«ԱրմենիաՆաու». Արդյո՞ք Հայաստանը ներկայումս նվազ ապահով է ամերիկյան համայնքի համար, քան մի քանի օր առաջ:

Ձյունիկ Աղաջանյան. Ես չեմ կարծում, որ Հայաստանը նվազ ապահով է դարձել այստեղ գտնվող ամերիկյան համայնքի համար, քան երկու-երեք օր առաջ էր, քանի որ երկրում ոչինչ չի փոխվել և Հայաստանում տիրող ապահով իրավիճակը պայմանավորում է այստեղ ապրող բոլոր մարդկանց անվտանգությունը, անկախ նրանից՝ տեղացի են, թե օտարերկրացի:

...Պետական դեպարտամենտը սեպտեմբեր 11-ից հետո զգուշացրել էր իր բոլոր քաղաքացիներին ավելի զգույշ լինել և ուժեղացնել դեսպանատան և դրան կից տարածքների անվտանգության ծառայությունը, և մենք բավարարեցինք ԱՄՆ-ի դեսպանատան այդ խնդրանքն այդ ժամանակ: Ես չեմ կարծում, որ Հայաստանի կողմից, կամ Հայաստանում ապրող որևէ անձի կողմից ԱՄՆ-ի դեսպանատանն ահաբեկչության որևէ լուրջ վտանգ է սպառնում: Սակայն, որքան ինձ է հայտնի, Պետդեպարտամենտը զգուշացրել է իր համաքաղաքացիներին, ինչպես սովորաբար անում է, չմեկնել այն տարածքները, որոնք ստեղծված պարագաներում կարող են վտանգավոր լինել:

ԱՆ. Երբ Հայաստանում բնակվող ամերիկացիների ընտանքիները նայում են քարտեզին և տեսնում են, որ մենք այդքան մոտ ենք Բաղդադին, սա վերածվում է բոլորովին այլ բանի, քան սեպտեմբերի 11-ից հետո գրեթե ամենօրյա բնույթ կրող ահաբեկչության սովորական զգուշացումները:

ՁԱ. Աշխարհագրությունն այս հարցում կարևոր դեր է խաղում: Չնայած մենք մոտ ենք տարածաշրջանին, մարտադաշտից մենք բավական հեռու ենք: Դա ունի իր դրական և բացասական կողմերը: Դրականն այն է, որ հարևանությամբ ընթացող պատերազմի առաջ բերած անկայունությունը մեզ վրա չի անդրադառնա: Բացասականն այն է, որ մարդիկ կսկսեն լքել երկիրը, և Բաղդադում ու Իրաքի մյուս մասերում բնակվող հայ համայնքը՝ նույնպես: Մենք պետք է պատրաստ լինենք ընդունել նրանց, քանի որ մենք ենք նրանց հայրենիքը և միանգամայն բնական է, որ նրանց թեկուզ մի մասն ապաստան խնդրի մեր երկրում...

ԱՆ. Իսկ եթե պատերազմը տարածվի դեպի հյուսիս և ստիպի քրդերին լքել Իրաքը...

ՁԱ. Ես չեմ կարծում, որ մենք որևէ տարբերություն կդնենք Իրաքից եկող մարդկանց միջև՝ դրանք լինեն հայեր, թե քրդեր, քանի որ համաձայն միջազգային օրենքի, եթե ապաստան ես տալիս պատերազմական տարածքները լքող մարդկանց, չես կարող որևէ տարբերություն կամ խտրականություն դնել նրանց միջև՝ ելնելով նրանց ազգային պատկանելությունից:

Մենք մտածում ենք այդ ուղղությամբ և պատրաստվում այն զարգացումներին, որոնք կարող են տեղի ունենալ: Մենք մտածում ենք որոշակի մեխանիզմների մասին, որոնք կօգնեն մեզ թեթևացնել իրավիճակը և պատշաճ օթևան տալ հնարավոր ժամանողներին... Մենք չենք կարող պարզապես անտեսել այն փաստը, որ տասնյակ կամ հարյուրավոր մարդիկ կցանկանան գալ Հայաստան:

ԱՆ. Հայաստանը գտնվում է շատ զգայուն տարաշաշրջանում, և չեզոք դիրքորոշման կարիք ունի: Արդյո՞ք դա հնարավոր է:

ՁԱ. Մինչ այժմ դա հնարավոր է եղել, և մենք պահպանում ենք մեր չեզոքությունն այդ իմաստով, կամ այն առումով, որ մենք կցանկանայինք, որ միջազգային հանրությունը միասնաբար գործեր և փորձեր զինաթափել Իրաքին խաղաղ միջոցներով և որ նրա դիվանագիտական քայլերն ավարտվեին հաջողությամբ: Դժբախտաբար, դա տեղի չունեցավ, և կարծում եմ, ոչ ոք չի կարողանա ասել, թե այս ամենին ինչ է հետևելու: Այս պահին դժվար է ասել, թե ինչպիսին կլինեն հարաբերությունները Հայաստանի և Իրաքի միջև, կամ որևէ այլ երկրի և Իրաքի միջև, քանի որ ոչ ոք չգիտի, թե ինչպես կզարգանան իրադարձությունները:

ԱՆ. Այժմ ԱՄՆ-Հայաստան հարաբերությունների մասին: Դուք ականատես եղաք, թե ինչ օստրակիզմի ենթարկեց ԱՄՆ-ը որոշ երկրների, որոնք հրաժարվեցին միանալ կոալիցիային: Չե՞ք վախենում արդյոք, որ նման իրավիճակ կարող է ստեղծվել նաև պարզապես չեզոքություն պահպանած երկրների հետ:

ՁԱ. Չեմ կարծում, որ Հայաստանը կարժանանա նույն կարգի վերաբերմունքի՝ հաշվի առնելով Հայաստան-ԱՄՆ հարաբերությունները և այն, որ դրանք հիմնված չեն միայն այս հարցի վերաբերյալ դաշինքի վրա: Սրանք ավելի հիմնավոր հարաբերություններ են, որոնք հիմնված են երկրների շահերի, ԱՄՆ-ում ապրող մեծ հայկական համայնքի, ... Լեռնային Ղարաբաղի հարցում ԱՄՆ-ի դերի և մի շարք այլ հարցերի վրա:

ԱՆ. Հաշվի առնելով իր աշխարհագրական դիրքը և քրիստոնեական պատմությունը, Հայաստանը հազվագյուտ հնարավորություն ունի աջակցելու Միացյալ Նահանգներին: Հայաստանը ստացե՞լ է, արդյոք, խնդրանք՝ որևէ կերպ աջակցելու է ԱՄՆ-ին Իրաքի հետ նրա հակամարտությունում:

ՁԱ. Այս դեպքում մեր աշխարհագրական դիրքը հեշտացրեց մեր ընտրությունը, քանի որ ոչ Հայաստանի տարածքը, ոչ էլ մեր երկրի օդային միջանցքը, ոչ մի կերպ չէին կարող օգտագործվել այս պատերազմի նպատակների համար: Այս պարզ պատճառով մեզ չեն դիմել աջակցություն ցույց տալու հատուկ խնդրանքներով:

ԱՆ. Սակայն կարող է գալ մի պահ, երբ Հայաստանի օժանդակությունը կպահանջվի հետպատերազմյա հաշտության հասնելու համար...

ՁԱ. Մենք պատրաստ ենք դրան: Արտաքին գործերի նախարարը երեկ Ազգային Ժողովում հարցերին պատասխանելիս մասնավորապես նշեց, որ Հայաստանը պատրաստ է մասնակցել հետպատերազմյա վերականգնման գործընթացներին՝ նաև հաշվի առնելով այն փաստը, որ մենք այնտեղ մեծ համայնք ունենք, և պարզապես պետք է օգնենք նրանց հետպատերազմյան փուլում:

ԱՆ. Կան չհաստատված լուրեր, որ նախագահ Բուշի խորհրդականներն առաջարկել են օգտագործել ցեղասպանության ճանաչումը որպես սպառնալիք՝ ստիպելով Թուրքիային ամբողջական աջակցություն ցուցաբերել ԱՄՆ-ին՝ տրամադրելով իր տարածքն Իրաք մտնելու համար: Ունե՞ք, արդյոք, այս պնդումները հաստատող որևէ տեղեկություն:

ՁԱ. Ես հետևում եմ այս հարցի լուսաբանմանը լրատվամիջոցներում: Դա հաստատող ոչ մի պաշտոնական փաստաթուղթ մենք չենք ստացել: Սակայն մենք ծանոթ ենք լրատվամիջոցներում ներկայացված և՛ ամերիկյան, և՛ թուրքական կողմի բոլոր մեկնաբանություններին:

ԱՆ. Ձեր գերատեսչության տեսանկյունից, ինչպիսի՞ն է այդ բանակցություններում ցեղասպանության ճանաչումը որպես խաղաքարտ օգտագործելու հնարավորությունը:

ՁԱ. Դիվանագիտության մեջ օգտագործվում է ցանկացած խաղաքարտ: Տեսականորեն միանգամայն հնարավոր է, որ նման հարց կարող էր բարձրացվել, սակայն չեմ կարծում, որ այն կարող էր լրջորեն դիտարկվել:

ԱՆ. Կարո՞ղ է Թուրքիայի դժկամությունը կամ մերժումը՝ կատարել ԱՄՆ-ի բոլոր պահանջներն այս պատերազմի կապակցությամբ, որոշակի դե ֆակտո դրական ազդեցություն ունենալ ցեղասպանության ճանաչման հետագա բանակցությունների վրա:

ՁԱ. Ես այս երկու հարցերն իրար հետ չէի կապի, քանի որ, չնայած դրանք վերաբերում են Թուքիայի քաղաքականությանը և Թուրքիայի դիրքորոշմանը, այնուամենայնիվ, դրանք բոլորովին տարբեր բաներ են...

ԱՆ. Այնուամենայնիվ, արդյո՞ք Թուրքիայի դիրքորոշումն Իրաքի հարցում լավ հնարավորություն չի ընձեռում ցեղասպանության լոբբիստներին ասելու Միացյալ Նահանգներին՝ «Այժմ դուք առնվազն մեկ պատճառ ունեք Թուրքիային այդքան բարեկամաբար չվերաբերվելու համար»:

ՁԱ. Շատ հնարավոր է, որ լոբբիստներն օգտագործեն կոնկրետ այդ դեպքը, սակայն ես կարծում եմ, որ Թուրքիան լուրջ հիմք ունի ամերիկյան պահանջները մերժելու համար՝ հաշվի առնելով, որ Իրաքի հյուսիսային մասի ապակայունացումը կարող է առաջ բերել Թուրքիայի ներքին անկայունությունը և ուժեղացնել քրդերի ազդեցությունն այդ երկրում: Միանգամայն հասկանալի է, թե նրանք ինչ պատճառով կարող են մտահոգված լինել և ավելի զգույշ մոտեցում ցուցաբերել՝ ԱՄՆ-ին բացարձակ աջակցություն ցուցաբերելու հարցում...

ԱՆ. Այսինքն՝ Սադդամ Հուսեյնին իշխանազրկելու նպատակով Իրաք ներխուժումը, թուրքական տեսանկյունից, տարբերվու՞մ է Քուվեյթի ազատագրումից:

ՁԱ. Եթե հիշում եք, երբ Իրաքը գրավեց Քուվեյթը, միջազգային հանրությունը որոշում ընդունեց և ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհուրդը հաստատեց այդ որոշումը... Այս դեպքը տարբերվում է նախորդից, և դա ավելի է բարդացնում իրավիճակը:

ԱՆ. Հայաստանը կշահի՞ Իրաքում ժողովրդավարական կառավարությունից:

ՁԱ. Ես կարծում եմ, Հայաստանը կշահի ժողովրդավարական հասարակության ստեղծումից աշխարհի ցանկացած մասում և, մասնավորապես, իր հարևան երկրներում: Ինքնին հասկանալի է, որ որքան ավելի ժողովրդավարական լինեն մեր հարևանները, այնքան ավելի լավ պայմաններ են կստեղծվեն տարածաշրջանում, այնքան ավելի բարձր կլինի կենսամակարդակը և տնտեսական համագործակցության մակարդակը: Հայաստանը միշտ կողմ է եղել ամբողջ տարածաշրջանի ժողովրդավարացմանը... Ես չեմ կարծում, որ որևէ երկիր կասի, որ այս դեպքում ժողովրդավարաթյունն իրեն չի արդարացնի: Սակայն Իրաքի ժողովուրդն ինքը պետք է պայքարի ժողովրդավարության համար և ընտրի այն կառավարությունը, որ ցանկանում է ունենալ: Սա իմ անձնական կարծիքն է:

ԱՆ. Արդյո՞ք ԱՄՆ-ն անցել է թույլատրելի սահմանները՝ հարձակվելով Իրաքի վրա:

ՁԱ. Ամերիկացիների այս քայլը միջազգային հանրությանը դրեց շատ, շատ բարդ վիճակի մեջ: Այն ընդհանրապես մարտահրավեր նետեց միջազգային նորմերին և չափանիշներին, և ես կարծում եմ, որ միջազգային հանրությունը և Միացյալ Նահանգները պետք է շատ ջանք գործադրեն, որպեսզի վերականգնեն այն, ինչ կորցրել են: