Ոմանք ասում են, որ Վերջին զանգը դարձել է նորաձևության ցուցադրում:

Մայիսի 23-ի այսօրը Հայաստանում նշանավորվեց ևս մի ավանդույթով, երբ Վերջին զանգն ազդարարեց դպրոցի ավարտը:

Ավանդաբար աշակերտներն այդ օրը հագնում են իրենց լավագույն զգեստները, զինվում ծաղիկներով և հատուկ արարողությամբ նշում են այն իրենց դպրոցներում: Աղջիկները կապում են սպիտակ գոգնոցներ, որոնց վրա նրանց դասընկերները գրում են իրենց լավագույն մաղթանքները կամ հրաժեշտի քնքուշ խոսքեր:

Տասներորդ դասարանն ավարտողների համար Վերջին զանգն ավետում է նրանց մուտքը հասուն կյանք:

Մեր օրերում այս ավանդույթը Երևանում ձեռք է բերել մեկ այլ երանգ: Վերջին զանգը դարձել է մեծ բիզնես, որը հիշեցնում է Միացյալ Նահանգների ավարտական հանդեսը: Նվերները, արտասովոր զգեստները, բարձրակարգ ռեստորանները և լիմուզիններով զբոսանքները սովորական երևույթ են դառնում: Սակայն ոմանց համար այդ միտումը դարձրել է տոնական օրը օտարացման և հուսախաբության օր:

Տասնհինգամյա Գեղամ Մուրադյանը չի մասնակցելու իր Վերջին զանգին, քանի որ պետք է վճարի 150 դոլար՝ գումար, որի մասին նրա ընտանիքը կարող է միայն երազել:

«Մի ամբողջ տասնամյակ սովորում ես, անհամբեր սպասելով Վերջին զանգին ու հետո չես մասնակցում, որովհետև փող չունես, - ասում է Գեղամը: - Իսկ ո՞վ ասաց, որ վերջին զանգը միայն ուտելու ու նվեր տալու համար է»:

Ժամանակին մանկության ավարտը խորհրդանշող ավանդույթն այսօր դարձել է չափահաս կյանքի սկիզբ:

Նա խոսքը կիսատ թողած դուրս է թռչում սենյակից, որ ցույց չտա արցունքները: Մոր հավաստմամբ արդեն մեկ ամիս է Գեղամը դպրոց չի գնում, «քանի որ անընդհատ վերջին զանգի փորձեր են անում, խոսում են ապագա քեֆերից, թե ով ինչ շոր է հագնելու, ով ինչ մեքենայով է գալու»:

«Նախորդ շաբաթ երկու անգամ «Շտապ օգնություն» ենք կանչել տղայիս համար: Այս մտածմունքներից, վիրավորանքից սարսափելի գլխացավեր է ունենում և նյարդային համակարգի խախտումից ծայրանդամները փայտանում են», - ավելացնում է նա:

Անցյալ տարի համար 77 դպրոցի մի աշակերտուհի Վերջին զանգից երկու օր առաջ ինքնասպան է եղել: Աղջիկն ապրում էր դպրոցի դիմաց և կախվել է իրենց պատշգամբից՝ ի տես համադասարանցիների:

Իր կյանքին վերջ տալուց առաջ նա երկտող է գրել ծնողներին, որ չի ուզում բեռ դառնալ նրանց համար: Նա գրել է, որ գիտի, որ ծնողներն ի վիճակի չեն վճարել Վերջին զանգի գումարը, և նա վերջ է տալիս իր կյանքին, որպեսզի նրանք պարտքի տակ չընկնեն:

Սկսելով պարզ տոլմայից՝ ավարտում են գեղեցիկ զարդարված տորթերով:

Իրենց նոր կյանքի շեմին նման դժվար կացության մեջ հայտնված երեխաները շատ են: Իսկ Վերջին զանգն ավանդույթից վերածվում է շուկայական երևույթի:

Քաղաքի ճանաչված դպրոցներում Վերջին զանգի գումարները սկսվում են 150 դոլարից: Պուշկինի անվան դպրոցում ոմանք 200 դոլար են վճարում: Քաղաքի ծայրամասերում գտնվող դպրոցների աշակերտները կարող են գլուխները պրծացնել 70-100 դոլարով, որը, այդուհանդերձ, երեք-չորս անգամ գերազանցում է Հայաստանի միջին պաշտոնական աշխատավարձը:

Այդ գումարով աշակերտները վարձակալում են դահլիճ, պատվիրում են դասարանի լուսանկար-ալբոմը և կազմակերպում են երեկույթը: Բայց ամենամեծ ծախսը նվերներն են ուսուցիչներին: Կախված նրանից, ուսուցչի առարկան քննական է, թե ոչ, սովորաբար նվերների տեսականին տատանվում է ծաղիկներից մինչև ոսկե շղթաներ: Դասղեկին սովորաբար նվիրում են ադամանդյա ոսկե զարդ:

Այդ ամենին ավելանում է նվերը դպրոցի տնօրենին: Շատ դպրոցներում յուրաքանչյուր ավարտական դասարան 50 դոլար տալիս է տնօրենին: Չորս-հինգ ավարտական դասարանների դեպքում այդ օրը բավականին շահութաբեր է դառնում որոշ դպրոցների տնօրենների համար:

Վերջին զանգի կարևոր մասն են կազմում դպրոցների կողմից կազմակերպված համերգները և միջոցառումները: Անցյալում աշակերտներն իրենք էին գրում իրենց ծրագրերը և ելույթները: Այժմ ոմանք ռեժիսորներ են վարձում և սցենարներ են գնում:

«Վերջին զանգի միջոցառման ամենամեծ հաճույքը հենց այն է, որ երեխան ինքն իր ստեղծագործությամբ հանդես գա, - ասում է ուսուցչուհի Ռիմա Քերոբյանը, - թող լինի մի քիչ թույլ, բայց նրանց ստեղծածը միշտ էլ առավել հուզիչ ու գեղեցիկ է»:

Վերջին զանգը կարող է 200 դոլարից ավելի արժենալ: Որոշ ընտանիքներ պարտք են անում, որպեսզի վճարեն իրենց երեխաների մասնակցության համար:

Քերոբյանն ասում է, որ այսօրվա միջոցառումները վերածվել են «ինքնացուցադրման, զգեստների նորաձևության օրվա, երբ ամեն մեկն իր ճոխ հանդերձանքն է ի ցույց դնում: Նա, ով չունի, նստում է դասարանի մի անկյունում և արցունքները հազիվ զսպելով անհամբեր սպասում, թե երբ է այս ամենն ավարտվելու»:

Լրագրող Արևիկ Ավագյանը վերհիշում է, որ տասնամյակներ առաջ Վերջին զանգը բոլորովին այլ էր:

«Մենք տոլմա էին պատրաստել, - ասում է նա, - երեխաներից մեկը միս էր հայթայթել և տոլմայի մի փոքր մասը, որը մսով էր, դրել էինք ուսուցիչների առջև: Սա էր մեր քեֆը, որը մեզ միայն ուրախություն պատճառեց, այսօր կարևորը ձևն ու ցոփությունն է»:

Որոշ ծնողներ պարտք են անում, որպեսզի ապահովեն իրենց երեխայի մասնակցությունը Վերջին զանգին:

«Երեխաս ամեն տարի չի ավարտելու, դրա համար էլ տոկոսով փող եմ պարտք արել, որ շոր ու կոշիկ առնեմ ու միջոցառման վարձը տամ», - ասում է Նազելի Սաղաթելյանը:

Այսօր Հայաստանի շրջաններից էլ են երեխաներն ավտոբուսներով Երևան գալիս: Սովորաբար հավաքվում են Հանրապետության հրապարակում, սակայն հրապարակի վերանորոգման պատճառով այս տարի շրջանավարտների հավաքատեղի կդառնա Մատենադարանի տարածքը: Նրանց մայրաքաղաքը փոխվում է, փոխվում են նաև ժամանակները: