Սեպտեմբերի 17-ին Լոս Անջելեսի «Հուսո քաղաք» հիվանդանոցի հիվանդասենյակը ողողած արևի ջերմությունը միաձուլվել էր ապրելու շնչին ու հույսին:

Առավոտյան, երբ կենարար ոսկրածուծը բերվեց սենյակ, Արմեն անունով երիտասարդը սկսեց «Ծնունդս շնորհավոր» երգել: Այդ ժամանակ նա արդեն երկու ծննդյան օր ուներ՝ մեկը նոյեմբերի 17-ին, և մյուսն այդ օրը, երբ նա վերածնվելու էր՝ ազատվելով իր մահաբեր հիվանդության ճիրաններից:

Երկրագնդի մյուս ծայրում այդ օրը նրա հետ տոնում էին նաև Ոսկրածուծի դոնորների հայկական ռեեստրի անդամները:

Արմենը սուր լեյկեմիա ուներ: Քիմիաթերապիայի տանջանքներն ապարդյուն անցան, և ընտանիքին խորհուրդ տվեցին դիմել Ոսկրածուծի դոնորների հայկական ռեեստր: Երկու ամիս անց ոսկրածուծի փոխպատվաստման շնորհիվ նրա կյանքը փրկված էր, և այսօր նա բնակվում է Գլենդեյլում և օրեցօր կազդուրվում է:

«Ոսկրածուծի դոնորների հայկական ռեեստր» բարեգործական հիմնադրամի երկամյա պատմության ընթացքում սա առաջին փոխպատվաստումն էր, սակայն ավելի քան հարյուր հիվանդներ, որոնցից 30-ը երեխաներ են, հույսով սպասում են կյանք պարգևող դոնորին:

Մինչև ապլաստիկ անեմիայի ախտորոշումը, 4-ամյա Անի Թովմասյանը շատ ժիր երեխա էր, սիրում էր երգել, պարել ու նկարել: Այժմ նրա հիմնական զբաղմունքը բժիշկ խաղալն է, իր հիվանդ տիկնիկներին բուժելը՝ ասելով. «Դու հիվանդ ես ապլաստիկ անեմիայով և պետք է պրեդնիզոն ընդունես»:

Շատերի նման Անին հույսով սպասում է, որ ինչ-որ տեղ կգտնվի մեկը, ում ժառանգական տիպը կհամապատասխանի իր տիպին:

Ոսկրածուծի դոնորների հայկական ռեեստրն իր տեսակի մեջ միակն է ոչ միայն Հայաստանում, այլև ողջ տարածաշրջանում: Այստեղ լուրջ հետազոտություններ են կատարվում ոսկրածուծի բնագավառում: Լաբորատորիայի հնարավորությունները հետագայում կարող են օգտագործվել Հայաստանում այլ օրգանների (լյարդի, երիկամի և այլն) փոխպատվաստմանն օժանդակելու համար:

Հայերն ունեն ժառանգական ուրույն տիպ, և այդ պատճառով հայ հիվանդների համար գործնականում անհնար է աշխարհում գործող ռեեստրներում համապատասխան դոնոր գտնել:

Ժառանգական անհամատեղելիության արդյունքում ոսկրածուծի պատվաստման կարիք ունեցող հայ հիվանդները սովորաբար մահանում են: Այդ պատճառով կարևոր էր ամբողջ աշխարհով սփռված հայերի համար ստեղծել հայ դոնորների ռեեստր, որն առավել լայն հնարավորություններ կընձեռեր փրկելու լեյկեմիայով և արյան այլ հիվանդություններով տառապող հայ հիվանդների կյանքը:

«Մեր հայկական ռեեստր ունենալը հնարավորություն է տալիս մեր դոնորագրման ջանքերը կենտրոնացնել հայ համայնքներում և ստեղծել տվյալների հայկական բանկ», - նշում է Ոսկրածուծի դոնորների հայկական ռեեստրի գործադիր տնօրեն Սևակ Ավագյանը:

Ոսկրածուծի փոխպատվաստումն ապրելու վերջին հույսն է այն մարդկանց համար, ովքեր տառապում են արյան ծանր հիվանդություններով, ինչպես լեյկեմիան և ապլաստիկ անեմիան: Ցավոք, այս հիվանդություններով շատ են տառապում երեխաները:

Կախված հիվանդության տեսակից և փուլից՝ փոխպատվաստման միջոցով հիվանդներին փրկելու հավանականությունը մեծահասակների դեպքում կազմում է 40-50%, երեխաների դեպքում՝ 60-70%:

Համապատասխան դոնոր գտնելու համար ամենակարևորը հարուստ տվյալների բանկ ունենալն է: Ռեեստրի անձնակազմն ու մի շարք կամավորներ դոնորներ են հավաքագրում հայաշատ վայրերում: Առ այսօր 5000 դոնորներ են հավաքագրվել Երևանում, Արցախում, Լոս Անջելեսում, Սան Դիեգոյում, Բոստոնում, Նյու Յորքում և Իրանում:

Նախատեսված է դոնորագրում անցկացնել նաև Դեթրոյթում, Ֆրեզնոյում, Պասադենայում, Մոնրեալում, Տորոնտոյում, ինչպես նաև Լիբանանում ու Արգենտինայում:

Դոնորագրման առաջին քայլն արյուն հանձնելն է: Հյուսվածքային տիպավորումը կատարելուց հետո՝ արյունը տեղադրվում է տվյալների բանկում, և եթե առկա է հիվանդի հետ համատեղելիություն, ապա ընդհանուր թեթև անզգայացմամբ դոնորի կոնքից վերցվում է փոքր քանակությամբ ոսկրածուծ: Դոնորը միայն մի փոքր ցավ է զգում կոնքի շրջանում, սակայն արդյունքում կարող է կյանք փրկվել:

Ռեեստրի կողմից կատարվող բոլոր հետազոտություններն անվճար են թե՛ դոնորների, և թե՛ հիվանդների համար:

2000 թվականին «Ոսկրածուծի դոնորների հայկական ռեեստր» բարեգործական հիմնադրամին շնորհվել է Հայաստանի Հանրապետության նախագահի մրցանակն առողջապահության բնագավառում: 2002 թվականին «Կանայք բիզնեսում» մրցանակաբաշխության ժամանակ ռեեստրի նախագահ դոկտոր Ֆրիդա Ջորդանին շնորհվել է առաջին մրցանակը՝ գիտության բնագավառում ներդրած նշանակալի ավանդի համար:

Սակայն ռեեստրի համար ամենաբարձր գնահատականն իրենց փրկչին համբերատար սպասող հիվանդների նամակներն ու երախտապարտ հայացքներն են:

«Եթե ռեեստրը փրկի թեկուզ մեկ հոգու կյանք, ապա 100%-ով արժեր այն ստեղծել», - ասում է Հռիփսիմե Բոյաջյանը: Նրա որդին քիմիաթերապիայի և ռադիոթերապիայի մի քանի կուրսեր էր ընդունել, սակայն ապարդյուն:

«Փրկության մեր վերջին հույսը ոսկրածուծի փոխպատվաստումն էր, սակայն նա մահացավ նախքան դոնոր գտնելը: Մենք չկարողացանք ժամանակին օգնել Սարգսին, սակայն ես գիտեմ, որ կարող ենք օգնել ուրիշներին, քանի որ ռեեստրն աճում է», - ասում է նա: