Կենտրոնի դիտասենյակում այցելուները կարող են հեռուստացույց դիտել, թուղթ կամ նարդի խաղալ կամ պարզապես շփվել:

Փոքրիկ սպիտակ շենքը ողողված է բնական լույսով, իսկ նրա բաց տանիքին սկսել են ծլարձակել բույսերի ծիլերը, այդ թվում՝ բանջարեղենի:

Շենքի սենյակներում տիրում է հանգստության, ուրախությունների ու տագնապների միախառնված առօրյա:

Ոչ շատ առաջ, իսկ ոմանց համար նույնիսկ այժմ, անհնար կլիներ պատկերացնել, որ սա կարող է լինել հոգեկան խնդիրներ ունեցող հիվանդների հայկական կենտրոնը:

Հոգեկան առողջության հիմնադրամի Ցերեկային կենտրոնը նոր էջ է Հայաստանի բժշկության պատմության մեջ: Այն հիմնվել է երեք տարի առաջ Բաց հասարակության ինստիտուտի (ԲՀԻ) օժանդակությամբ և նպատակ ունի այնպիսի ուշադրություն հատկացնել առողջապահության այս ոլորտին, որին այն այստեղ երբևէ չի արժանացել:

Նախկինում հասարակությունն անտեսում էր հոգեկան խնդիրներ ունեցող հիվանդներին. այդ խանգարումները համարում էին ավելի շուտ անեծք, քան հիվանդություն:

Իսկական հեղաշրջում է այն, որ այցելուները կենտրոնում չեն գիշերում:

«Հայաստանում գործում են ստացիոնար հիվանդանոցներ, որտեղ մարդիկ բուժվում են, իսկ թե ինչ է կատարվում նրանց հետ հետո, անորոշ է, - ասում է ծրագրի ղեկավար Կարեն Նահապետյանը: - Շատերը հիվանդանոցից հետո չեն համակերպվում կյանքի պայմաններին և կրկին հետ են վերադառնում: Մեր նպատակն է հիմնել համայնքային ծրագրեր և օգնել նմանօրինակ խնդիրներ ունեցող մարդկանց հիվանդանոցից հետո հասարակության մի մասը դառնալու և հնարավորինս լիարժեք զգալու իրենց»:

Լիարժեք զգալու համար կենտրոնում գործում են խմբակներ, անց են կացվում դասընթացներ: Շաբաթը 5 օր այցելուներին առաջարկում են տարբեր դասընթացներ և հնարավորություն են տալիս մասնակցելու մշակութային և հասարակական զանազան միջոցառումների:

Կենտրոնում գործում են հանգստի սենյակ, գրադարան, հեռուստադիտումների սենյակ, սակայն առավել ժողովրդականություն են վայելում արտթերապիայի դասերը: Այդ դասերի ժամանակ այցելուներն իրենց մտքերն ու մտահոգությունները, հույսերն ու ուրախությունները հանձնում են թղթին ու կավին:

«Նկարչության և կավագործության միջոցով այցելուները փորձում են հաղթահարել իրենց մեջ կուտակված խնդիրները, - ասում է արտթերապիայի ուսուցչուհի Անի Բաղդասարյանը: - Նրանք շատ են սիրում նկարել, կազմակերպում ենք նաև ցուցահանդեսներ: Տրամադրություններն ու հոգեվիճակը արտահայտվում են գույներով. մութ գույները հավաստում են, որ կա խնդիր, դա նույնպես օգնում է հասկանալու նրանց»:

Ծրագրի ղեկավար Կարեն Նահապետյանն ասում է, որ իրենց հիմնական նպատակն է օգնել հոգեկան խնդիրներ ունեցողներին հասարակություն վերադառնալուց հետո իրենց օտար չզգալ:

Աշխատակիցների հավաստմամբ, այցելուների ամենասիրելի ժամերից է ինքնաօգնությունը, երբ նրանք խմբով հավաքվում են, առանց իրար ընդհատելու լսում են միմյանց խնդիրներն ու հուզող հարցերը և իրենց ուժերով էլ փորձում լուծումներ գտնել:

«Ես այստեղ ինձ լիարժեք մարդ եմ զգում, - ասում է մշտական այցելուներից մեկը՝ մի տղամարդ: - Հոգեբուժական հիվանդանոցում, որտեղ ես բուժվել եմ, ամեն ինչ շատ վատ էր: Միայն ծեծի ու բռնությունների մասին չի խոսքը, այլև վերաբերմունքի: Նրանք չէին ուզում հասկանալ մեզ: Նրանք չէին վերաբերվում մեզ որպես մարդու: Իսկ այստեղ ամեն ինչ ուրիշ է»:

«Կենտրոնում մեր հանդեպ երբևէ չի կիրառվում «հիվանդ» պիտակը, որին տարիներ շարունակ սովորել ենք, - ասում է մի կին: - Կարող ես հանգիստ լինել և խոսել այն ամենի մասին, ինչը քեզ հուզում է, և ոչ մեկը տարօրինակ հայացքով վրադ չի նայի: Իսկ եթե ցանկություն կա, կարող ես զրուցել հոգեբանի հետ՝ առանձին: Դա շատ սովորական է»:

Ցերեկային կենտրոնում ստեղծվել է մի յուրահատուկ մթնոլորտ: Նշվում են բոլոր տոներն ու ծննդյան օրերը, իսկ վերջերս երկու այցելու նույնիսկ ամուսնացել են:

Կարեն Նահապետյանի հավաստմամբ, կենտրոնում գրանցված են մոտավորապես 40 տարաբնույթ խնդիրներ ունեցող 25-73 տարեկան այցելուներ, սակայն ցանկացողների իրական թիվը մի քանի անգամ ավելին է:

«Կենտրոն այցելել ցանկացողների թիվը շատ մեծ է, մենք նույնիսկ գովազդ կամ հայտարարություն չունենք, քանի որ չենք կարող ընդունել բոլորին, - ասում է Կարեն Նահապետյանը: - Մենք ունենք ընկերներ հոգեբուժարաններում ու պոլիկլինիկաներում, որոնք էլ խորհուրդ են տալիս մարդկանց գալ մեր կենտրոն: Այլ կերպ աշխատել դեռևս չենք կարող»:

Նահապետյանն ասում է, որ նման խնդիրներ ունեցող մարդկանց նախ և առաջ լավ վերաբերմունք է անհրաժեշտ:

Նա նաև ասում է, որ հասարակության վերաբերմունքը հոգեկան խնդիրներ ունեցող մարդկանց նկատմամբ ակնհայտ է:

Համար 8 շենքի 6-րդ բնակարանում կիրառում են նոր տեսակի բուժում հոգեկան խնդիր ունեցողների նկատմամբ:

«Մենք մի քանի վայրերում շենք էինք վարձակալել, և հասարակության վերաբերմուքը այս խնդիրն ունեցող մարդկանց հանդեպ պարզ էր դառնում մեր այցելուների հանդեպ շրջապատի բնակիչների պահվածքից ու վարքից, - ասում է Նահապետյանը: - Նույնիսկ թաղապետարանները՝ իմանալով մեր գործունեության մասին, խուսափում էին օգնել մեզ տարածք գտնելու հարցում»:

Նահապետյանը հավաստում է, որ նոր, ավելի ընդարձակ շենք գտնելու և տեղական իշխանությունների աջակցությունը ստանալու պարագայում կենտրոնը կարող է ընդլայնել իր գործունեության շրջանակները և օգնություն ու հոգեկան աջակցություն ցուցաբերել ավելի մեծ թվով մարդկանց:

«Այս հաստատության օրինակը հավաստում է, որ նման կառույցները խիստ անհրաժեշտ են մեր հանրապետությանը, - ասում է ԲՀԻ օժանդակության հիմնադրամի առողջապահության ծրագրի համակարգող Անահիտ Պապիկյանը: - Տարեցտարի ԲՀԻ-ն նվազեցնում է իր ֆինանսավորումը, որպեսզի տեղական կառույցները մեծացնեն իրենց մասնակցությունը: Եթե պետությունը հասկանա նման հաստատությունների կարևորությունը, թերևս հոգածություն ևս լինի: Մենք դա էլ փորձում ենք ցույց տալ ու հասկացնել: Եթե առաջ չէին ուզում նկատել այս ոլորտն ընդհանրապես, ապա այսօր առաջընթացն այն է, որ նրանք ընդունում են, որ այս ամենը կարևոր է, բայց դեռևս չգիտեն ինչպես աջակցել»: