Եթե Հին Կտակարանն ընկալենք որպես պատմության դաս, ապա կարելի է ենթադրել, որ առաջին գինին պատրաստվել է Արարատյան դաշտում աճեցված խաղողից:

Պարզ ասած, 40 օր ու գիշեր տևած ջրհեղեղից հետո Նոյը խաղողի այգի է տնկում և խաղողից այնպիսի անդիմադրելի գինի է պատրաստում, որը խմելով ինքն էլ՝ մարդ, որին իր «համակրանքն էր ցույց տվել» Աստված, հարբում է և քնում վրանում:

Հազարավոր տարիներ հետո երևանցի գինու մի ջատագով քարոզարշավ է սկսել, որպեսզի վերականգնի Հայաստանի սերը խաղողի նկատմամբ:

Հայաստանի գինեգործների միության նախագահ Ավագ Հարությունյանը հայկական խաղողի և գինու մասին խոսում է առանձնահատուկ քնքշությամբ ու սիրով: Նա մասնագիտորեն ներկայացնում է հայ գինեգործների աշխատանքային այն բոլոր նրբությունները, որոնք փոխանցվել են դարեդար:

«Մ.թ.ա. երրորդ հազարամյակի հնագիտական գտածոները ստույգ կերպով ներկայացնում են հայկական գինեգործության պատմությունը: Առաջին արձանագրությունները տալիս են ասորական աղբյուրները մ.թ.ա. 11-10 դարերում», - ասում է Հարությունյանը:

Իսկ աստվածաշնչյան առասպելը, ըստ Հարությունյանի, հաստատում է այն փաստը, որ խաղողի հայրենիքը Հայաստանն է:

Նոյի տնկած խաղողի վազերը տարածվել են դեպի Փյունիկիա, Եգիպտոս, Հունաստան և Եվրոպա:

«Խաղողագործությունը և գինեգործությունը բոլոր ժամանակներում էլ եղել են պետության հզորացման, կայունացման պարտադիր պայման, - ասում է նախագահը, - Հայ թագավորները երկու պարտականություն ունեին: Նրանք պետք է կառուցեին տաճարներ և տնկեին խաղողի այգիներ: Ուրարտական Մենուա թագավորն իր տնկած խաղողի այգին անվանում է դստեր՝ Տարիրայի անունով»:

Գինեգործությունը ծաղկում էր ապրում Հայաստանում մինչև խորհրդային տարիները, երբ սկսվեց նրա անկումը: Աշխարհի առաջին առասպելական գինի խմողները «խորհրդայնացվեցին» պետության և նոր խմիչքների կողմից: Գինուն փոխարինելու եկավ օղին: Ըստ Հարությունյանի, սկսեցին «արտադրել միայն ամենաէժան, թունդ գինիները»:

Նա նշում է, որ սեփականաշնորհումից հետո խաղողագործության համար դժվար ժամանակներ սկսվեցին, և այդ ճգնաժամն իր գագաթնակետին հասավ 1991-1996 թվերին:

«Մեր միությունը ստեղծվեց (1997 թվին), որպեսզի նպաստի բնագավառի զարգացմանը գյուղում, ստեղծի առողջ մրցակցություն», - ասում է նա:

Մինչև 1995 թվականը Հայաստանի խանութներում, որպես կանոն, կարելի էր գտնել միայն «Հողի արյուն»-ի կարգի էժանագին գինիներ (շիշը 1 դոլարից էլ էժան): Սակայն ներկայումս ներքին սպառման և արտահանման համար 38 կազմակերպություններ արտադրում են յուրաքանչյուրը 5-10 տեսակի գինիներ: Այդուհանդերձ, այժմ մշակվում են ընդամենը 8000-9000 հա խաղողի այգիներ, ինչը կազմում է լավագույն տարիներին մշակվող մոտ 36000 հեկտարի ընդամենը մեկ քառորդը:

Հարությունյանը կոչ է անում Հայաստանին վերադառնալ իր ազգային խմիչքին: Եվ անում է դա գինու պարգևած վայելքին նվիրված ամենշաբաթյա հեռուստատեսային ծրագրով:

Հունվարից Հարությունյանը Հանրային հեռուստատեսությամբ վարում է 20-րոպեանոց ծրագիր, որին հրավիրում է նշանավոր հայերի՝ գինի խմելու ու գինու մասին խոսելու:

«Գինու մասին խոսում են դերասաններ, գիտնականներ, նախարարներ, -ասում է Հարությունյանը, - Այս խմիչքն իր մեջ այնքան մեծ իմաստություն, սեր ու խորհուրդ է պարունակում, որ մարդկանց առանձնապես պետք չէ բացատրել: Մենք պարզապես խթան ենք տալիս...»

Նկարահանումները կատարվում են մառանում, որը հիմնադրել է Կարապետ Աֆրիկովը 1880 թվականին: Նույն մառանում է աշխատում Ավագ Հարությունյանը, այստեղից էլ հաղորդման անվանումը՝ «Ավագի մոտ»:

Մառանում տիրող մթնոլորտը տրամադրում է փիլիսոփայական խորհրդածությունների, որոնց նպաստում է ըմպելիքի ընդունումը՝ հաստատելով լատինական ասացվածքը՝ «ճշմարտությունը գինու մեջ է»:

«Գինին նրանց բացում է: Անկաշկանդ ու ազնիվ զրույցից ծնվում են հետաքրքիր մտքեր և ամենակարևորը՝ սեր գինու հանդեպ», - ասում է Հարությունյանը:

Հաղորդման վերջում ծեսի վերածված կարգով հյուրն իր ձեռքով տակառից գինի է լցնում, խցանում, մակագրում և թողնում մառանում:

Հարությունյանը հպարտությամբ փաստում է. «Փակված շշերը չեն բացվելու: Դրանք կմնան պատմության համար: Մառանում նման 100-ամյա գինիներ ունենք»:

Հարությունյանն ասում է, որ գինեգործության մեջ իրենց արտացոլումն են գտել հայոց պատմությունը և կրոնական արարողությունները: Հեթանոսության ժամանակաշրջանում խաղողն օրհնվում էր հեթանոս աստվածուհիներ Անահիտի և Աստղիկի ծննդյան տոներին, և Հայ առաքելական եկեղեցին պահպանում է այդ ավանդույթը: Քրիստոնեությունն իր հետ բերեց փոխարկման սուրբ խորհուրդը, երբ գինին վերածվեց Քրիստոսի արյան:

Հարությունյանն ասում է, որ խաղողագործությունը Հայաստանում կախված է եղել քաղաքականությունից և նվաճողների քմահաճույքից: Եթե նվաճողները մահմեդական էին, ապա խաղողի այգիները ոչնչացվում էին, քանզի իսլամն արգելում է գինին:

«Աստված մեզ տվել է բնակլիմայական հիանալի պայմաններ, - ասում է Հարությունյանը, - Ունենք 5000-7000 տարվա մշակված խաղողի պերմանենտ տեսակներ: Ունենք Արարատ, որտեղ իջել է Նոյը: Ունենք միայն չլուծված ներդրումային խնդիրներ, և լուծելով դրանք՝ կքայլենք աշխարհին համընթաց:

«Ինքը՝ խաղողի վազը, անմահ է, հավերժ պտղատու է: Բերք է տալիս 100-120 տարի: Եթե անգամ կտրվում է, կողքերից դարձյալ աճում է: Խաղողի իմաստը նրա հավերժության մեջ է»: