70 տարվա ակորդեոնը զվարճության հազվադեպ աղբյուր է:

Լքված գյուղեր՝ ամեն մեկում հինգ-վեց ավերված տուն, ցեխերի մեջ թաղված ճանապարհ, որի 40 կիլոմետրը ամենագնաց մեքենան հաղթահարում է երեք ժամում՝ ահա սա է թողել Ղարաբաղյան պատերազմը Բերձորի շրջանին:

Այստեղ չեն լսվում մեքենաների ձայներ, ոստիկանական շչակներ կամ քաղաքակրթության որևէ այլ աղմուկ: Միայն խաղաղ ու աներևակայելի գեղեցկության լեռների շղթաներն են, որոնց չեն դիպել պատերազմի ավերածությունները:

Ավանդաբար կանացի աշխատանքներից...

Մոռացված բնությունը, որ ժամանակին նախընտրում էին քաղաքներ տեղափոխված հայերը, դրախտավայր է դարձել այն մարդկանց համար, ովքեր մոռանալով անցյալ ու ապագա, ցանկացել են ամեն ինչ սկսել սկզբից այս լքված գյուղերում, ինչպիսին է Վազգենաշենը, որը հենց առաջին պահից դյութեց այստեղ հայտնված Սամվել Գյուլիզադյանին:

Ճկուն, մոտ 190 սմ հասակով, երկար մազերով և երկար մորուքով, խորամանկ բայց բարի աչքերով, մշտական ժպիտը դեմքին՝ Սամվելը բոլորովին տեղացու տպավորություն չի թողնում: Եվ այդպես էլ կար մինչև 1994 թվականը, երբ նա որոշեց փոխանակել Երևանի Սայաթ-Նովայի պողոտայի իր հագեցած կյանքը այստեղի մեկուսի ու խաղաղ ապրելակերպի հետ:

Նա ամուսնացած է և ունի երկու երեխա, սակայն նրա ընտանիքը նվազ խանդավառությամբ ընդունեց Վազգենաշեն տեղափոխվելու գաղափարը, և այժմ մերձավորներն այցելում են նրան տարին մեկ անգամ:

ինչպես լավաշ թխել...

Սամվելը փոխանակեց քաղաքաշինարան-ճարտարապետի իր կյանքը ճգնավորի կյանքի հետ: «Երևանում, երբ պառկում էի քնելու, շուրջս միայն աղմուկ էր տիրում, իսկ այստեղ ես գտա այն ներդաշնակությունը, որին ձգտում էի»:

Արդյո՞ք Սամվելի համար դժվար էր հարմարվել Վազգենաշենի մենակեցությանը: Դե, որպես ավանդապահ հայ տղամարդ, որը սովոր չէ եփելու կամ տուն հավաքելու, նրա համար հիմա էլ դժվար է: Սակայն ապրելով առանց իր կնոջ, նա շատ բաներ է սովորել, որ տղամարդիկ սովորաբար չեն անում:

թարմ, շաբաթը մի քանի անգամ...

Սամվելի սիրած զբաղմունքներից մեկը լավաշ թխելն է: Ի տարբերություն շատ հայ կանանց, ովքեր հաց են թխում ամիսը մեկ անգամ, Սամվելը չի զլանում անել դա շաբաթը երեք անգամ, որպեսզի թարմ ու խռթխռթան հաց ուտի: Այդուհանդերձ, նա կուզենար, որ մեկն աներ իր չսիրած աշխատանքները:

«Տան հետ կապված բոլոր գործերից ամենից շատ ատում եմ լվացքը և ափսեներ լվանալը, - քթի տակ ծիծաղում է նա, - այնպես որ, երբ կինս այցելության է գալիս, միշտ շատ գործ է ունենում»:

Ամռանը Սամվելը ձկնորսություն ու որս է անում, ձմռանն ապրում է ընդեղենով, պանրով ու բանջարեղենի պահածոներով:

Սամվելը սովորել է...

Նա նաև ունի մի կով և երեք շուն, իսկ անցյալ տարվանից սկսել է մեղու պահել: Ասում է, որ ավելի շուտ պիտի մեղու պահել սովորեր:

«Գյուղ տեղափոխվել չի նշանակում հրաժարվել երկրային պատվախնդրությունից, ինչպես օրինակ՝ փող վաստակելուց», - ասում է Սամվելը՝ նկատի ունենալով մեղվապահության գործ դնելը:

Սամվելը չունի հեռուստացույց կամ ռադիո և վերջին լուրը որ լսել էր, այն էր, որ ամերիկա-բրիտանական զինված ուժերը մտել ենի Բաղդադ: «Որքան քիչ լուրեր ես լսում, այնքան ավելի երջանիկ ես»:

Սամվելը թողել է Սայաթ-Նովայի պողոտայի իր կյանքը հանուն մենակյաց կյանքի...

Երբ Սամվելը ձանձրանում է, սկսում է նվագել իր 70 տարվա «Հոհներ» ակորդեոնը: Դա ընկերոջ նվերն է, որն ինքն այդպես էլ նվագել չսովորեց: Ակորդեոնը, մեծ շունը և մի տոպրակ ուտելիք՝ ահա այն ամենը, ինչով նա Վազգենաշեն եկավ ինը տարի առաջ: Մնացածը գտավ այստեղ:

Տունը, որտեղ ապրում է, լքված էր շատ այլ տների նման, սակայն ուներ ապրելու համար անհրաժեշտ ողջ կահավորանքը: Նույնիսկ մի փոքր գրադարան ուներ՝ կազմված ռուսերեն գրքերից, որոնք խիստ համապատասխան են Սամվելի ապրելակերպին՝ Մալոյի «Առանց ընտանիքի», Բալզակի «Խորտակված պատրանքներ» և այլն: «Սրանք իմ գրքերը չեն, - բացատրում է Սամվելը, - պարզապես հավաքել եմ այն, ինչ գտել եմ»:

Սամվելը չի կարոտում իր հագեցած քաղաքային կյանքին: Տարին մի քանի անգամ գնում է մոտակա քաղաք՝ Բերձոր, գնելու ալյուր, աղ, շաքար, ծխախոտ և սուրճ՝ այն, ինչ բնությունը չի կարող տալ: