեց մի զեկույց այն մասին, որ 1915 թվի Օսմանյան Թուրքիայում կատարված իրադարձությունները, համաձայն ՄԱԿ-ի կոնվենցիայի, համարվում են ցեղասպանություն: Արզումանյանն ասում է, որ չնայած դա չանդրադարձավ ներկա իրավիճակի վրա, դա մի հիանալի նվաճում էր և ևս մեկ քայլ դեպի ճանաչում:

Արևելագետ Սուրեն Բաղդասարյանն ասաց, որ չնայած ցեղասպանությունը հայերի համար կարևոր հարց է, Թուրքիան պատրաստ չէ փաստացիորեն ընդունել իր պատմական հանցանքը:

«Մենք չպետք է մոռանանք, որ չնայած հայկական սփյուռքի ցեղասպանության ճանաչմանն ուղղված երկարամյա ջանքերին, այն Հայաստանի արտաքին քաղաքականության օրակարգի մեջ է ընգրկվել միայն 1998 թվին, - ասում է Բաղդասարյանը: - Ցեղասպանության ճանաչումը կստիպի Թուրքիային վերանայել իր ամբողջ պատմությունը, և այն կկորցնի իր դերը տարածաշրջանում»:

Բաղդասարյանի հավաստմամբ ոչ հասարակական կազմակերպությունների ջանքերը, ոչ էլ երկրների դիվանագետների հազվադեպ հանդիպումները դրական արդյունք չեն ունենա: Նա ասում է, որ սահմանի բացումը միգուցե դրական ազդեցություն ունենա Հայաստանի տնտեսության վրա, սակայն թերահավատ է, որ հայերը հոգեբանորեն պատրաստ են բաց սահման ունենալ իրենց պատմական դահճի հետ:

«Սահմանի բացումը կփոխի ամբողջ տարածաշրջանի աշխարհաքաղաքական կառուցվածքը, - ասում է նա: - Ոչ միայն Հայաստանը, այլ նաև մյուս երկրները պետք է պատրաստ լինեն դրան: Բացի այդ, սահմանը բացելուց հետո պետք է երաշխավորվի Հայաստանի անվտանգությունը»: