Èdzݳ ²Õ³ç³ÝÛ³ÝÁ ëÇñáõÙ ¿ ÑÛáõë»É, ãÇ ëÇñáõÙ, »ñµ Çñ»Ý ÷³Ëëï³Ï³Ý »Ý ³Ýí³ÝáõÙ

Լիանա Աղաջանյանը չի հիշում, թե ինչպես է հյուսել սովորել: Թվում է, թե դա էլ է այն բաներից, որ հայ աղջիկները պարզապես անում են:

Սակայն նա հիշում է, որ մեծացել է մի վայրում, որն այնքան անապահով էր դարձել, որ իր ընտանիքն ի վերջո ստիպված էր լքել այն:

Լիանան փախստական է, մի բառ, որ նա չի սիրում, որովհետև շատերն այն հոմանիշ են դարձրել «օտար» կամ ավելի վատ իմաստ ունեցող բառի: Դա մի բառ է, որը սովորաբար բնութագրում է ոչ սեփական մեղքով ծայրահեղ իրավիճակում հայտնված մարդկանց:

1992 թվականին, երբ նրա հայրենի Շահումյանը ռմբակոծվում էր (այժմ Շահումյանը վերահսկում են ադրբեջանական ուժերը), Լիանայի ընտանիքը մի քանի ամիս ապրում էր սեփական տան նկուղում: Հետո տեղափոխվեց Ռուսաստան: Լիանան այդ ժամանակ 14 տարեկան էր:

17 տարեկանում Լիանան տեղափոխվում է Երևան հորեղբոր ընտանիքում ապրելու: Այժմ նա առանձին ապրում է Շենգավիթում գտնվող մեկ սենյականոց բնակարանում: Երբ իրեն միայնակ է զգում, գնում է ազգականների մոտ, իսկ երբ պարզապես մի բանով զբաղվելու կարիք է զգում, հյուսում է:

«Շահումյանում գրեթե բոլորը հյուսում էին, - ասում է Լիանան. - տատիկներս, ազգականներս... Ինձ դուր է գալիս տարբեր բաներ հյուսել` գուլպա, շարֆ, մանկական հագուստ»:

Իսկ հոկտեմբերից` բարձի երեսներ և Ծննդյան տոների նախշեր:

Լիանան մեկն է Ադրբեջանի հայկական (նախկինում) գյուղերի այն 10 կանանցից, որոնց Փախստականների նորվեգական խորհուրդը (ՓՆԽ) ընդգրկել է հյուսքի իր ծրագրում: Խորհուրդը հույս ունի, որ ծրագիրը կվերաճի ձեռնարկության:

Անցյալ երկուշաբթի օրվանից այդ կանանց աշխատանքները ներկայացված են Երևանում բնակվող արտասահմանցիների և արդի հովերիÝ հետևոÕ տեղացիների սիրած «Արտբրիջ» սրճարանի և գրախանութի տարածքում: Սրճարան-գրախանութը համագործակցում է ՓՆԽ-ի հետ` աջակցելով փախստական կանանց հյուսած տոնական իրերի վաճառքին:

Փախստական կանայք դժվար թե ակնկալեին, որ իրենց աշխատանքները երբևէ կարող են հայտնվել նման վայրում:

Այդ գաղափարը պատկանում է ՓՆԽ-ի տնօրեն Թիմ Սթրեյթին, որը մինչև երեք տարի առաջ Հայաստան տեղափոխվեÉը աշխատել է Շրի Լանկայում, Հնդկաստանում և Բանգլադեշում` օգնելով «այլընտրանքային առևտրի», կամ «առևտուր` ոչ օգնություն» ծրագրի իրականացմանը:

Ծանոթանալով Հայաստանում բնակվող փախստականների թշվառ կենսապայմաններին` Սթրեյթը որոշել է կիրառել իր փորձը` նախաձեռնելով մի ծրագիր, որը կոչված է ֆինանսական եկամուտ ապահովելու ավանդական հայկական արհեստներով զբաղվող կանանց:

î³ëÁ ϳݳÝó ³ß˳ï³ÝùÝ»ñÁ Ý»ñϳ۳óí³Í »Ý ºñ¢³ÝáõÙ µÝ³ÏíáÕ ³ñï³ë³ÑÙ³ÝóÇÝ»ñÇ ³Ù»Ý³ëÇñ³Í ëñ׳ñ³ÝáõÙª §²ñïµñÇçáõÙ¦

«Փախստական կանանց մեծ մասը տարեց են, - ասում է Սթրեյթը, - և ես մտածեցի. «Ինչո՞վ են զբաղվում տարեց կանայք: Նրանք հյուսում են»»:

Եվ Սթրեյթը մի խումբ հավաքեց ՓՆԽ-ի հետ համագործակցող կազմակերպությունների աշխատակիցներից, և նրանք սկսեցին չափչփել երևանյան պահեստները` փնտրելով բարձրորակ բրդյա թել բարձի երեսներ հյուսելու համար: Իսկ խումբը, ի միջի այլոց, բաղկացած էր տղամարդկանցից:

«Դա նաև շատ հետաքրքիր կողմնակի արդյունք ունեցավ, - ասում է Սթրեյթը. - երեք հայ տղամարդիկ բավականին շատ բան սովորեցին հյուսելու մասին»:

ՓՆԽ-ն Հայաստան է եկել բնակարաններ կառուցելու առաքելությամբ (ներկայումս այն ավարտում է Բաքվի և Շահումյանի փախստականների համար նախատեսված 66 առանձնատնով ավանի կառուցումը): Սակայն ՓՆԽ-ի ծրագիրը չի նախատեսում օժանդակություն հյուսքի ծրագրի նման «միկրովարկային» ծրագրերին: Եվ Սթրեյթը իր անձնական գումարներից է հատկացնում 1000 դոլար բրդյա թել գնելու համար («Բայց ծրագիրը կվերադարձնի գումարը, - ասում է Սթրեյթը: - Մենք ուզում ենք, որ նրանք սեփական ոտքերի վրա կանգնեն»):

Սթրեյթի հավաստմամբ մարդիկ այստեղ ընդհանուր առմամբ չեն պատկերացնում փախստականների վիճակը: Նա հույս ունի, որ ներկայացնելով այս կանանց իրենց հյուսքի միջոցով, իրենք հնարավորություն են տալիս և՛ արվեստի մարդկանց, և՛ այդ հյուսված իրերի գնորդներին ավելի լավ ճանաչել կանանց:

(Սթրեյթն ասում է. «Երբ մարդիկ ինձ հարցնում են, թե ինչով ենք մենք զբաղվում այստեղ, ես ասում եմ. «Բնակարաններ ենք կառուցում Ադրբեջանից փախստականների համար»: Նրանք ասում եմ. «Դուք նկատի ունեք ադրբեջանցիների համար», և ես ասում եմ. «Ո՛չ, Ադրբեջանի հայերի համար»: )

Նախատոնական վաճառքի համար Լիանան և մյուս կանայք պատրաստել են բարձեր բնորոշ տոնական զարդանախշերով (ինչպես նաև շատ տարածված հայկական նռնազարդերով): Ընդհանուր առմամբ 75 գործեր կցուցադրվեն «Արտբրիջում» և «Արմենիա» հյուրանոցի շաբաթօրյա ծննդյան շուկայում:

Բարձերն արժեն 25 դոլար (Լիանան ասում է, որ մեկ բարձը պատրաստում են երկու օրում): Հյուսող կանայք և ծրագրի աշխատակիցները աշխատավարձ են ստանում: Սթրեյթն ասում է, որ յուրաքանչյուր բարձից մնում է մոտ 4,5 դոլար շահույթ, որը նորից ներդրվում է ծրագրի մեջ: Նա հույս ունի, որ հյուսողներն ի վերջո կհիմնեն սեփական հասարակական կազմակերպությունը (ՀԿ) և կդառնան ինքնաբավ:

«Կանայք անընդհատ հարցնում են ինձ. «Ծրագիրը ե՞րբ է ավարտվելու», և ես ասում եմ նրանց. «Դա կախված է ձեզնից, դու՛ք պետք է որոշեք», - ասում է Սթրեյթը: - Սերմերը ցանված են, և հուսով եմ, որ դրանք ծիլեր կտան»:

ՈՒ թեև գաղափարը նոր է, այն հին պրոբլեմ է լուծում:

Սթրեյթը ասում է. «Մենք գնում ենք գյուղեր, և մարդիկ ասում են. «Տունը լավն է, կտեղափոխվենք, բայց լավ կլիներ աշխատանք ունենայինք»»:

Սթրեյթը և ՓՆԽ-ն հույս ունեն, ինչպես նա գրում է ցուցահանդես-վաճառքի կապակցությամբ հրապարակված բրոշյուրում, որ «մոտ ապագայում այս կանանց վրա կնայեն որպես ուժեղ, եռանդուն մարդկանց, ինչպիսին որ նրանք կան իրականում, և ոչ թե նրանց կպիտակեն «փախստական» բառով` իր բացասական համիմաստով»:

Հյուսող կանանցից վեցը Շահումյանից են, չորսը` Բաքվից: Բայց` «Ես հայ եմ, - ասում է Լիանան, - իսկ հայը որտեղ էլ լինի, նրա հայրենի տունը Հայաստանն է»:

Նա ասում է, որ Ռուսաստանում իրեն «կես հայ» էր զգում: Բայց անգամ իր հայրենի երկրում իրեն պիտակ են կպցնում: Օրինակ` նրա հաճախած մշակույթի տանը կա երկու երգչախումբ, մեկը կոչվում է «փախստականների համար»:

«Երբ ասում են՝ «Իսկ հիմա կերգի փախստականների երգչախումբը», դա հնչում է մի տեսակ... կարծես մի տեսակ բաժանում լինի», ասում է Լիանան:

Սթրեյթը հույս է հայտնում, որ Լիանայի երիտասարդությունն ու եռանդը նրան կդարձնեն առաջնորդ ՀԿ-ի ստեղծման գործում, սակայն նա զգուշանում է պնդելուց, որ կանայք գործեն ՓՆԽ-ից անկախ:

«Դա պետք է նրանց ցանկությունը լինի, - ասում է Սթրեյթը: - Նրանք պետք է որոշեն, որ դա լավ գաղափար է, և հետո իրենք էլ իրականացնեն»:

Նա հույս ունի, որ ցուցահանդես-վաճառքի հաջողությունը կքաջալերի կանանց:

«Պատկերացնու՞մ եք, թե ինչքան լավ կլիներ, եթե Կոնեկտիկուտում կամ որևէ այլ վայրում կորած մի փոքրիկ խանութի որևէ հաճախորդ այս կանանց պատվեր տար, - ասում է Սթրեյթը: - Նրանք կհամոզվեին, որ այս ծրագիրը կարող է աշխատել և ոչ թե դառնալ հերթական ողորմություն»:

Շահագրգիռ հաճախորդները կարող են ծանոթանալ աշխատանքների մանրամասն լուսանկարներին: Արտերկրյա առաքումների դեպքում աշխատանքների գնի վրա կավելացվի առաքման ծախսը: Լրացուցիչ տեղեկությունների համար կարող եք դիմել մեր շաբաթաթերթին` info@armenianow.com, կամ ՓՆԽ-ին` tstraight@nrc.am: