ºñ¢³ÝáõÙ ùã»ñÁ ·Çï»Ý, áñ É»½í³µ³ÝáõÃÛ³Ý ¢ ïÝï»ë³·ÇïáõÃÛ³Ý ÇÝëïÇïáõïÝ»ñÇ ß»ÝùÇ Ñ»ï¢áõ٠óùÝí³Í ¿ 13-ñ¹ ¹³ñÇ »Ï»Õ»óÇ

Կաթողիկե սուրբ Աստվածածին եկեղեցու գմբեթին նստած ճերմակ աղավնիները ջերմանում են աշնան վերջին ճառագայթներից: Նրանց մեղմիկ գվգվոցը միախառնվում է եկեղեցու բակում վառվող մոմերին` համակելով շրջապատը հոգևոր անդորրով:

Երևանում այսօր քչերին է հայտնի, որ Սայաթ-Նովա և Աբովյան փողոցների խաչմերուկում, ¶իտությունների ազգային ակադեմիայի լեզվաբանության և տնտեսագիտության ինստիտուտների շենքի հետևում թաքնված է ս. Կաթողիկե գողտրիկ եկեղեցին:

«Լեզվաբանության ինստիտուտի շենքը տարիներ շարունակ մարդկանց աչքից ծածկել է 13-րդ դարի այս կառույցը, և եկեղեցին չի կարողանում ինչպես հարկն է իրականացնել իր առաքելությունը», ասում է ս. Կաթողիկե եկեղեցու քահանա Տեր Ավետիս Դանիելյանը:

«Այստեղ նախ և առաջ պետք է վերականգնել ամբողջ եկեղեցին: Տարածքն այնքան փոքր է, որ 72 մարդ հազիվ է տեղավորվում ներսում ժամերգության կամ պատարագի ժամանակ»:

Երևանում գործող գրեթե բոլոր հին եկեղեցիները կառուցվել են 1679 թվականի մեծ երկրաշարժից հետո: Բացառություն է կազմում ս. Կաթողիկեն, որը ժամանակին ճակատային մասով նայում էր Աբովյան փողոցին:

1930-ականներին խորհրդային իշխանությունների որոշմամբ Երևանի կենտրոնում քանդվում եմ մի շարք եկեղեցիներ: Մյուսները` ս.Կաթողիկեի նման, «թաքցնում» են այլ շենքերի հետևում:

Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածնի դիվանապետ Հայր Արշակ Վարդապետ Խաչատրյանը ասում է. «1936-ին, երբ սկսում են քանդել ս. Կաթողիկեն, պարզվում է, որ այն բաղկացած է երկու հատվածից՝ գավիթից, որը կառուցվել է 18-րդ դարում, և բուն շինությունից, որը կառուցվել է 13-րդ դարում:

«Նվիրյալ ճարտարապետների ջանքերով կառույցը փրկվում է ոչնչացումից: Խնդրին լուծում տալու՝ եկեղեցին մեկուսացնելու համար, այն փակում են մեկ այլ շենքով՝ դատապարտելով բանտարկության»:

ê.γÃáÕÇÏ» »Ï»Õ»óÇÝ Ý»ñëÇó

Եկեղեցու հյուսիսային պատին արձանագրված է, որ այն կառուցել է ոմն անեցի 1264 թվականին: Այն Երևանի ամենահին եկեղեցին է: Վերակառուցվել է 1693 թվականին, 1679-ի երկրաշարժից կործանված 13-րդ դարի ս. Աստվածածին եկեղեցու հիմքի վրա: 1995 թվականին վերաօծվել է և այժմ գործող ծխական եկեղեցի է:

Տեր Ավետիսն ասում է, որ ամեն անգամ եկեղեցու տարածքում ծառեր տնկելիս հայտնաբերել է մի կողմը մշակված, մյուս կողմը ջարդված քարեր: Այսօր ս. Կաթողիկեի բակում բաց երկնքի տակ դրված են խաչքարեր, ավերված եկեղեցու բեկորներ, որոնք բերվել են անգամ հարևան շենքերի բակերից:

«Մշակված քարը հողի տակ գործ չունի: Կոմունիստները թաղել են մի ողջ պատմական անցյալ: Եկեղեցու հիմքերը մենք չենք տեսնում, հարկավոր է առնվազն 4 մ փորել հատակին հասնելու համար», բացատրում է Տեր Ավետիսը:

Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածինը խորհրդային տարիներին բռնագրավված եկեղեցիները հետ ստանալու ծրագրի շրջանակներում սույն թվականի սեպտեմբերի 13-ին դիմել է կառավարությանը, որպեսզի վերահաստատվի իր պատմական իրավունքը ս. Կաթողիկե եկեղեցու տարածքի և հարևանությամբ գտնվող ինստիտուտի շենքի նկատմամբ, որը գտնվում է այն նույն տարածքում, որը ժամանակին եղել է հայ առաքելական եկեղեցու սեփականությունը:

Հոկտեմբերի 2-ին կառավարությունը ընդունել է «Հայաստանյաց առաքելական եկեղեցուն շենք և շինություններ հանձնելու մասին» որոշման նախագիծ, որով թույլատրվում է ¶ԱԱ-ին պատկանող շենքը և օժանդակ շինությունները անհատույց սեփականության իրավունքով որպես նվիրաբերություն հանձնել Հայ առաքելական եկեղեցուն Երևանում կաթողիկոսական նստավայր կառուցելու նպատակով:

Ըստ որոշման նախագծի լեզվաբանության և տնտեսագիտության ինստիտուտները տեղափոխվելու են ¶րիգոր Լուսավորչի փողոցի վրա գտնվող գրականության ինստիտուտի շենքը:

Դիվանապետն ասում է. «Հասարակության մեջ շահարկվում է կաթողիկոսական նստավայր կառուցելու իրողությունը: Սակայն եթե ս. Կաթողիկեն փակող շենքը դուրս է բերվում, ապա եկեղեցու հետնամասում անպատճառ պետք է շինություն կառուցվի:

«Այդ կառույցը կծառայի Վեհափառ հայրապետին պաշտոնական ընդունելություններ կատարելու համար: Մեր պատմության ընթացքում հոգևոր հայրերը հոգևոր կենտրոնին զուգահեռ նստավայրեր են ունեցել մայրաքաղաքում»:

Ինստիտուտների 120 գիտաշխատողներն այսօր մտահոգված են: Լեզվաբանության ինստիտուտի փոխտնօրեն Լավրենտի Հովհաննիսյանը ասում է. «Այս շենքում է հիմնադրվել մեր ակադեմիան: Քաղաքակիրթ երկրներում նման օջախները պահպանվում են: Մեր բողոքը անձնական չէ. որտեղ էլ լինի, մի գրասեղան կտան, կաշխատենք: Պարզապես ուզում ենք, որ շենքը ծառայի իր նպատակին և լինի հայագիտության կենտրոն»:

ê.γÃáÕÇÏ» »Ï»Õ»óáõ µ³ÏáõÙ ¹ñí³Í ˳ãù³ñ»ñÝ áõ µ»ÏáñÝ»ñÁ ³ÝóÛ³ÉÇ §Í³Ýñ¦ ÑÇß³ï³ÏÝ »Ý

Խնդրո առարկա շենքը կառուցվել է 1938 թվականին: Սկզբում եղել է դպրոց, պատերազմի տարիներին ծառայել է որպես հիվանդանոց: 1943 թվականին այստեղ հիմնադրվում է Հայաստանի գիտությունների ակադեմիան, որի առաջին նախագահներն են եղել Հովսեփ Օրբելին, ապա Վիկտոր Համբարձումյանը: Այս շենքում են գործել ակադեմիական համակարգի բոլոր ինստիտուտները:

«Այսօր փաստի առաջ են կանգնեցրել մի ամբողջ գիտական աշխատակազմի: Սա նշանակում է անտեսել գիտական նվաճումները: Ի վերջո, կան արժեքներ, որոնց չի կարելի դիպչել, նվիրաբերել», դժգոհում է ինստիտուտի գիտաշխատող ¶այանե Մխիթարյանը:

Անցյալ շաբաթ գիտնականները բողոքի լուռ ակցիա էին կազմակերպել շենքի առաջ: Հոկտեմբերի 27-ին նրանք դիմել էին Երևանի քաղաքապետարանին ցույց անելու թույլտվություն ստանալու համար:

Արևելագետ Ժոզեֆ Ավետիսյանն ասում է, որ կցանկանար քաղաքի պատմական հուշարձանները տեսնել վերականգնված:

«¶իտնականները մտահոգ են հայագիտական կենտրոնի պահպանման համար, բայց չէ՞ որ մեր լեզուն ու մշակույթը անբաժան են: Մտածել մեսրոպյան լեզվի, բայց ոչ մեսրոպյան եկեղեցու մասին՝ անարդար է: Այդ լեզուն առաջին անգամ հնչեց եկեղեցում, և եկեղեցին է, որ տարածել ու պահպանել է մշակույթը», ասում է նա:

Տեր Ավետիսը մտահոգված է, որ ս. Կաթողիկեն արևի երես չի տեսնում: Շենքը արևելքից փակել է եկեղեցին, ու քարերը խոնավությունից քայքայվում են, ս. Կաթողիկեն խեղդվում է:

Մայր Աթոռի դիվանապետն էլ նշում է, որ ազատագրված եկեղեցին իր միջնադարյան ճարտարապետական կերպարով կդառնա այն խորհրդանիշը, որը կկապի Երևանի անցյալը ժամանակակից մայրաքաղաքի կյանքի հետ:

«Ե՞րբ պետք է ս. Կաթողիկեն ըստ արժանվույն գնահատվեր որպես միջնադարյան Երևանի բնորոշ կառույց ու հոգևոր կյանքի խորհրդանիշ, եթե ոչ անկախ և ազգային պետականության պայմաններում», ասում է նա: