껽áÝÁ ëÏëíáõÙ ¿ óñÙ ÙÇñ· áõ µ³Ýç³ñ»Õ»Ýáí ¢ »ñϳñ³åáã ·¹³Éáí:

Հուլիսյան շոգն ավելի է տաքացել ամբողջ Հայաստանում. սկսվել է պաѳծոյացման սեզոնը:

Ամբողջ երկրով մեկ տղամարդիկ կրակ են վառում, իսկ կանայք խառնում են տաք կաթսաները՝ ամառվա բերքը վերածելով գալիք ձմեռվա համեղ ուտեստների:

«Զակատի» սեզոնը գալիս է մեծ, երկարապոչ գդալների հետ՝ ծաղկավոր գոգնոցներ կապած տանտիրուհների ձեռքերում, որոնք խառնում են եռացող մրգերն ու բանջարեղենը:

Պահածոնները տարբեր են՝ կախված ընտանիքի նախասիրություններից, հնարավորություններից ու տանտիրուհու հմտությունից: Կաթսաների պարունակությունը փոխվում է ամսե-ամիս:

Հունիս-հուլիսը հիմնականում մուրաբանների, ջեմերի և ծիրանի հյութի ժամանակն է, երբ հասունանում է ազգային այս միրգը: Այս սեզոնին են փակում նաև խաղողի տերևները, որպեսզի ամիսներ հետո տոլմա պատրաստեն:

¶յուղերում, փոքր քաղաքներում և անգամ մայրաքաղաքի բակերում կաթսաների տակ կրակ են վառում, և «զակատների» սեզոնը գալիս ու գնում է նույն անխուսափելիությամբ, ինչպես ամառը:

«Պահածոյացումը մեր ընտանիքի համար շատ կարևոր նշանակություն ունի», - ասում է Մանիֆա ¶ալստյանը Երևանից, որի մառանում ձմռանը կարելի է գտնել հնարավոր և անհնարին բոլոր ամառային բարիքները՝ պահածոների տեսքով: Նրա և շատ ուրիշների համար շոգ ու հոգնեցուցիչ այս աշխատանքը շատ ավելի խորը նշանակություն ունի, քան պարզապես դարավոր ավանդույթը պահպանելը:

«Ամուսնուս ու տղայիս աշխատանքը հիմնականում սեզոնային է, - ասում է Մանիֆան, - աշխատում են ամռանը, իսկ ձմռանը մեզնից ոչ մեկը չի աշխատում, այդ պատճառով էլ ամռանը փորձում ենք ամեն ինչ պահածոյացնել, որ ձմռանը կարողանանք գոյատևել: Միգուցե այլ հնարավորություն ունենալու դեպքում նման չարչարանքների չգնայինք»:

Պահածոյացումն իր յուրահատկություններն ունի Հայաստանի տարբեր շրջաններում: Սյունիքի և Վայոց ձորի մարզերում, ինչպես նաև Լոռիում և այլ լեռնային շրջաններում, տանտիրուհիները հմտացել են թթուների և վայրի բույսերի ու հատապտուղների պահածոյացման մեջ: Արարատյան դաշտավայրում հիմնականը մրգերն ու բանջարեղենն են, կարևոր են նաև զանազան արևահամ չրերը՝ ծիրանի, սպիտակ կեռասի, սերկևÇլի, տանձի, խնձորի և այլ մրգերի:

²Ûëûñ` ÙÇñ·, í³ÕÁª Ùñ·³ÑÛáõÃ:

Պահածոյացման ողջ ընթացքն էլ ավելի արտիստիկ է դարձնում կրակը: Իհարկե, պահածոյացումը կատարում են տանը՝ էլեկտրական կամ գազօջախների վրա, սակայն շատ հայկական բակերում բաց կրակը պահածոյացման գործը վերածում է սոցիալական հավաքույթի: Եվ, որ էական է, շատերը դա համարում են ավելի էժան:

«Կրակը մի յուրահատուկ համ է տալիս հատկապես բադրիջանի խավիարին, բանջարեղենի այլ պահածոների, - ասում է Երևանի բնակչուհի Մարո ¶ալստյանը: - Կաթսաններն արտաքինից պատվում են ցեխով, որպեսզի հետո լվանալը հեշտ լինի, և սկսվում է համատեղ աշխատանքը: Շատ դեպքերում օգնության են գալիս հա-
րևաններն ու երեխաները: Դրսում էլ համտես են անում ձմեռվա պաշարի առաջին գդալը: Բացի այդ, կրակը հնարավորություն է տալիս տնտեսել էլեկտրաէներգիան»:

Պահածոյացման խոհարարական արվեստը, որը հատուկ է ոչ միայն Հայաստանին, ազգային հպարտության խնդիր է տնտեսուհիների համար: Եվ դա մի ավանդույթ է, որը հետևում է նրանց Հայաստանի սահմաններից դուրս:

«Շատ ամերիկացիներ ապշած են մնում մեր որոշ սովորությունների վրա, - պատմում է ¶լենդեյլի բնակչուհի Ջեսիկա Այվազյանը, - և դրանցից մեկն էլ հենց պահածոյացումն է: Բայց դա մերն է ու դրանից փախչել չենք կարող, ուղղակի, օրինակ Ամերիկայում, այն հայերի մոտ մի փոքր ձևափոխված է: Ես պատրաստում եմ մեր որոշ պահածոներ՝ լոլիկով, կարմիր պղպեղով, սակայն, ի տարբերություն Հայաստանի, ես դրանք կաթսաներով դնում են սառցարանի մեջ և օգտագործում եմ ամբողջ տարին, և ոչ թե պահածոյացնում եմ հայկական ավանդական եղանակով»:

Եթե ոմանց համար պահածոները տնտեսելու միջոց են, մյուսների համար դրանք իրենց նրբաճաշակ պահանջները բավարարելու միջոց են. տնական ուտեստները պարզապես ավելի համեղ են, քան խանութից գնվածները:

«Սոցիալական պայմաններն ամեն դեպքում նշանակություն ունեն, սակայն, պահածոյացման երևույթն ավելի խորն է, քան պարզապես կարիքի արտահայտություն լինելուց, - ասում է Ռուսաստանի Սոչի քաղաքի բնակչուհի Մարիետա Խաչատրյանը: - Կարմիր պղպեղ, լոլիկ, մուրաբաներ ես ինքս պահածոյացնում եմ Ռուսաստանում, չնայած իմ բնակարանային սուղ պայմաններին: Սա հայկական խոհանոցի մի մասն է, որը գործում է աշխարհի գրեթե բոլոր անկյուններում ապրող հայերի մոտ»:

Իսկ մայր հայրենիքում առողջապահության նախարարությունը մշտապես մտահոգված է պահածոյացված մթերքների օգտագործումով պայմանավորված հիվանդություններով:

«Ամեն տարի մենք ուղերձով դիմում ենք բնակիչներին, խնդրելով նրանց շատ զգույշ լինել և հնարավորության դեպքում խուսափել պահածոյացված սննդից», - ասում է առողջապահության նախարարության հիգիենիկ և հակահամաճարակային հսկողության վարչության պետի տեղակալ Մարիետա Բասիլիսյանը:

ԱմÇëÝ»ñ Ñ»ïá ëÏëáõÙ »Ý արձանագրí»É բոտուլիզմի բազմաթիվ դեպքեր:

Սակայն «զակատի» սեզոնին բոլորը եփել-թափելու եռուզեռի մեջ մոռանում են այդ մասին:

«Այս ամենն այնքան խորն է արմատացած, որ մեր աշխատանքն էլ ավելի է բարդանում», - ասում է Բասիլիսյանը: