Վանաձորի շրջակա լեռները մերկացած են

Վանաձորը շրջապատող լեռները մերկացած են: Կտրված ծառերի կոճղերն ու երիտասարդ շիվերը վկայում են, որ այստեղ ժամանակին անտառ է եղել: Վանաձորցիներն իրենք էլ են ցավում կտրված անտառների համար, բայց նաև անկեղծորեն արդարանում են:

«Երբ երեխադ դողում է ցրտից ու սառած հայացքով ջերմություն աղերսում, չես կարող ոչինչ չանել: Վերցնում ես կացինը ու գնում ուղիղ անտառ», ասում է 50-ամյա տաքսու վարորդ Սամվել Գալստյանը:

Նրա խոսքը շարունակում է կողքին կանգնած ընկերը՝ 48-ամյա Վահրամը. «Հատումները շատացան հատկապես երկրաշարժից հետո, էներգետիկ ճգնաժամի տարիներին: Այս սարերը մերկացան տասը տարվա մեջ, ë³Ï³ÛÝ տասնյակ տարիներ են անհրաժեշտ, որ անտառները վերականգնվեն: Նույնիսկ այսօր վանաձորցիների 60-70 տոկոսը վառելափայտ է օգտագործում»:

Այս տարի Վանաձորում պետականորեն վաճառվող 1 խմ փայտի գինը 5000-6000 դրամ է (9-10 դոլար), անօրինական հատված փայտինը՝ 7000-8000 դրամ (13-14 դոլար): Վանաձորից Սպիտակ հասցված վառելափայտի գինը կտրուկ բարձրանում ¿, և այժմ հասել է 18000 դրամի (մոտ 32 դոլար), մինչդեռ ամռանը 7000 դրամ էր (մոտ 12 դոլար):

Այս տարի հատման ենթակա վառելափայտի գինը տատանվում է 9-ից 10,5 դոլարի սահմաններում

«Սպիտակի շատ բնակիչներ փայտի վաճառքով են տուն պահում: Փայտը բերում են Լոռվա անտառներից, որովհետև մեր անտառներում այլևս բան չի մնացել», ասում է Սպիտակի բնակիչ Կարեն Պետրոսյանը:

Իսկ Երևանում այսօր 1 խմ վառելափայտի գինը 25000 դրամ է (մոտ 44 դոլար): Անցյալ տարի գինը 10000-12000 դրամ էր, մինչդեռ պետականորեն սահմանված գինը 5000 դրամ է (մոտ 9 դոլար) և անցյալ տարվանից չի փոփոխվել:

Ըստ Գուգարքի «Վահագն» անտառապետության անտառապետ Արարատ Բարսեղյանի գնի բարձրացման պատճառը գողացված փայտն է: Նա ասում է, որ մարդիկ կարողանում են թույլտվության փաստաթղթեր ձևակերպելով գողացված փայտը անտառից դուրս հանել:

Կարենն ասում է. «Լավ ծանոթ-բարեկամ ունենալու դեպքում հեշտ է վառելափայտը մայրաքաղաք հասցնել: Ավտոտեսչության պահակակետերին վճարում են որոշակի գումար և անցնում: Մոտ 12 խմ փայտ փոխադրող մեկ բեռնատարից մոտ 100 դոլար «փրկագին» են պահանջում»:

Այս տարի ՀՀ բնապահպանության նախարարությունը և ՀՀ ոստիկանությունը համատեղ վերահսկողություն են սահմանել անտառային պետֆոնդից փայտանյութի ապօրինի տեղափոխման և իրացման նկատմամբ: Ստուգումներ են անցկացվում փայտանյութի սպառման կետերում: Փայտանյութի ապօրինի տեղափոխման դեպքերը բացահայտելու համար սահմանված է շուրջօրյա հերթապահություն:

Բնապահպանության նախարարության մամլո քարտուղար Արծրուն Պեպանյանն ասում է, որ վերահսկվում են հիմնականում Տավուշի ու Լոռու մարզերը:

«Պետական գներով փայտը վաճառվում է միայն տեղում: Մնացածը արդեն բիզնես է, և պետությունը չի խառնվում այդ գործին: Մենք պատասխանատու չենք հետագա գնի համար, դա արդեն շուկայի խնդիր է»:

Անտառտնտեսության աշխատակիցների համար հիմա լարված աշխատանքային շրջան է:

«Գիշեր է լինում, որ տուն չենք գնում: Ռազմավարական նշանակություն է ստացել անտառի պահպանումը, պայքարն ապօրինի ծառահատումների դեմ: Այս ամենի հետ նաև լավ հմտացել են փայտագողերը», ասում է Բարսեղյանը:

Հատված ծառերի կոճղերից և երիտասարդ շիվերից պարզ է դառնում, որ ժամանակին այստեղ անտառ է եղել

«Վահագն» անտառապետությունը 6000 հեկտար տարածք ունի: ՈՒթ պահաբաժիններում աշխատում են 4 անտառապահներ, և նրանք ի վիճակի չեն վերահսկել ողջ տարածքը: Անտառապետ Բարսեղյանն ասում է, որ աշխատողների կարիք ունի, բայց մարդիկ հաճախ հրաժարվում են անտառապահի աշխատանքից:

«Աշնանային և գարնանային ստուգումների ժամանակ նոր կտրված ծառերի կոճղեր են հայտնաբերվում, և դրա պատասխանատվությունը ընկնում է անտառապահի վրա», բացատրում է Բարսեղյանը:

Այնուհանդերձ նա համաձայն է այն մտքին, որ փայտը ասեղ չէ, որ գողանալուց չերևա: Սակայն փայտագողերը անտառ են մտնում հիմնականում գիշերը: Բռնվելիս տուգանվում են ըստ գողացված փայտի տեսակի ու քանակի:

Քրեական գործ է հարուցվում այնպիսի ծառատեսակների հատումների դեպքում, ինչպիսիք են հաճարենին, կաղնին և սոճին: Տուգանքը 200000-400000 դրամ է (355-710 դոլար): Այլ ծառատեսակների ապօրինի հատումների համար սահմանված վարչական տույժը 50000-80000 դրամ է (90-140 դոլար):

Արծրուն Պեպանյանն ասում է, որ ստուգվում են բոլոր ճանապարհները, անգամ անտառային արահետները, բայց մարդիկ գտնում են զարտուղի ճանապարհներ:

Պեպանյանն ասում է, որ փայտագողերը կաշառում են ցածր աշխատավարձ ստացող անտառապահներին: «Մարդկանց հարկավոր է տալ այնքան գումար, որ նրանք կարողանան ազնիվ աշխատել», ասում է նա:

Այս տարի կառավարությունը թույլատրել է մոտ 70000 խմ վառելափայտի հատումներ:

Պետությունը նաև մտադիր է անտառամերձ տարածքների բնակչությանն ապահովել փայտով:

«Մեր հաշվարկներով անտառամերձ տարածքներում ապրում է 600000 մարդ, - ասում է Պեպանյանը, - դա գրեթե 50000 ընտանիք է: Միջինով մեկ ընտանիքին նվազագույնը 5 խմ փայտ պետք է տրվի, որը կկազմի 750000 խմ»:

Նրան մտահոգում է այն, որ անտառը չունի նման հնարավորություն: Չէ՞ որ անտառը ամեն տարի կտրվածի միայն կեսն է վերականգնում: Պեպանյանի կարծիքով հարկավոր է ջեռուցման այլ միջոցներ գտնել:

Բնապահպանության նախարարությունը միշտ էլ արգելել է հատումները: Այս տարի անգամ առաջարկ է ներկայացրել, որ 2003 թվականի պետբյուջեից 800 միլիոն դրամ (մոտ 1,4 միլիոն դոլար) հատկացվի «Հայանտառին»:

«Այդ գումարով «Հայանտառը» կհոգար իր բոլոր ծախսերը և ստիպված չէր լինի կտրել ծառերի որոշակի քանակություն, - ասում է Պեպանյանը, - իսկ եթե թողնում ես 5 հատ կտրել, կողքից ևս 5-ն են կտրում: Դժվարանում է նաև վերահսկողությունը: Ընդհանրապես արգելելու դեպքում, եթե փայտով բեռնված մի մեքենա էլ տեսնեն, կիմանան, որ անօրինական է»: