1988 Ãí³Ï³Ý

Տասնհինգ երկար ու ձիգ տարիներ են անցել այն օրից, երբ դեկտեմբերի 7-ը
սևով գրվեց օրացույցում, ավերակ դարձան Հայաստանի երեք մեծ քաղաքները ու որբացան հազարավոր մանուկներ:

Սակայն կյանքը շարունակվեց: Հայ մայրերը, կորցրած երեխաների անունները շուրթներին, հոգու անսահման ուժով, նոր զավակներ ունեցան: Ծնվեց մի նոր սերունդ, հետերկրաշարժյան սերունդը, որը թեև չէր տեսել սարսափելի արհավիրքը, սակայն կրում էր նրա հետևանքները:

Գյումրիում կյանքը բաժանում են երկու հատվածների՝ երկրաշարժից առաջ և հետո: «Առաջ»-ը մտաբերում են երանությամբ, իսկ «հետո»-ն անվերջ արցունքներ են, և միակ բանը, որ ապրելու ուժ է տալիս, երեխաների բերած ուրախությունն է ու գյումրեցու անսպառ հումորը:

2003 Ãí³Ï³Ý

Երկրաշարժից հետո ծնված մանուկներն արդեն դեռահասներ են: Նրանք աչք են բացել ավերակներում, իսկ նախկին գեղեցիկ քաղաքի մասին լսել են միայն ծնողների պատմություններից: Այդ սերնդի մի քանի ներկայացուցիչներ «ԱրմենիաՆաուի» խնդրանքով շարադրել են իրենց մտքերը՝ գրելով Գյումրիում իրենց առօրյա կյանքի ու իրենց երազանքների մասին:

«Երբ ես ծնվեցի, գեղեցիկ Գյումրին՝ բազմաթիվ շենքերով ու արվեստի օջախներով վերածվել էր հողակույտի, - գրում է 14-ամյա Արթուր Ղուկասյանը: - Մանկությունս անցել է Գյումրվա հիանալի այգում, որը, սակայն, դարձել էր երկաթե դոմիկների հավաքատեղի, շրջապատող ամեն ինչ հիշեցնում էր ավերիչ երկրաշարժը»:

ՙ...շրջապատող ամեն ինչ հիշեցնում էր ավերիչ երկրաշարժը՚

Անի Հակոբյանն իր շարադրությունը սկսել է մի ինքնատիպ նախադասությամբ. «Ես շատ եմ սիրում իմ քաղաքը, բայց երբ փոքր էի, չէի սիրում»: Այս մանկական անկեղծ խոստովանությանը հետևում է բացատրությունը.

«Չէի սիրում, որովհետև, քանդված էր, խաղում էինք այնտեղ, որտեղ ժամանակին երեխաներ էին մահացել... Բայց, մեծանալով, հասկացա, թե ինչ մեծ ուժ է պարունակում Գյումրին, ինչպիսի հայրենասիրությամբ ու հումորով են օժտված գյումրեցիները»: Անին երազում է դառնալ «աշխարհահռչակ լրագրող, որպեսզի ամբողջ աշխարհին ասեմ, թե ինչ երկիր է Հայաստանը, և ինչ հրաշալի քաղաք է իմ Գյումրին»:

14-ամյա Հայարփի Հովսեփյանը և նրա երկվորյակ քույր Սիրարփին ծնվել են երկրաշարժից 5 ամիս հետո, «դոմիկ-հիվանդանոցում», ապրել են «դոմիկում» և սովորել են «դոմիկ-դպրոցում»:

ՙԿուզենայի մեր քաղաքը տեսնել կանգուն՚

«Երբ ոտք դրեցինք մեր նոր, քարաշեն դպրոցը, կարծես մտանք մի դրախտ, որտեղ իշխում են բարությունն ու հոգատարությունը», գրում է Հայարփին:

Երկրաշարժից մի քանի տարի հետո ընտանիքին նոր դժբախտություն է պատահել. Ղարաբաղում Շուշիի ճակատամարտում զոհվել է աղջիկների հայրը:

«Մայրս չի աշխատում, հայր չունեմ, հայրիկիս գրեթե չեմ հիշում, մենք փոքր էինք, երբ նա մեկնեց կռվի: Դժվար է առանց հայրիկի, բայց ես հպարտ եմ, որ նա հանուն իր ազգի ու հայրենիքի է զոհվել, - գրում է Հայարփին, իսկ շարադրության վերջում արտահայտում է իր բաղձալի երազանքը. - երազում եմ մեր քաղաքը տեսնել կանգուն, ցանկանում եմ, որ ժողովրդի վիճակը բարելավվի, ստեղծվեն աշխատատեղեր, և, ամենա-
կարևորը, որ երբեք-երբեք պատերազմ չլինի»:

ՙ...դրանք նախանձելի տարիներ չէին՚

Հայարփիի քույրը նույնպես երազում է խաղաղության մասին, սակայն ավելի մանրամասն է նկարագրում երկրաշարժին հաջորդած տարիները՝ իր մանկության տարիները:

«Երկրաշարժի մասին հիշում են այսօր և միշտ կհիշեն: Որքա՜ն մանուկներ մնացին առանց ծնողների: Ցուրտ, սառնամանիք, առանց էլեկտրականության, առանց վառելիքի ու անտուն: Ես փոքր էի, բայց իմ աչքերում դեռ կան այդ պատկերները, հավատացե՛ք, նախանձելի տարիներ չէին ... »:

Սիրարփիի համար կյանքն այնքան էլ հետաքրքիր չէ. «Դպրոցից տուն, տնից դպրոց, երազում եմ սովորել Երևանում և այնպե՜ս կուզեի լինել ԱՄՆ-ում... »:

Նրա բազմազան երազանքների շարանն ավարտվում է այսպես. «Թող սերն ու խաղաղությունը թագավորեն աշխարհում, որ ինձ նման անհայր ոչ ոք չմեծանա»:

13-ամյա Նոնա Ասատրյանի ծնունդն արևի շող էր խորը սգի մեջ գտնվող նրա ընտանիքի համար:

«Երկրաշարժը խլել է իմ երկու եղբայրների կյանքը: Մայրս ասում է, որ եթե ես չծնվեի, ինքը կխելագարվեր», գրում է Նոնան: Նրա խոսքերով իր ծնողները շատ մեծ հույսեր են կապել իր եղբայրների հետ, բայց, ավա՜ղ, այսօր ինքը միակն է, որ պետք է արդարացնի այդ հույսերը. «Ես ամեն ինչ կանեմ, որ չհիասթափեցնեմ ծնողներիս», գրում է նա:

Նոնան չի ցանկանում լքել իր քաղաքը, ասում է, որ միայն կսովորի ու կվերադառնա: «ՈՒզում եմ լավ բժիշկ դառնալ, այստեղ այնքա՜ն կարիք կա բժիշկների: Ես սիրում եմ իմ քաղաքը ու այստեղ եմ մնալու», գրում է Նոնան: