Հայաստանի փախստականների ու միգրացիայի պետական կոմիտեն և Շվեյցարիայի փախստականների հարցերով դաշնային գրասենյակը մարտի 1-ից սկսել են մի փորձնական ծրագիր, որի նպատակն է քաջալերել անօրինական միգրանտներին վերադառնալ և մնալ Հայաստանում:

Վիճակագրական տվյալներով անկախացումից հետո Հայաստանը լքել է մոտ 1 միլիոն մարդ

Վիճակագրական տվյալներով անկախացումից հետո Հայաստանից արտագաղթածների թիվը հասնում է 800 հազարից 1 միլիոնի, ընդ որում նրանց մեծ մասը անօրինական միգրանտներ են:

«Հետազոտություն-ները ցույց են տվել, որ վերադարձվելուց հետո, քաղաքացիները ինչ-ինչ պատճառներով անօրինական ուղիներով դարձյալ հետ են գնում տարբեր երկրներ, - ասում է ռեինտեգրման օժանդակման ծրագրի ղեկավար Շողիկ Սարգսյանը: - Այս ծրագիրը կոչված է կանխելու այդ երևույթը»:

Հայաստանում առաջին անգամ իրականացվող այս ծրագիրը, որը միգրացիայի կանխմանն ուղղված ավելի մեծ ծրագրի մի մասն է կազմում, տևելու է մեկ տարի և ունի 100 հազար դոլար բյուջե:

Շվեյցարիայում ապաստան հայցած և մերժում ստացած 50 կամավորներ կընդգրկվեն այդ ծրագրում և կվերադառնան Հայաստան: Շվեյցարիայում նախապես նրանց բաժանված հարցաթերթիկների պատասխանները կօգնեն պարզելու, թե ինչպես նրանց համար գրավիչ դարձնել վերադարձը հայրենիք:

Ըստ Սարգսյանի վերադարձողները կարող են առանց տոկոսադրույքի մեկ տարով 4000 դոլար վարկ ստանալ:

«Վարկերը կտրամադրենք հատուկ բիզնես ծրագրերի շրջանակներում, որոնք կազմում ենք Փոքր և միջին բիզնեսի զարգացման ազգային կենտրոնի հետ: Երեխաները կշարունակեն իրենց կիսատ թողած ուսումը: Նրանք, ովքեր կցանկանան մասնագիտական վերապատրաստում անցնել, կստանան այդ հնարավորությունը», բացատրում է Սարգսյանը:

Սարգսյանի հավաստմամբ նաև ապահովվելու են աշխատատեղեր 150 դոլարին համարժեք աշխատավարձով: Վերադարձող արտագաղթածներին նման աշխատանք տրամադրող գործատուները որոշ ժամանակ անց կարող ենք ստանալ պարգև 700 դոլարի չափով:

«Ցանկացած երկրում անօրինական միգրանտների վրա հսկայական գումարներ են ծախսում, - ասում է Հայաստանի փախստականների ու միգրացիայի պետական կոմիտեի միգրացիոն քաղաքականության վարչության պետ Իրինա Դավթյանը: - Փնջային ծրագիրն առաջարկեց այդ գումարների մի մասը տրամադրել արտագաղթողների երկրներին, որպեսզի վերադարձողների համար որևէ ծրագիր իրականացվի: Հիմնականում ամեն ինչ կախված է աշխատանքից. եթե մարդ աշխատանք ունեցավ, նա երբեք չի մեկնի երկրից»:

Ծրագիրը նաև ներառում է կադրային բազայի ամրապնդում, տեխնիկական աջակցություն այս խնդիրներով զբաղվող կազմակերպություններին, տեղեկատվության փոխանակում նման ծառայությունների միջև:

Ըստ Դավթյանի 2003 թվականի առաջին կիսամյակում արտասահմանում ապաստան հայցած հայերի թիվը 2002-ի համեմատ նվազել է 50 տոկոսով, ինչը ժամանակային առումով համընկնում է միգրանտների սպասարկման կենտրոնի գործունեության հետ:

Արտասահմանյան որևէ երկրում օրինականորեն բնակություն հաստատելու համար պետք է ունենալ արտոնագիր, բնակության և աշխատանքի թույլտվություն:

Դավթյանն ասում է, որ փոփոխված ցուցանիշները պոտենցիալ արտագաղթողների հետ իրենց լավ աշխատանքի արդյունքն են

Դավթյանն ասում է, որ հայերը սովորաբար խախտում են բոլոր երեք պահանջները. «Անօրինական մուտք են գործում երկիր, անօրինական բնակվում և անօրինական աշխատում»:

2000 թվականի տվյալներով ապաստան հայցած քաղաքացիների թվով Հայաստանն աշխարհի առաջին 20 երկրների մեջ կայուն գրավում էր 14-րդ կամ 15-րդ տեղը: ԱՊՀ երկրների շարքում Հայաստանը երկրորդն էր Ռուսաստանից հետո: 2002 թվականից Հայաստանը դուրս է եկել քսանյակից, իսկ ԱՊՀ երկրների մեջ զիջել է երկրորդ տեղը Վրաստանին:

Դավթյանի հավաստմամբ ցուցանիշների այդ փոփոխությունն արտացոլում է պոտենցիալ արտագաղթողների հետ տարված աշխատանքի արդյունքները:

Շվեյցարական կողմի հետ իրականացվող ծրագիրը 2001 թվականին
արևմտաեվրոպական 5 երկրների և կովկասյան հանրապետությունների նախաձեռնած ծրագրի մի մասն է կազմում: Արտագաղթողների սպասարկման կենտրոնի ստեղծումն այդ նախաձեռնության առաջին քայլն էր:

«Մենք պարտավորվում ենք հետ ընդունել մեր քաղաքացիներին, - ասում է Դավթյանը: - Համաձայնագրի առավելությունն այն է, որ այն պետությունը, որտեղից վերադառնում են արտագաղթածները, պարտավորվում է աջակցելու ծրագրին հայրենիք վերադարձողներին նյութապես օժանդակելու հարցում»:

Հայաստանը ռեադմիսիոն (հետ ընդունելու) համաձայնագրեր է կնքել Շվեյցարիայի, Դանիայի և Լիտվայի հետ: Բանակցություններ են տարվում Չեխիայի, ՈՒկրաինայի, Գերմանիայի և Նորվեգիայի հետ: