Þ³ÕáÛ³ÝÁ ÏÇñ³éáõÙ ¿ Þí»Ûó³ñdzÛáõÙ Ùß³Ïí³Í Ù»Ãá¹Á

Չորսամյա Նինան լուռ նստել է աթոռին և անտարբեր հայացքով նայում է այս ու այն կողմ:

Սուրդոմանկավարժ Էռնա Շաղոյանն անցնում է նրա թիկունքը, սկսում է թափահարել կոճակներով ու կորիզներով լցված պոլիէթիլենե տուփը, և Նինայի դեմքը կենդանանում է:

àõëáõóÇãÁ ÙÇïáõÙݳíáñ ãÇ Ï³Ý·ÝáõÙ í³ï ÉëáÕ ³Õçϳ ³é³ç: ܳ ó³ÝϳÝáõÙ ¿, áñ ³ÕçÇÏÝ ³å³íÇÝÇ áã û ßñÃáõÝùÝ»ñÇÝ áõ Ó»éùÇ Å»ëï»ñÇÝ, ³ÛÉ Ñ³Õáñ¹³ÏóÙ³Ý ³ÛÉ ÙÇçáóÝ»ñÇ:

«Մեր խնդիրն է զարգացնել խուլ երեխաների բանավոր խոսքն ու լսողությունը: Աշխատում ենք նոր շվեյցարական մեթոդիկայով, չենք օգտագործում ձեռքերի շարժումներն ու չենք նայում շրթունքներին, - բացատրում է Շաղոյանը: - Երեխայի հետ խոսում ենք թիկունքից կամ կողքից, որպեսզի զարգանա լսողությունը»:

Նինայի խլությունը ժառանգական է: Նա հաղորդակցվում է մեծ դժվարությամբ: Սուրդոմանկավարժը հորդորում է աղջկան որևէ բան ասելու կամ պարելու թմբուկի հարվածների տակ: Ի վերջո Նինան բացվում է և արտաբերում է հայերեն տառերի հնչյունները:

Շաղոյանի հավաստմամբ Նինան շատ խելացի աղջիկ է, սակայն նրա արատը կարող էր ծանր հետևանքներ ունենալ:

Նինան այն 24 երեխաներից մեկն է, որոնք ընդգրկված են «Արաբկիր» բուժմիավորման մանկական հանրապետական սուրդոկենտրոնի ծրագրում: Ծրագիրը ֆինանսավորում է «Հավատ» կազմակերպությունը: Երեխաներն այստեղ սովորում են խոսել հանրակրթական դպրոց հաճախելուց առաջ: Նրանցից երկուսը այս տարի դպրոց են գնացել: Մյուսներին նախապատրաստում են մյուս տարվա համար:

Շաղոյանն աշխատում է օրական չորս հոգու հետ՝ յուրաքանչյուրին հատկացնելով 45 րոպե: Դասերը տեղի են ունենում շաբաթական երկու անգամ: Ցանկալի արդյունքի հասնելու համար մեծ են ակնկալիքները նաև ծնողներից, որոնք իրենք պետք է գրեթե մասնագետ դառնան:

«Երբ խորհրդային համակարգը փլուզվեց, Հայաստանի վատ լսող երեխաները դուրս մնացին մասնագետների ուշադրությունից, - ասում է սուրդոկենտրոնի վարիչ, «Հավատ» կազմակերպության համանախագահ Թամարա Մանուկյանը: - Սոցիալ-տնտեսական ծանր վիճակը ծնողներին հնարավորություն չէր տալիս գնելու լսողական սարքեր»:

«Հավատը» հիմնադրվել է 1996 թվականին նման երեխաների կարիքները հոգալու համար: Առաջին օգնությունը՝ մոտ 40 հազար դոլար, ²ØÜ-áõÙ ï»Õ³Ï³Ûí³Í «Ջինիշյան» հիմնադրամից էր, որը կենտրոնին հնարավորություն տվեց ձեռք բերելու անհրաժեշտ ախտորոշիչ սարքավորում:

Մանուկյանն ասում է, որ մանկական կենտրոնը, լինելով միակը հանրապետությունում, ի վիճակի չէր անհրաժեշտ օգնություն ցույց տալ խուլուհամր երեխաներին, որովհետև կենտրոնի ախտորոշիչ սարքավորումը նորոգման կարիք ուներ:

Ներկայումս ստուգվելու համար կենտրոն են բերում վեց ամսականից բարձր տարիք ունեցող երեխաներին: Այսօր կենտրոնում գրանցված է 1000 երեխա, սակայն մասնագետների հավաստմամբ հանրապետությունում նրանց թիվն ավելի մեծ է: 2003 թվականի մարտից ՅՈՒՆԵՍԿՈ-ի և «Եվրասիա» հիմնադրամի աջակցությամբ իրականացվոÕ «Խուլ երեխաների ինտեգրացիա» ծրագñÇ ÝíÇñ³ïíáõÃÛ³Ý ßÝáñÑÇí Ï»ÝïñáÝÁ ѳٳϳñ·ÇãÝ»ñ ¿ Ó»éù µ»ñ»É:

Բացի բանավոր խոսքի զարգացումից, դպրոցական տարիքի երեխաները այստեղ սովորում են նաև օգտվել համակարգիչներից:

²ß³Ï»ñïÝ»ñÇÝ Ëñ³ËáõëáõÙ »Ý ã³å³íÇÝ»É ¹»Ù-³é-¹»Ù ëï³ó³Í Ññ³Ñ³Ý·Ý»ñÇÝ

«12 խուլ երեխաներ արդեն ավարտել են համակարգչային դասընթացները և շարունակում են ինֆորմատիկա ուսումնասիրել ինստիտուտում, - ասում է Մանուկյանը: - Երկուսն ապագա ծրագրավորողներ են, մյուսները՝ համակարգչային դիզայնի մասնագետներ: Սա շատ կարևոր է. հաշմանդամ երեխան ժամանակակից կրթության հնարավորություն է ստանում»:

Կենտրոնի հաջողություններից մեկն էլ համարում են լսողական սարքերի ձեռքբերումը, քանի որ սոցապ նախարարությունը ի վիճակի չէ օգնելու այդ հարցում:

2002 թվականից «Հավատը» մշտական ծրագիր է իրականացնում ë÷Ûáõéù³Ñ³Û Հովարդ ԿարագյոզյանÇ հետ համատեղ, որի շնորհիվ մինչև 14 տարեկան երեխաներին անվճար տրամադրվում են «Օթիկոն» տիպի լսողական սարքեր (150-200 դոլար արժողությամբ):

Ըստ մասնագետների, եթե երեխաների ախտորոշումը կատարվում է վաղ տարիքում՝ մինչև 5 տարեկանը, հնարավոր է զարգացնել բանավոր խոսքը, հակառակ դեպքում մնում է միայն ժեստերի լեզուն:

Կենտրոնը համագործակցում է նաև «Համաշխարհային ուսուցում» կազմակերպության հետ՝ փորձելով իրականացնել մի ծրագիր, որը հնարավորություն կտա հեռարձակելու սուրդոթարգմանությամբ հաղորդումներ մեծերի և փոքրերի համար:

Մանուկյանն ասում է, որ «սուրդոթարգմանության կիրառումը հանրապետության լսողության արատ ունեցող 3500 մարդկանց (å³ßïáÝ³Ï³Ý ïíÛ³ÉÝ»ñ) տեղեկատվություն տալու ամենաարդյունավետ միջոցն է»:

Ըստ «Հավատի» անցկացրած հարցման արդյունքների խուլ մարդիկ գերադասում են դիտել տեղեկատվական, բժշկական և մանկական հաղորդումներ: Նրանց հետաքրքրում է նաև «02» հաղորդաշարը:

64-ամյա Սեդա Մարտիրոսյանը լսողությունը կորցրել է 10 տարեկանում: Նա ասում է. «Ես ապրում եմ մենակ: Ռադիո չեմ կարող լսել, թերթեր չեմ կարող գնել: Եթե հանրապետությունում արտակարգ իրավիճակ լինի, ինչպե՞ս կարող եմ իմանալ: Հեռուստատեսությամբ էլ մնում է կռահել, թե ինչ են ասում»:

Մանուկյանը նշում է, որ «ՀՀ հաշմանդամների մասին» օրենքում որոշ փոփոխություններ են կատարվել: Նախկինում ծնողները երկու տարին մեկ պետք է թարմացնեին երեխաների փաստաթղթերը, ինչը կապված էր մեծ քաշքշուկի հետ: Այսօր այդ պահանջը վերացվել է, և հաշմանդամության փաստաթուղթը թարմացվում է մեկ անգամ՝ 18 տարեկանում:

Այս տարվա ապրիլից «Հավատը» ձգտում է հաշմանդամների համար իրականացնելու հարկային դաշտի օրենսդրական բարեփոխումներ, որոնք թույլ կտան ավելացված արժեքի հարկից ազատել այն գործատուներին, որոնց աշխատակազմի 50 տոկոսից ավելին հաշմանդամներ են: