Այս գարնանն ամբողջ Հայաստանում նշվող Ղարաբաղյան շարժման 15-րդ տարեդարձն առանձնահատուկ նշանակություն ունի Էջմիածնի շատ ընտանիքների համար:

1988 թվականին, ադրբեջանական Սումգայիթ քաղաքում իրականացված ջարդերից հետո, Էջմիածինը, որը հայտնի է հիմնականում նրանով, որ այստեղ է գտնվում Սուրբ Աթոռը, առաջիններից էր, որ կամավորներ ուղարկեց հայրենասերների կարծիքով այդ սուրբ պատերազմին:

«Քաղաքի և շրջանի գյուղերից մեծ թվով տղաներ սկսեցին կամավորագրվել նոր ձևավորվող կամավորական ջոկատներին հայրենիքի պաշտպանության համար», - ասում է Էջմիածնի կամավորական շարժման ղեկավար, մանկավարժ Համլետ Նահատակյանը:

Հայոց լեզվի և գրականության մասնագետը չի կարողանում անտարբեր մնալ, և ինչպես ինքն է ասում, այն պահին, երբ հայրենիքդ վտանգի մեջ է, պետք է դասասենյակից դուրս գաս: Եվ վաստակաշատ մանկավարժը դառնում է զինվոր:

«15 տարի առաջ այս օրերին արդեն սկսվել էին բազմահազարանոց հանրահավաքներն ու ցույցերը: Սկսվել էր Ղարաբաղյան շարժումը, որը վերածվելու էր ազգային ազատագրական մեծ պայքարի: Մենք ճիշտ ժամանակին հասկացանք, որ հանրահավաքներով հայրենիքիդ կորցրած տարածքները չես վերադարձնի», - ասում է Նահատակյանը:

Էջմիածնի առաջին ջոկատը կազմված էր 25 հոգուց: Քաղաքի «Գիտելիքի տունը» դարձրել էին կամավորների շտաբը:

Զորացրված սպա Արամ Ղազարյանը վերհիշում է. - «Առաջին իսկ օրերին մտել եմ կամավորական շտաբ և ասել, որ սխալներ շատ են կատարվում, և ես, որպես սպա, պատրաստ եմ օգնել: Սկսեցինք զինվարժանքների պարապմունքները, սովորում էին դիպուկ կրակել: Կամավորականն իրավունք չունի մարտի դաշտում սխալվելու»:

1989 թվականի օգոստոսի 2-ին, 25 հոգուց բաղկացած առաջին կամավորական ջոկատը երեսուն ավտոբուսներով շարժվում է դեպի Գորիս, այնտեղից ուղղաթիռով՝ Ստեփանակերտ: Կամավորներն իրենց հետ տանում են նաև սննդամթերք ու զինամթերք:

Նահատակյանն ասում է. - «Արցախում մեզ դիմավորեցին զարմանքով: Մտածեցին՝ շինարարական ջոկատ ենք: Ասացինք, որ եկել ենք կռվելու: Մեզ առաջնորդեցին կռվի ամենաթեժ կետը՝ Մելիքաշեն գյուղ»:

Զենքի հետ նոր բարեկամացած տղաներն իրենց պաշտպանության տակ են առնում Հադրութի շրջանի ութ գյուղերը՝ Էդուլլուն, Հախուլին, Բլութանը, Խրմնջուղը, Դրախտիկը, Ազոխը, Դուդուկչին և Մելիքաշենը:

35-ամյա Սևակ Թումանյանն անդամագրվել է Էջմիածնի կամավորական ջոկատին 1989 թվականին: Մինչև 1994 թվականը կռվել է գեներալ Մանվել Գրիգորյանի գումարտակում:

«Եթե աստված չանի, այսօր էլ պահանջվի, ես պատրաստ եմ գնալ հայրենիքս պաշտպանելու: Կռվի գնալիս երբեք չես մտածում, որ գուցե հետ չգաս, և այդ զգացումն է քեզ տանում հաղթանակի», - ասում է նա:

Նախկին ազատամարտիկը պատերազմ գնացող տղաների մեջ ավելի կարևորում է համարձակությունը, քան ուժը: «Զենքի դեմ ուժը չէ, որ օգնում է, այլ համարձակ ոգին»:

Թումանյանի նման անկոտրում կամքի տեր բազմաթիվ տղաներով կազմավորվում են Էջմիածնի 4 գումարտակները:

Ղազարյանն ասում է. - «Արցախի պատերազմում մեր ջոկատները երբեք չնահանջեցին, խիզախորեն կռվեցին մինչև վերջ»:

Վեց տարիների ընթացքում կամավորների թիվը հասնում է 960-ի: Յուրաքանչյուր գումարտակ բաղկացած էր 200 կամավորներից:

«Շաբաթը մեկ գալիս էի Էջմիածին և նոր կամավորներ տանում, - ասում է Նահատակյանը, - Իհարկե, 20 հոգին միշտ փոխվում էին: Գալիս էի տուն և նորից հետ վերադառնում: Նրանց մեջ կային և՛ գյուղացիներ, և՛ բանվորներ, և՛ մտավորականներ: Սակայն բոլորի նպատակը մեկն էր»:

Այս կամավորական ջոկատները մասնակցում են Ֆիզուլիի, Հորադիզի, Մարտակերտի ազատագրմանը, ինչն այժմ համարվում է վճռորոշ պատերազմի ընթացքի համար: Այս ջոկատներից են սերում այսօրվա հայկական բանակի երեք գեներալները՝ Մանվել Գրիգորյանը, Սեյրան Սարոյանը և Գագիկ Մելքոնյանը:

Կամավորներից շատերը չեն վերադառնում մինչև պատերազմի ավարտը 1994 թվականին (երբ ստորագրվեց մինչև այսօր ուժի մեջ գտնվող հրադադարը): Շատ էջմիածինցի կամավորներ, առնվազն՝ 105 հոգի, զոհվեցին Ղարաբաղում:

Կամավորների առջև կանգնած խնդիրներից ամենալուրջը զենքի հայթայթումն էր:

«Էջմիածնի բնակիչները բազմիցս գումար են հավաքել զենք գնելու համար, - պատմում է Նահատակյանը, - Այն ձեռք էինք բերում Էջմիածնում տեղակայված խորհրդային զորամասերից: Ի դեպ, նրանք սիրով էին մեզ զինամթերք վաճառում»:

Նա ասում է, որ պաշտպանության նախարար Վազգեն Սարգսյանի հրամանով միայն 1992 թվականին 5 միլիոն ռուբլու զենք են գնել ու գաղտնի տեղափոխել Ախալցխայից:

Սակայն էջմիածինցիները միայն զենք չէին ուղարկում Ղարաբաղ: 1990 թվականին 200 տոննա ալյուր են տեղափոխում Հադրութ, Մարտունի, Ասկերան և հանձնում երախտապարտ բնակիչներին:

«Մի անգամ գիշերվա կեսին ջոկատ եկավ մի ծեր մայրիկ, - վերհիշում է Նահատակյանը, - Ձեռքին ափսե կար՝ կորտոֆիլի կտրտած կտորներով: Ասաց. - «Քիչ է, բայց ամեն մեկիդ մի կտոր կհասնի»: Հետո օրհնեց մեզ ու հեռացավ: Այդ ծեր մայրիկի զորավոր օրհնանքը միշտ մեր տղաների հետ էր»: