Կրկեսային արվեստի մի քանի գործիչներ մարտի 15-ին ծաղիկներով այցելեցին Երևանի կրկեսի շենքի առջև տեղադրված Լեոնիդ Ենգիբարյանի բրոնզե արձանը՝ հարգանքի տուրք մատուցելու մեծ ծաղրածուին: Այդ օրը լրանում էր նրա ծննդյան 68-րդ տարեդարձը, սակայն նա հեռացավ հանդիսականից 37 տարեկանում:

«Նա այնպիսի անձնավորություն էր, որ լույս էր ճառագում, նա ուսուցիչ էր ոչ միայն ծաղրածուների, այլև բոլոր արվեստագետների ու մարդկանց համար», - ասում է ռուս դերասան, ռեժիսոր Վյաչեսլավ Պոլունինը:

«Շողակն» երաժշտական համույթԻր հետևում թողնելով ծանր վարագույրները, բազմերանգ լույսերով լուսավորված բեմ է դուրս գալիս մի ծաղրածու: Նրա շրթունքները ներկված են, իսկ ոտքերին լխլխկում են չապլինյան մեծ կոշիկները: Նրան դիմավորում է ծիծաղի տարափը: Հնարավոր է, որ Լեոնիդ Ենգիբարյանը՝ «աշունը սրտում» ծաղրածուն, հենց այդ պատճառով էր միշտ հետը կրում իր ծակ հովանոցը:

Նա դուրս էր գալիս բեմ և իր ճկուն շարժումներով ու տխուր աչքերով պատմում էր իր պատմությունը, որով, կարծես, կոչ էր անում հանդիսատեսին. «Մի՛ վնասեք միմյանց, մի՛ վիրավորեք միմյանց»: Նա ասում էր մարդկանց, որ այս կյանքում ամենակարևորն աստիճաններն են, և ոչ թե աստիճանավանդակը: Աստիճանները, որ սկզբից գնում են վեր, իսկ հետո՝ վար: Եվ մարդ չպետք է վիրավորի նաև այդ աստիճանները:

Երեխայի պես պարզ ու անմիջական, և միաժամանակ փիլիսոփայի նման բարդ ու հակասական, միմոս Լեոնիդ Ենգիբարյանը զվարճացնում և ծիծաղեցնում էր բոլորին: Սակայն ինքը միշտ մնում էր տխուր՝ իր մեծ և զարմանալիորեն պարզ ու թախծող աչքերով:

«Ես հաճախ եմ թաղծոտ լինում: Գուցե պատճառն այն է, որ իմ ամբողջ ուրախությունը տալիս եմ հանդիսականին, և ինձ մնում են միայն թախիծն ու մենությունը», - գրել է նա իր հիշողություններում:

«Լյոնյան ոչ միայն իր վրա էր վերցնում մարդկանց թախիծը, այլև, ինչպես ինձ էր թվում, կրում էր իր մեջ բոլոր ժամանակների ու մարդկանց վիշտը», - ասում է Ռուսաստանի ժողովրդական արտիստուհի Նատալյա Կամբուրովան:

Ուրախ ու թաղծոտ ծաղրածուն կրկես եկավ 22 տարեկանում: Նա գրում է, որ փորձել է շատ մասնագիտություններ: Եղել է ըմբշամարտիկ և այդ ժամանակ է հասկացել, որ «մյուս այտը դեմ տալու» սկզբունքը սխալ է:

Եղել է նաև սցենարիստ:

«Ոչ մի սցենարիստ չէր ուզում աշխատել ինձ հետ: Այդ հանգամանքը ստիպեց, որ ինքս սցենարներ գրեմ, - գրում է նա, - Եվ դա ինձ դուր եկավ»: Նա ստեղծեց իր յուրահատուկ կրկեսը, որտեղ ինքը դերասան էր, բեմադրող ու սցենարիստ:

«Նրան շատ էին նմանակում, շատեր էին փորձում բեմադրել նրա գրած սցենարները, սակայն ոչ ոչ դրանց վրա չէր ծիծաղում», - ասում է պետական կրկեսի տնօրեն Սոս Պետրոսյանը:

Նա ներկայացնում էր պարոդիաներ և պատմում էր փիլիսոփայական պատմություններ առանց խոսքի: Նա արժանացավ առաջին մրցանակին Պրահայում՝ Ծաղրածուների միջազգային մրցույթում:

«Սակայն Ենգիբարյանին կոչումները չէին հետաքրքրում, - ասում է Ենգիբարյանի հետ տարիներ շարունակ աշխատած ակրոբատ Ալբերտ Մինասյանը, - Միակ բանը, որ կարող էր ուրախացնել նրան, դա այն էր, որ մարդիկ հավանում էին նրա ներկայացումները և մի քիչ ավելի բարի էին դառնում դրանցից հետո»:

Ենգիբարյանի բարությունն անսահման էր, նա կարծում էր, որ բարությունը հաջողության հասնելու միակ ուղին է:

«Նրան բոլորն էլ շատ բարձր էին գնահատում, - ասում է Մինասյանը, - Հիշում եմ, մի անգամ ներկայացումից հետո Լյոնային խնդրեցին նորից բեմ դուրս գալ: Նա մի կերպ դուրս եկավ և տեսավ իր առջև խոնարհված Ժան Մարեին: Վերջինս հիացած էր նրա աներևակայելի տաղանդով, մտքի թռիչքով ու ճկունությամբ»:

Մեկ այլ կինոաստղ՝ Միլի Դելարը, մի առիթով ասել է, որ եթե Ենգիբարյանը գնար Փարիզ, բոլոր վարդերը նրա ոտքերի տակ կլինեին:

Նա չկարողացավ գնալ Փարիզ և արժանանալ այդ վարդերին: Նա ընդամենը 37 տարեկան էր, երբ քնեց՝ ժպիտը դեմքին, և չարթնացավ առավոտյան: Ոչ ոք չգիտի, թե ինչու: Միգուցե, հոգնել էր և ուզում էր հանգստանալ:

Աշխարհում շատ չեն ծաղրածուների արձանները: Իսկ Լյոնյան իր պատվանդի վրա կանգնած սրտաբուխ զրույցներ է ունենում մարդկանց հետ: Նա նորից պատմում է մարդկանց իր համր պատմությունները և հրաժեշտի խոսքեր է ասում նրանց: «Նա իմ մանկության կախարդական հեքիաթն էր, - ասում է քանդակագործ Լևոն Թոքմաջյանը, - Ես վերականգնել եմ նրա կյանքը, ստեղծել եմ ոչ թե օբյեկտիվ Ենգիբարյանին, այլ նրա հոգին, բնավորությունը, պլաստիկան և նրա թախիծը: Ինքն իրեն գրկած տխուր ու թաղծոտ ծաղրածուի բրոնզե քանդակը, որը նայում է վարդին, արտահայտում է նրա ամբողջ մենությունը:

«Նա իմ հիշողության մեջ տպավորվել է հենց այս դիրքով, - ասում է արձանի հեղինակը, - Մի անգամ կրկեսում ես նստած տեղից նրան վարդ նետեցի: Ներկայացումից հետո տեսա նրան կուլիսների հետևում՝ վարդը կրծքին ամրացրած: Նա նայում էր այդ վարդին և լցնում էր հանդիսականի առաջ դատարկված իր հոգին այդ վարդի բույրով»:

Բրոնզե արձանն արդեն յոթ տարի է, կանգնած է Երևանի կրկեսի մոտ՝ վերակենդանացնելով սիրված ծաղրածուի հույզերը:

Տպավորությունն այնպիսին է, որ նա պարզելու է թևերը և թռչելու է երկինք: Նա անընդհատ ասում էր. «Ուզում եմ ճախրել թռչնի նման ու դառնալ աշնան տերև»: