Մենք «ԱրմենիաՆաու»-ում ծայրահեղ պատվախնդիր ենք, այնպես որ թույլ տվեք մի քիչ առաջ անցնել ԴիÏենսից և առաջարկել ձեզ մի պատմություն երեք քաղաքների մասին՝ կինոտարբերակը:

Տեսարան առաջին՝ Հայաստան-2020: Երևակայական մի երկիր, որը ստեղծվել է 2003 թվականին այն մարդկանց կողմից, ովքեր մտածում էին ապագայի մասին և այն մասին, թե ինչ է պետք անել այդ ապագան ավելի լավը դարձնելու համար:

Այդ թեմայով Երևանում հրավիրված գիտաժողովին հավաքվում են հայեր (և ոչ հայեր, այդ թվում՝ և ես) Հայաստանից, Ռուսաստանից, Եվրոպայից և ԱՄՆ-ից, որպեսզի քննարկեն այլընտրանքները: Մի ճանապարհը տանում է դեպի անդամակցություն Եվրամիությանը, մյուսը՝ դեպի Ռուսաստանի հետ գործակցություն կրտսերի կարգավիճակով, երրորդը` դեպի սինգապուրյան տիպի ինքնաբավություն, իսկ չորրորդը` հետ դեպի Հայաստանի ներկա վիճակի լճացած տարբերակը:

Հավաքը քննարկում է այս հնարավորություններից յուրաքանչյուրը առանց ընտրություն կատարելու: Այս հավաքի նպատակն է ոչ թե որոշել Հայաստանի հետագա ճակատագիրը, այլ հորդորել մարդկանց մտածելու այդ մասին և գալու սեփական եզրահանգումներին առաջ ընթանալու լավագույն տարբերակի մասին: Միգուցե դա կլինի այս չորս տարբերակներից մեկը, միգուցե հինգերորդը կամ վեցերորդը. իմաստը հրապարակային երկխոսություն սկսելն է այնպիսի Հայաստանի մասին, որտեղ մարդիկ ցանկանում են ապրել և այն կտակել իրենց զավակներին:

Տեսարան երկրորդ` Հայաստան-2003: Բար Երևանի կենտրոնում, երեկո: Մատուցողներն աճապարանքով ներս ու դուրս են անում հետնասրահ, որը թաքնված է հասարակության աչքից մասնավոր հավաքույթների համար: Տերը նյարդայնացած հետ ու առաջ է քայլում բարում և մերթընդմերթ կշտամբում աշխատակիցներին լավ տպավորություն թողնելու համար: Վարորդներն ու թիկնապահները փոքր խմբերով նստել են մուտքի մոտի սեղանների շուրջը և ժամանակ են սպանում:

Ներսում բանակցում են, և օդը համակված է լարված սպասումով: Հետնասրահում ճաշող-բանակցողների մեջ են նաև նախագահի մարդիկ, այնպես որ, դրողչեքը բարձր է: Ահա այսպես է այսօր ապագան կերտվում Հայաստանում` առանց անունների, առանց հաշվետվության, ծխով լի սենյակներում, «թայֆաներով», որոնք բաղկացած են այն մարդկանցից, ովքեր կոնյակ ըմպելով չարաշահում են իշխանական շրջաններին իրենց մոտ լինելու արտոնությունը սեփական հարստացման համար:

Այս ամենին ականատես իմ բարեկամը սկսում է պատմել իրենց շենքի մասին, որտեղ ապրում է կնոջ և մանկահասակ երեխաների հետ: Ինը հարկանի շենքն ունի 36 բնակարան: Բնակիչներից միայն ինքը և մեկ այլ հարևան կայուն աշխատանք ունեն: Մյուսները յոլա են գնում ժամանակավոր աշխատանքով կամ էլ արտասահման մեկնած ազգականների ուղարկած փողով:

«Ես սիրում եմ իմ երկիրը, շատ եմ սիրում և գիտեմ, որ երբեք չեմ գնա աÛստեղից: Բայց շատերը մտածում են միայն այստեղից մեկնելու մասին, և ես հասկանում եմ նրանց, նրանք ոչ մի հույս չունեն», ասում է նա:

¶լխով անելով գաղտնի «գործ-դզողների» ուղղությամբ` նա շարունակում է. «Հայաստանում պրոբլեմներ շատ կան, իսկապես շատ, և դրանց մի զգալի մասը ստեղծում են իշխանությունները»:

Բարային խոսակցությունները ոչ մի երկրում էլ, իհարկե, չի կարելի շատ լուրջ ընդունել: Սակայն այս երկրում դրանք հատուկ նշանակություն են ստանում շնորհիվ բարեկամիս` այդ դիտողություններն ուղեկցող ուսերի համակերպված թոթվանքին, և այն համոզմունքի, որ հաջորդ առավոտյան սթափ լույսի ներքո էլ նա և նրա համաքաղաքացիները ոչինչ չեն կարող անել Հայաստանում ներկա իրավիճակը փոխելու համար:

Տեսարան երրորդ` Պրահա, հաջորդ առավոտյան: Թռիչքը Երևանից Չեխիայի Հանրապետության մայրաքաղաք կարճ է տևում: Պրահան այնքան գեղեցիկ քաղաք է, որ բառերով չես նկարագրի: Այն բարգավաճում է հեշտ ու վստահ` հպարտությամբ իր հմայքները ցուցադրելով բազմաքանակ արտասահմանցի զբոսաշրջիկներին: 1989 թվականից հետո սա իմ առաջին այցելությունն է Պրահա, և փոփոխությունը շշմեցուցիչ է:

Այն ժամանակ քաղաքը գորշ էր ու անկենդան, մարդիկ մռայլորեն սպասում էին իրեն սպառած կոմունիստական վարչակարգի տապալմանը (որը տեղի ունեցավ դրանից մեկ ամիս հետո) սեփական ձախողումների ծանրության տակ: Այսօր Պրահան հույսով սպասում է իր նոր ապագային, որը պետք է սկսվի հաջորդ մայիսին Եվրոպայի Միությանը նրա անդամակցությամբ:

Ես նայում եմ այս տեսարաններին սրընթաց ժամանակի անխուսափելի զգացումով: Սրանից 14 տարի հետո, երբ հորիզոնում հայտնվի 2020 թվականը, ո՞ր Հայաստանը հաղթանակած կլինի, մտածողների՞, թե՞ խմողների: