Ամեն տարի մայիսի 19-ին երևանաբնակ ազգությամբ հույն Ֆրունտիկ Նիկոլաիդին մայրաքաղաքի Կիևյան կամրջի հարևանությամբ իր ազգակիցների հետ հանդիպելով` այցելում է Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիր ծաղկեպսակ դնելու:

Հունական դրոշներով զինված Երևանի «Պոնտի» հունական համայնքը, որի ղեկավարը 57-ամյա Ֆրունտիկն է, դանդաղ բարձրանում է հուշահամալիր տանող արահետով: Շուրջ մեկ ամիս առաջ` ապրիլի 24-ին, նրանք հարգանքի տուրք էին մատուցում 1915 թվականին թուրքական յաթաղանին զոհ դարձած հայերի հիշատակին:

Ամեն տարի մայիսի 19-ին հայաստանցի հույները հավաքվում են Եղեռնի հուշահամալիրում, որպեսզի հարգանքի տուրք մատուցեն 1922 թվականի կոտորածների զոհերին:

«Մայիսի 19-ը մեր ժողովրդի պատմության ամենաողբերգական օրն է», - ասում է Հայաստանում Հունաստանի գործերի ժամանակավոր հավատարմատար Գեորգես Ալամանոսը:

Սև ծովի հարավային ափերին բնակվող Պոնտոսի բազմահազարանոց հույն ազգաբնակչությունը 1922 թվին արժանացել է նույն ճակատագրին, ինչ 1915-ին Արևմտյան Հայաստանի հայերը: Ըստ որոշ պատմական աղբյուրների, ավելի քան 350 հազար պոնտոսցի հույներ են նահատակվել այդ տարիներին:

Ինչպես ապրիլին 24-ին հայերը, այնպես էլ մեկ ամիս հետո հույները դեպի հուշահամալիր քայլերթով հիշում են իրենց մերձավորներին:

Այդ օրը հույների վիշտը կիսում էին նաև շատ հայեր: Նրանցից է Հունաստան-Հայաստան մշակութային կենտրոնի տնօրեն Ալբերտ Ստեփանյանը:

«Ավարտելով հայոց ցեղասպանությունը 1915 թվին, որը կարծես նրանց հաջողվեց, 1919-ից (թուրքերը) նույն գործողությունները սկսեցին հույների նկատմամբ, - ասում է Ստեփանյանը: - Օսմանյան Թուրքիայի կառավարության կեցությունը ցեղասպանության միջավայր էր, որի ներքո այսպիսի բռնարարքներ են իրականացվել տարբեր ժողովուրդների նկատմամբ»:

«Այսօր իրար են փարվել ապրիլի 24-ն ու մայիսի 19-ը, - ասում է Երևանի ցեղասպանության թանգարանի և ինստիտուտի տնօրեն Լավրենտի Բարսեղյանը: - Այս փոքր ու համեստ հուշարձանի տարածքում աշխարհի երկու հնագույն ժողովուրդները հիշում են ողբերգություններ, որոնք երբեք չենք մոռանա»:

Հայաստանում բնակվում են շուրջ 5000 հույներ, որոնցից մոտ 2000-ը՝ Երևանում: Խորհրդային տարիներին նրանց թիվը մի քանի անգամ ավելի մեծ էր, կային նույնիսկ ամբողջությամբ հունական գյուղեր:

1990-ականներին Հունաստանի կառավարությունը սկսեց աջակցել հետխորհրդային երկրներից հայրենիք տեղափոխվող հույներին:

«Հայաստանում մի քանի հունական ընտանիքներ կան, որ զտարյուն հույներ են, իսկ մյուսներն արդեն խառնվել են հայերի հետ, - ասում է Ֆրունտիկը: - Հայն ու հույնը թե արտաքինով, թե ներքինով, իսկ նախորդ դարից նաև ճակատագրով շատ նմանություններ ունեն»:

Ֆրունտիկ Նիկոլաիդին առաջնորդում է հունական համայնքը դեպի հուշահամալիր:

ֆրունտիկի հավաստմամբ համայնքը փորձում է հնարավորինս պահպանել բոլոր հունական ավանդույթները, որոնցից մեկն էլ սա է:

Հայաստանում մինչ այժմ չկա հունական ուղղափառ եկեղեցի, այդ իսկ պատճառով նրանք օգտվում են ռուսական ուղղափառ եկեղեցուց: Սակայն ներկայումս բանակցություններ են ընթանում հունական եկեղեցու կառուցման մասին:

Հունաստանի դեսպանության հովանավորությամբ հույն երեխաները շաբաթը երկու անգամ անվճար հունարենի դասեր են ստանում: Իսկ 9-12 տարեկան հույն երեխաներն ամառային արձակուրդներին անվճար այցելում են Հունաստան:

Կա նաև հունական պարի խմբակ, որը ղեկավարում է Ֆրունտիկի ազգությամբ հայ կինը` Ագապի Խուրշուդյանը, որը ծագումով Արևմտյան Հայաստանի Մուշ քաղաքից է:

«Ջարդի տարիներին 58 հոգանոց գերդաստանից կենդանի է մնացել միայն հայրս. պատկերացնո՞ւմ եք վայրագության չափը, - ասում է Ագապին: - Կա մի հունական ֆիլմ, որը պատմում է 1922 թվի հույների կոտորածի մասին, ես այն միշտ համեմատում եմ «Արարատ» ֆիլմի հետ, քանի որ երկու դեպքում էլ խոսքը միևնույն երևույթի մասին է:

«Այդքանից հետո ես չեմ կարող անտարբեր մնալ հունական կոտորածի նկատմամբ, մանավանդ, որ արդեն կեսս հույն է և հույն եմ ծնել, որի տատերն ու պապերն արժանացել են նույն բախտին»: