Հունվարի 5-ի երկուշաբթի երեկոյան բոլոր հայ առաքելական եկեղեցիներում մատուցվում է ճրագալույսի սուրբ պատարագ և նշվում է Սուրբ Ծննդյան ավետիսը: Հայ քրիստոնյաները ողջունում են միմյանց «Քրիստոս ծնվեց և հայտնվեցավ: Մեզ և ձեզ մեծ ավետիսե արտահայտությամբ: Ի պատասխան հնչում է. «Օրհնյալ է հայտնությունը Քրիստոսիե:

Տարբեր երկրների հայկական եկեղեցիներում կայացած ժամերգություններում հայ քրիստոնյաները նշում են Քրիստոսի ծնունդը ճրագալույսի արարողությամբ, որը խորհրդանշում է Բեթղեհեմյան աստղը, որն առաջնորդեց մոգերին դեպի Քրիստոսը:

Ծննդյան տոնի արարողություններով նշվում է նաև եկեղեցու հինգ տաղավար տոներից առաջինը:

«Հիսուսը աշխարհ եկավ, որպեսզի մարդկությանն ազատի մեղքերից և առաջնորդի դեպի Աստված: Սուրբ Ծնունդը հոգևոր նորոգության տոն է: Տոնի խորհուրդը կապված է փրկագործության խորհրդի հետե, ասում է Խորեն քահանա Կիրակոսյանը:

Սուրբ Ծնունդը ժողովրդի մեջ հայտնի է նաև «զատիկե անունով: Զատկին տոնական սեղաններին ավելանում է ձուկը, բանջարեղենը, գինին և բրնձով փլավը, որի մեջ անպատճառ լինում է չամիչ: Այս ուտեստները նաև ազդարարում են պահքի ավարտը:

Մայր Աթոռ այցելած Ավիկ Իսահակյանը (հայտնի բանաստեղծ Ավետիք Իսահակյանի թոռը) ասում է. «Սա ազգային տոն է: Դարեր շարունակ պահպանելով մեր կրոնը՝ պահպանեցինք մեր ինքնությունըե:

Ըստ նրա այդ օրվա փլավը խորհրդանշում է առատություն ու բերրիություն, իսկ ձուկը՝ այն, թե ինչպես Քրիստոսը մեկ ձկով հազարավոր մարդկանց կերակրեց:

Խորեն քահանան բացատրում է, որ հին ժամանակներում վաղ քրիստոնյաներին իրարից տարբերելու համար գետնի վրա ձուկ էին նկարում: Այդ օրն օգտագործվող գինու մասին նա ասում է. «Գինին համարում ենք Քրիստոսի արյունը և պատարագն էլ մատուցում ենք գինով: Ավետարանում է դեռ ասվում. «Ես եմ ճշմարիտ որթատունկըե:

Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի բակը լիքն է հավատացյալներով: Այս տարի մատուցված պատարագի խաչեղբայրն էր Հայաստանի արտգործնախարար Վարդան Օսկանյանը:

Հավատացյալների թվում էր Լիլիթ Կարապետյանն Արմավիրից: Հունվարի 5-ը և 6-ը նա անցկացնում է Էջմիածնում: Լիլիթն ասում է, որ ամեն տարի պահք է պահում դեկտեմբերի 30-ից մինչև հունվարի 5-ը: «Հունվարի 6-ին պատարագից հետո խոստովանում եմ և, հաղորդություն ստանալով, դուրս գալիս պահքիցե:

Հունվարի 5-ի երեկոյան, երբ խավարն աստիճանաբար պատում է քաղաքը, ամենուր կարելի է հանդիպել մարդկանց, որոնք վառած մոմերը ձեռքներին շտապում են տուն:

Խորեն քահանան ասում է. «Ճրագալույսի պատարագից հետո մարդիկ վառած մոմ են տանում՝ որպես աստվածային լույսի խորհրդանիշ: Տանում են լուսավորելու իրենց օջախները տիրոջ սուրբ ավետիսի լույսովե:

Սեդա Կարճիկյանն ասում է, որ նվիրված հավատացյալներն այդ օրը տնային ոչ մի գործ չեն անում: «Ես էլ իմ մեծերից եմ սովորել այս ամենը: Հատկապես արգելում էին լվացք անել ու լողանալ, այսինքն՝ օճառ օգտագործել: Նաև խստիվ արգելում էին կար անել՝ դա մեղք համարելով: Այս ամենն այսօր արդեն փոխանցվել է իմ աղջիկներին ու հարսներինե:

.

Մինչ արևմտյան աշխարհի մեծ մասում քրիստոնեական եկեղեցիները Քրիստոսի ծննդյան օրը նշում են դեկտեմբերի 25-ին, հայ առաքելական եկեղեցին որպես սուրբ տոն պահպանել է ավելի հին ամսաթիվը (հունվարի 6-ը նաև նշվում է որպես աստվածահայտնության օր):

Պատարագից հետո Մայր աթոռում կատարվում է ջրօրհնեքի արարողությունը: Օրհնված ջուրը բաժանվում է ժողովրդին: Այն մեղքերից մաքրվելու, հիվանդներին բուժելու խորհուրդ ունի: Հին ժամանակներում այդ ջրից կաթեցնում էին պանրի ու յուղի կաթսանների, ամբարների մեջ` դրանց առատությունն ապահովելու հույսով:

Ռայա Մարգարյանը եկեղեցուց վերադառնում է ջրի մի փոքրիկ սրվակ ձեռքին: Նա ասում է. «Ամեն տարի գալիս եմ և օրհնված ջրից հետս տուն տանում: Սա մեզ հաջողություն ու առողջություն է բերում, հեռու պահում չարիցե:

Ջրօրհնեքի արարողությանը հաջորդում է տնօրհնեքը: Սուրբ Ծննդից հետո մեկ ամսվա ընթացքում եկեղեցու հոգևոր հովիվներն այցելում են մարդկանց տները և կատարում տնօրհնեքի արարողությունը: Օրհնում են տան հացը, ջուրը, աղը: Հացից ու ջրից օգտվում են տան անդամները: Ապա քահանան օրհնված ջուրը խաչաձև ցողում է տան պատերին ու խնկարկում տունը:

Տոնական հանդիսություններն ավարտվում են հունվարի 13-ին (որը նաև հայտնի է որպես հին Նոր տարի) Հիսուս Քրիստոսի անվանակոչության տոնակատարությամբ: