ܳËÏÇÝ Çñ³ùóÇÝ»ñÁ áõñ³Ë »Ý ѳÛñ»ÝÇù í»ñ³¹³éݳÉáõ ѳٳñ, û¢ г۳ëï³ÝáõÙ ¹»é Çñ»Ýó ë»÷³Ï³Ý ïáõÝÁ ãáõÝ»Ý

Ամեն երեկո, երբ արևը մայր է մտնում, Ավետիսյանների ընտանիքը հավաքվում է երեք սենյականոց բնակարանի պատշգամբում, որպեսզի մեկ անգամ ևս հիանա մայրամուտի շողերով շաղախված Արարատով:

«Մեր մեծերից շատ էինք լսել այս հրաշալի լեռան մասին, բայց երբեք չէինք տեսել: Ամեն օր, ամեն րոպե դիտում ենք ու էլի կարոտով նայում», - ասում է ընտանիքի հայրը՝ 44-ամյա Անդրանիկ Ավետիսյանը:

Իրաքահայ այս ընտանիքը Իրաքից տեղափոխվեց Հորդանան 1999 թվականին, երբ երկրում տիրող անառողջ մթնոլորտը սկսեց անդրադառնալ Բաղդադում նրանց կյանքի վրա:

«Սադամ Հուսեյնի ռեժիմը ուղեկցվում էր գողություններով ու սպանություններով: Եթե ամուսինս տանը չէր լինում, փակում էինք բոլոր պատուհաններն ու դռները և նստում տանը: Փողոցում միշտ պետք է աչքդ երեխաների վրա պահեիր, թե չէ փախցնում էին ու հետո փրկագին պահանջում», - պատմում է Անդրանիկի կինը՝ 34-ամյա Սիլվա Ասատուրյանը:

Նրանց ոչ մի երկիր չէր ընդունում, քանի որ Իրաքի քաղաքացիներ էին: 6 ամսով ապաստան է տալիս Հորդանանը: Այդ ժամկետը լրանալուց հետո ընտանիքի յուրաքանչյուր անդամի համար պետք է վճարեին օրական 1 դոլար: Երկուսուկես տարի Հորդանանում ապրելուց հետո, 2001 թվականի սեպտեմբերի 1-ին Ավետիսյանները գալիս են Երևան:

«Եկանք ստիպված, բայց մնացինք հաճույքով, սիրեցինք մեր երկիրը», - ասում է Անդրանիկը:

Ամուսնուն հուզված ընդհատում է Սիլվան: Նրա աչքերը լցված են արցունքներով, ձայնը դողում է. - «Շատ անուշ է Հայաստանը: Երբ ոտք դրեցինք այս հողի վրա, անմիջապես զգացինք, որ սա մերն է, մեր քաղաքն է, և ոչ ոք չի կարող մեզ ասել՝ դուք ո՞վ եք»:

Հայաստան են եկել երկու աղջիկների՝ 10-ամյա Ռիտայի և 6-ամյա Մարիամի հետ: 2002-ի դեկտեմբերի 11-ին ծնվում է նրանց որդին՝ Լևոնը, և, ինչպես իրենք են ասում, Լևոնը հայաստանցի է:

«Երբ տղաս ծնվեց, դեռևս Իրաքի քաղաքացի էինք: Դիմեցինք Իրաքի դեսպանություն, որ տղայիս անունը գրանցեն անձնագրիս մեջ, ինչպես ընդունված է Իրաքում: Հրաժարվեցին՝ ասելով, որ Սադամը նոր հրաման է արձակել, որով արգելվում է այլ ազգի անուն վերցնել», - պատմում է Սիլվան: Այլ կերպ ասած, երեխան կարող է գրանցվել Իրաքում, սակայն ոչ հայկական անունով:

²í»ïÇëÛ³ÝÝ»ñÁ Ñå³ñï »Ý, áñ Çñ»Ýó áñ¹Ç È¢áÝÁ ÍÝí»É ¿ г۳ëï³ÝáõÙ, ¢ ÇëÏ³Ï³Ý Ñ³Û³ëï³ÝóÇ ¿

Այս մերժումը առիթ է դառնում, որ Ավետիսյանները հրաժարվեն Իրաքի քաղաքացիությունից և դառնան Հայաստանի քաղաքացիներ:

Ըստ Անդրանիկի հայկական անձնագրեր տալու համար իրենցից գրանցում պահանջեցին, իսկ իրենք գրանցում չունեին: Իսկ եթե գրանցում չունես, քաղաքացիություն չեն տալիս:

«Ստիպված գտանք մի ընտանիքի, որը համաձայնեց 200 դոլարի դիմաց մեկ տարով իր տանը գրանցել մեզ բոլորիս, - ասում է Սիլվան ու շարունակում, - այստեղ շատերն են այդպես փող աշխատում»:

Ավետիսյանների ընտանիքը վարձով ապրում է Երևանի Զեյթուն թաղամասում: Մեկ ամսվա համար վճարում են 40 դոլար:

Հայաստան տեղափոխվելուց հետո Անդրանիկը վեց ամիս աշխատանք չուներ, ապրում էին Իրաքի խնայողություններով: Այսօր Անդրանիկն աշխատում է «Արմենիա» հյուրանոցի շինարարությունում, թեև մասնագիտությամբ հաշվապահ է:

«Միայն մի բանից եմ դժգոհ, որ Հայաստանում դժվարությամբ ենք աշխատանք գտնում, աշխատավարձերն էլ ցածր են», - ասում է նա:

Ամուսնու քննադատական խոսքերը շտապում է մեղմել Սիլվան. - «Աշխատավարձը քիչ է՝ 120 դոլար, բայց գոհ եմ: îանս իրերի մեծ մասը ուրիշներն են տվել, ես ոչինչ չունեմ: Հայաստանում անգամ չգիտեմ՝ երբևէ կարող ենք տուն գնել, թե՝ ոչ, բայց էլի գոհ եմ: Հոգիս հանգիստ է: Չեմ վախենում երեխաներիս համար, Անդրանիկը մի քիչ ուշանում է՝ չեմ անհանգստանում»:

Անդրանիկը ծնվել է Քիրքուքում, Սիլվան՝ Բաղդադում: Ամուսնանալով՝ սկսում են գաղտնի ապրել Բաղդադում, որովհետև ըստ 1990 թվականից գործող օրենքի Բաղդադում չծնված մարդիկ չեն կարող ապրել այնտեղ:

«Մեր տունը այնտեղ տեսնեի՜ք, մեր խանութները, մեր մեքենաները: Նյութապես ապահովված էինք: Բայց 32 տարի ապրելով օտար հողում՝ չեմ զգացել, որ դա իմն է», - ասում է Սիլվան:

Անցյալ գարնանը ԱՄՆ-ի և Մեծ Բրիտանիայի՝ Իրաք ներխուժելուց երկու ամիս առաջ նա համոզում է Հայաստան գալ նաև քրոջ՝ Սյուզանի ընտանիքին: Բաղդադում վաճառելով իրենց ողջ ունեցվածքը և 20000 դոլար վճարելով՝ անցնում են Սիրիայի սահմանը (այդ գումարի մեջ է մտնում է նաև քրոջ՝ Էմմայի, «ամուսնության» փաստաթղթերի ձևակերպումը, քանի որ չամուսնացած կանայք իրավունք չունեն լքել Իրաքը):

êÇÉí³ ²ë³ïáõñÛ³ÝÁ áõñ³ËáõÃÛ³Ùµ ¿ ³ÝáõÙ ï³Ý ·áñÍ»ñÁ, ù³ÝÇ áñ Ýñ³ Ñá·ÇÝ ÑÇÙ³ ѳݷÇëï ¿

«Տասը տարի է ամուսինս զինվորական ծառայության մեջ էր, - ասում է 37-ամյա Սյուզանը, - արդեն զինվարժանքների էին տանում 11-ամյա տղայիս՝ Հերոսին: Այնքան հայեր զոհվեցին իրան-իրաքյան պատերազմի ժամանակ (1980-1988 թթ.): Ես արդեն սարսափում էի, որ կարող եմ այս անիմաստ պատերազմում կորցնել ամուսնուս»:

Նրա ամուսինը՝ 39-ամյա Հարութ Սալաթյանը ասում է, որ Բաղդադում շատ անհանգիստ էր:

«Կինս հղի էր, մեզ հետ էին մեր երեք երեխաները և կնոջս քույրը: Փախանք գաղտնի: Բաղդադում շատ շուտ են մատնում իրար, միայն փող աշխատեն», - պատմում է նա:

Հարութը արցունքն աչքերին նկարագրում է իրենց թռիչքը Հալեպից Երևան. «Բաղդադում ասել էին՝ Արարատը վերևից շատ «աղվոր» է, անպատճառ կնայեք: Օդանավում, երբ ասացին՝ անցնում ենք Հայաստանի սահմանը, շտապեցինք տեսնել: ¶եղեցկությունից ապշել էինք»:

Երկու ընտանիքի անդամները, իրար ընդհատելով, հուզված պատմում են տեղափոխության մասին: Մեծերը խոսում են արևմտահայերենով, երեխաները՝ հայաստանցու նման:

Հերոսը սովորում է 3-րդ դասարանում և շատ ուրախ է, որ Հայաստանում է: «Ինչու՞ է այստեղ լավ» հարցին պատասխանում է. - «Այստեղ բոլորն էլ հայ են ու հայերեն են խոսում»:

Սյուզանը նույնպես որդի է ունենում Հայաստանում, որին անվանում են Շիրազ: Սիլվան ու Սյուզանը երջանիկ են, որ իրենց զավակները ծնվել են Հայաստանում:

«Մեր պապերը եղեռնից հետո գաղթեցին Իրաք, և մենք ծնվեցինք այնտեղ, - ասում է Սյուզանը: - Մեր զավակներն այստեղի ծնունդ են, Աստված տա, նրանց զավակներն էլ այստեղ ծնվեն»:

Ըստ նրանց շատ իրաքահայեր գալիս են այստեղ, իսկ հետո գնում են եվրոպական երկրներ և ապաստան խնդրում որպես իրաքցի փախստականներ:

«Նրանց տուն են տալիս, թոշակ՝ ընտանիքի բոլոր անդամներին, - ասում է Անդրանիկը: - Մայրս և եղբայրներս Շվեդիայում են: Սիլվայի մայրն ու եղբայրը փախան Կանադա: Բայց մենք չենք գնա այստեղից: Նրանք բոլորն էլ այնտեղ անհանգիստ են, որովհետև վախենում են, որ մի օր իրենց կարող են հետ ուղարկել Իրաք»:

Հայաստանում իրեն ապահով զգալով հանդերձ՝ Սյուզանն ասում է, որ իրեն միայն մոտեցող ցրտերն են մտահոգում:

Տանտերերը հրաժեշտ են տալիս հյուրերին, իսկ 8-ամյա Հուրին ժպիտը դեմքին թափահարում է հայկական դրոշը: