«Ես միշտ պատրաստ եմ խոսել իմ հայրենիքից և մնալ այստեղ, բայց այսօրվա հայրենիքն այսպես չեմ պատկերացնում», - ասում է 32-ամյա Ժաննա Մարկոսյանը, որը հավաքում է ճամպրուկները և պատրաստվում տեղափոխվել Մոսկվա:

«Ի՞նչ հայրենիքի մասին է խոսքը, եթե ես ինձ Հայաստանում լիարժեք չեմ զգում», - ասում է նա:

Մոտ օրերս Ժաննան մեկնելու է Հայաստանից, որովհետև նրա ընտանիքը չի կարողացել կյանքի բավարար պայմաններ գտնել այստեղ: Վերջին ութ տարում սա արդեն երկրորդ անգամն է, որ նրանք զղջումով լքում են հայրենիքը:

1995 թվականին՝ հիասթափված Հայաստանում տիրող կյանքի պայմաններից, ընտանիքը տեղափոխվեց Բուլղարիա:

Սակայն մի քանի տարի հետո սկսեցին լսել, որ Երևանում վիճակը լավանում է՝ նոր փողոցներ, նոր աշխատատեղեր, ընդհանուր տնտեսական աճ:

Սոֆիայում Մարկոսյանները դիտում էին Հայաստանի հանրային հեռուստատեսությունը և անչափ ուրախանում էին՝ տեսնելով գործարանների վերաբացման, աշխատատեղերի ստեղծման և բարգավաճող Հայաստանի մասին հաղորդումները: Եվ այդպես, մոտ մեկ տարի առաջ, նրանք վերադարձան:

«Բայց եկանք այստեղ, պարզվեց, օրական 1000 դրամ աշխատավարձ են տալիս: Ին՞չ կարելի է գնել այդ գումարով նորմալ սնվելու համար: Իսկ զվարճանքների մասին խոսելն ավելորդ է», - ասում է նա դառնացած:

«Ին՞չ է մինչ այժմ ավելացել իմ հայրենիքում՝ ոչ մի լավ բան, - ասում է նա, - միայն ռեստորաններ և գիշերային ակումբներ»:

Հաճախ է պատահում, որ ընտանիքը լքում է Հայաստանը տնտեսական դժվարությունների պատճառով: Սակայն Ժաննայի ընտանիքն այն հազվագյուտ դեպքերից է, երբ ընտանիքը վերադարձել է, քանի որ կյանքը բարելավվել է ոմանց համար:

Սակայն, ինչպես նա հիմա ասում է՝ ոչ բոլորի համար:

«Առաջին անգամ մեկնելիս խիստ հիասթափված էինք Երևանից: Միշտ հուզվում եմ, երբ հիշում եմ այդ անտանելի տարիները՝ վառարանների ծուխը, մութը, ամեն ինչի դեֆիցիտը, - ասում է Ժաննան, - Իսկ մեր վիճակն առավել անմխիթար էր. աշխատանք չունեինք, քաղցած էինք, ինչ էլ հայթայթում էինք՝ եռակի գնով: Եթե մնայինք, շատերի նման սովի կմատնվեինք»:

«Երբ հարցնում են՝ ինչո՞ւ հենց Բուլղարիա, ամուսինս կատակում է՝ «աչքերս փակեցի և մատս գլոբուսին դրեցի, որտեղ դիպավ, այնտեղ էլ գնացինք»:

Մարկոսյանները մեկնեցին Հայաստանից իրենց ունեցվածքի վաճառքից ստացված 980 դոլարով:

«Նախ որոշեցինք գնալ Լեհաստան, բայց այդ տարի Լեհաստանը հայերին չէր ընդունում: Այնուհետև մեզ ասացին, որ հայերի համար Հունաստանում է լավ, սակայն մեր գումարը բավարար էր միայն Բուլղարիա հասնելու համար», - ասում է Ժաննան:

Ընտանիքին Բուլղարիա ճանապարհելով՝ Կարենը մեկնում է Ռուսաստան՝ նրանց քիչ ավելի ուշ միանալու մտադրությամբ:

Հինգ օր շարունակ Ժաննան երկու տարեկան երեխան գրկին՝ մոր և նույն ճակատագրին արժանացած շուրջ երեք տասնյակ հայերի հետ ավտոբուսով ուղևորվում էր դեպի «անհայտ պայծառ ապագա»: 3500 կմ ձգվող ճանապարհը՝ Վրաստանի և Թուրքիայի միջով մինչև Բուլղարիա, դժոխային էր:

«Սարսափելի օրեր էին, - ասում է Ժաննան, - Ավտոբուսի մշտական ընթացքից երեխան հիվանդացավ, կոշիկս պոկվեց, և երեխայի հետ վայր ընկանք: Անօգնական կանգնած՝ լաց էինք լինում»:

Նոր երկրում՝ նոր կյանք և նոր անվանում՝ «փախստականներ»:

«Սկզբում մեզ չէին վստահում և նայում էին հեգնանքով, - ասում Ժաննան, - Տանտիրուհին մեզ ալբանցի էր համարում՝ ասելով, որ երկու բառերն էլ «ա»-ով են սկսվում, և իր համար նշանակություն չունի՝ «արմենցի ենք», թե «ալբանցի»: Դա վիրավորական էր:

«Սուտ է, երբ ասում են, թե հայերը Հայաստանից գնում ու անմիջապես «դրախտում» են հայտնվում: Մենք շատ դժվարություններ ենք կրել»:

Ի վերջո, Մարկոսյանները կարողանում են բանջարեղենի խանութ բացել, և կյանքը սկսում է բարելավվել:

«Եկել էր վերելք ապրելու պահը, - ասում է Ժաննան, - Ունեինք մեքենա, կենցաղային և տեխնիկական սարքեր: Դրանք այն տարիներն էին, երբ մենք կարողանում էինք ամեն ինչից օգտվել և մեզ մարդ զգալ: Սակայն, ավաղ, նրանց դավաճանում են իրենց իսկ ազգակիցները, երբ մի խումբ թափթփուկներ կործանման են հասցնում նրանց սկսած գործը:

«Նրանք մարզիկներ էին՝ ծանրամարտիկներ, և ով իրենց չէր ենթարկվում՝ ծեծում էին, - ասում է Ժաննան, - Նրանց հայտնվելով թաղամասում բնակվող հայերի համար ամեն ինչ վերջացավ: Ես երբեք չէի հանդիպել այդպիսի ահավոր հայերի:

«Մեզ չծեծեցին, բայց ամենամեծ վնասը մենք կրեցինք: Մեկ անգամ տունը և երկու անգամ խանութը բարբարոսաբար թալանեցին: Բայց մենք ապացույց չունեինք, բացի այդ վախենում էինք, որ երեխային կվնասեն»:

Ընտանիքը տեղափոխվում է Սոֆիայի մեկ այլ թաղամաս, սակայն նրանց այլևս չի հաջողվում սեփական գործ սկսել: Իսկ հետո գալիս են հուսադրող լուրեր Հայաստանից:

«Երբ վերադառնում էինք Հայաստան, Սոֆիայի հայերն ասում էին՝ մի վերադարձեք, կհիասթափվեք, - ասում է Ժաննան, - Բայց միևնույն ժամանակ խնդրում էին, որ անպայման իրենց էլ հաղորդենք, լավ է այստեղ, թե ոչ: Մենք բոլորին հեռախոսով ասել ենք՝ ոչ»:

Եվ այսպես, այս շաբաթ՝ Երևանում թողնելով տղային և մորը, Ժաննան մեկնում է Մոսկվա, ուր աշխատանք գտնելու հույսով արդեն մեկնել է Կարենը: Նա ասում է, որ Հայաստանում մնացողները «հերոսներ» են:

«Շատ եմ ցավում, որ այդքան չարչարանքներից հետո, արդյունքում ոչնչի դեռ չենք հասել, բայց այնքան պիտի փորձենք, մինչև մեր նպատակներն իրականանան», - ասում է Ժաննան: