¸»é ÙÇÝ㢠ºñ¢³ÝÁ ϳ٠¾ñ»µáõÝÇÝ Ï³ñ ë³

Վերջին 2 տարվա ընթացքում Շենգավիթ համայնքի տարածքում կատարված պեղումների արդյունքում հայտնաբերվել է մի բնակավայր, որը տեղացի և արտասահմանյան հնագետների կարծիքով հիմնադրվել է մ.թ.ա. 5-րդ հազարամյակում: ¶իտնականների հավաստմամբ սա ամբողջ կովկասյան տարածաշրջանում հնագիտական առումով ամենահարուստ պեղավայրերից է, և եթե նրա ժամանակաշրջանը ճիշտ է որոշված, ապա դա նշանակում է, որ այս տարածքը բնակեցվել է ուրարտացիների կողմից Երևանի հիմնադրումից գրեթե 4000 տարի առաջ:

¶տնված զարդերը, կանացի կերպարանքով կուռքերը, թրծակավե արձանիկները, կայծքարի գործիքների արհեստանոցները վկայում են մեծ բնակչությամբ, զարգացած բնակավայրի մասին: Հայտնաբերվել են մոտ 50 ձիու ոսկորներ, ինչը հնագետների հավաստմամբ առաջին նման գտածոն է Կովկասում:

Շենգավիթը նոր չի դարձել հնագետների հետաքրքրության առարկաÝ:
Երևանյան լճի մակարդակից մոտ 30 մ բարձր այս անկանոն բլուրը գիտնականների ուշադրության կենտրոնում է հայտնվել 1936 թվականից, երբ հնագետ Եվգենի Բայբուրդյանը սկսեց երկու տարի տևած իր պեղումները:

1958 թվականին պեղումները շարունակել է Սանդրո Սարդարյանի ղեկավարած արշավախումբը: Սակայն 1985 թվականից հետո այս տարածքը վերածվել է հնագիտական պրակտիկա անցկացնելու փորձադաշտի: Մինչև անցյալ տարի այն ծառայել է որպես հնագիտական լաբորատորիա և դրա հետևանքով տարիների ընթացքում զգալիորեն վնասվել է:

Հնագիտական պեղումները վերսկսվեցին 2000 թվականին, սակայն դրանք պարբերաբար ընդհատվում էին: Բրիտանական դեսպանության ֆինանսավորման շնորհիվ (մոտ 4000 դոլար) սեպտեմբերից հետազոտությունները շարունակվում են Պատմամշակութային ժառանգության գիտահետազոտական կենտրոնի ղեկավարությամբ:

Հնագետների ուշադրության կենտրոնում են հայտնվել երկու հիմնական պեղավայր: Առաջինը մոտ 250 քմ տարածք է, որտեղ հայտնաբերվել են հում աղյուսից և գետաքարից կառուցված պատերի մնացորդներ: Երկրորդ պեղավայրում՝ բնակատեղիի հյուսիսային եզրին, հնագետները հայտնաբերել են քաղաքը շրջապատող պարիսպ:

«Պեղումների արդյունքում հայտնաբերված ստորին շերտի կացարաններն ունեն 2-3 մետր խորություն», ասում է կենտրոնի տնօրեն պատմաբան Հակոբ Սիմոնյանը:

Նրա հավաստմամբ այստեղ տուն են կառուցել հապշտապ, ձեռքի տակ եղած միջոցներով՝ անտեսելով գեղագիտական և սեյսմիկ ամրության պահանջները:

Ի տարբերություն առաջին մակարդակի հասարակ կացարանների, 2 մ խորությամբ 2-րդ շերտում հայտնաբերվել են տարբեր մեծության կլոր, ուղղանկյուն և բազմանկյուն կառույցներ, որոնց համար շինանյութ է ծառայել հում աղյուսը, կավով շաղախված գետաքարն ու ճեղքած բազալտը:

«Շինարարական տեխնիկայի այս բազմազանությունը վկայում է հասարակության սոցիալական և տնտեսական շերտավորման մասին», նշում է Սիմոնյանը:

Հայտնաբերվել են մարմարե, օնիքսե և գրանիտե գուրզեր, ընդ որում, այնպիսի կառույցներում, որոնք զարմացրել են գիտնականներին իրենց գեղագիտական բարձր մակարդակով և սեյսմակայուն տեխնիկայով:

«Սեյսմիկ ցնցումներին դիմակայելու համար այստեղ օգտագործել են հետաքրքիր հնարք. քարերը կապել են միմյանց հեղուկ կավի մեջ թաթախված խսիրով, որը պատերին առաձգականություն է տվել և դրանք պահպանել է ցնցումներից», ասում է Սիմոնյանը:

Բնակավայրում հայտնաբերվել են նաև խոյագլուխ քանդակներով զարդարված բարձրարվեստ սրբարան, մեծ վարպետությամբ պատրաստված քարե գործիքներ և կավանոթներ:

Խոյերի աչքերն ընդելուզված են վանակատի քարերով, ինչն ըստ հնագույն ավանդույթների պահպանիչ խորհուրդ ուներ: «Հայաստանի տարածքում սա առաջին դեպքն է, երբ կենդանու աչքերը զարդարված են քարերով», նշում է հնագետը:

Հայտնաբերվել են նաև հացահատիկի 4 հորեր, որոնք ունեն տանձաձև շտեմարաններ և գլանաձև մուտքեր: 4 մ խորությամբ այս հսկայածավալ հորերը կարող էին ամբարել մոտ 4 տոննա հացահատիկ: Շտեմարանների մոտ հայտնաբերվել են մեծ քանակությամբ մանգաղներ, կացիններ, աղորիքներ, սանդեր և ծեծիչներ:

Կիրառված քաղաքաշինական և կառուցապատման սկզբունքները հիմք են տալիս ենթադրելու, որ Շենգավիթը ժամանակին քաղաք է եղել:

Հայտնաբերված արհեստանոցը՝ պղնձի ձուլման 9 կավանոթներով, վկայում է բնակավայրում պղնձաձուլական արտադրության մասին: Վաղ բրոնզե դարին պատկանող այս բնակավայրի հայտնաբերումը կասկած չի թողնում հնագետների շրջանում, որ Երևանը կառուցված է ոչ միայն Էրեբունի հինավուրց քաղաքի, այլև ավելի վաղ հիմնադրված այս բնակավայրի հիմքի վրա: