â˳µí»ù ÷³Ã»Ã³íáñٳٵª "Lepton"-Á ϳñáÕ ¿ "Lipton" ãÉÇÝ»É:

Հայաստանում վաճառվող սննդամթերքի ավելի քան 60 տոկոսը ժամկետանց է, իսկ դրանց մի մասը սպառնալիք է ներկայացնում սպառողների առողջությանը՝ ասվում է Սպառողների
շահերի պաշտպանության հայաստանյան միության վերջին հետազոտության մեջ:

Միության նախագահ Աբգար Եղոյանի հավաստմամբ Հայաստան ներմուծված մթերքների մի զգալի մասը չի համապատասխանում ապահովության չափորոշիչներին և սպառնալիք է ներկայացնում հասարակության առողջության համար:

Արտասահմանյան արտադրության շատ մթերքների վրա, օրինակ, տեղեկությունները տրված են միայն արտադրող երկրի լեզվով:

Հայաստանում արտադրված որոշ մթերքների վրա, այդ թվում՝ կաթնամթերքների, նշված չէ արտադրության ժամկետը:

«Հայաստանում՝ չնայած 2002 թ. հունվարին ընդունված սպառողների շահերի մասին օրենքին, սպառողները պաշտպանված չեն: Օրենքը հիմնականում մնում է թղթի վրա և չի անդրադառնում շուկայական գործընթացների վրա», - ասում է Եղոյանը:

Եղոյանի հավաստմամբ ապրանքների կեսից ավելին չունեն համապատասխան հարկային վկայագրեր, ինչը հատկանշական է ստվերային տնտեսությանը:

«Եթե Հայաստան ներմուծված և տեղում արտադրված բոլոր ապրանքներÁ վկայագրեր ունենային, ապա հարկերի ընդհանուր գումարը եռապատիկ ավելի կլիներ», - ասում է Եղոյանը:

Սպառողների շահերի պաշտպան ակտիվիստը պնդում է, որ ստեղծված իրավիճակը մասամբ քաղաքական խնդիր է:

Ազատ շուկայական երկրների մեծ մասում սպառողների շահերը ներկայացնում են լոբբիներն ու անկախ օրենսդիրները: Իսկ Հայաստանում կանոնները խստացնող օրենքները պետք է ընդունվեն խորհրդարանի կողմից, որը հիմնականում բաղկացած է հենց այն գործարարներից, որոնց եկամուտները կարող են տուժել ավելի խիստ սպառողական օրենքներից: Համաձայն օրենքի Հայաստանում արտադրված կամ ներմուծված բոլոր ապրանքները պետք է ենթարկվեն լաբորատոր ստուգման, որպեսզի պարզվի դրանց համապատասխանությունը ներկայացվող չափորոշիչներին:

Սակայն մաքսային ստուգման է ենթարկվում ներմուծված ապրանքների միայն մի փոքր մասը, իսկ մնացած ապրանքները հայաստանյան շուկա են թափանցում աննկատ, առանց որևէ ստուգման:

Որպես արդյունք շուկա են մտնում «հիբրիդային» ապրանքներ, որոնք ոչ մի կապ չունեն իսկական ապրանքատեսակների հետ, օրինակ՝ սուրճ "Nescofe"՝ "Nescafe"-ի փոխարեն, թեյ "Lepton"՝ "Lipton"-ի փոխարեն:

Թուրքական շոկոլադի փոքրիկ սալիկն արժե 20-50 դրամ (5-10 սենթ) և ամենամատչելի կոնֆետն է բնակչության մեծ մասի համար:

Ցածրորակ ապրանքների մեծ մասը՝ շոկոլադը, հյութի փոշին, մաստակը, ներմուծվում են Թուրքիայից և Իրանից:

Սպառողների միության նախաձեռնած լաբորատոր հետազոտությունները աղիքային ցուպիկներ են հայտնաբերել թուրքական «Զուկո» հյութի փոշու և «Թոֆիթա» կոնֆետների մեջ:

 

â˳µí»ù ÷³Ã»Ã³íáñٳٵª "Lepton"-Á ϳñáÕ ¿ "Lipton" ãÉÇÝ»É:

Այս երկու ապրանքնատեսակ-
ներն էլ շատ տարածված են Հայաստանում իրենց ցածր գնի պատճառով, և դրանց հիմնական սպառողները երեխաներն են:

«Սպառողների
շահերի մասին օրենքը սահմանափակեց հասարակական կազմակերպություն-
ների գործունեությունը», - ասում է Եղոյանը:

«Համաձայն օրենքի, հասարակական կազմակերպությունները լիազորված չեն ապրանքների լաբորատոր հետազոտություններ անցկացնել: Իրականում մենք կարող ենք հետազոտություններ անցկացնել, սակայն դրանց արդյունքները չեն անդրադառնա իրավիճակի վրա, քանի որ մենք իրավասու չենք պատասխանատվության կանչել նրանց, ում բիզնեսը վտանգ է ներկայացնում հասարակության առողջության համար»:

Սպառողների շահերի մեկ այլ ջատագով է ՀՀ առևտրի և տնտեսական զարգացման նախարարության որակի տեսչությունը: Սակայն պաշտոնատար անձանց հավաստմամբ, տեսչության գործունեությունը սահմանափակվում է աղքատիկ բյուջեով, փոքրաթիվ աշխատակազմով և անկատար օրենքներով:

«Ըստ օրենքի, նպարեղենի բաժնի ստուգում կարող ենք անցկացնել տարեկան մեկ անգամ, - ասում է տեսչության պետի տեղակալ ¶ևորգ ¶յոզալյանը: - Բացի այդ, ստուգումից երեք օր առաջ պարտավոր ենք ներկայացնել մեր աշխատանքային գրաֆիկը, իսկ ստուգումը պետք է տևի ոչ ավելի, քան 14 օր»:

Ստուգայցերի ժամանակ ստուգում են íϳÛագրերը, որոնք պետք է áõÝ»Ý³Ý բոլոր ապրանքներÁ:

Եթե ապրանքը íϳÛագÇñ չունի, ապա ձեռնարկատերը կարող է տուգանվել մինչև 100000 դրամ (մոտ 170 դոլար):

Տեսուչները կարող են ստուգել նույն կետը տարին միայն մեկ անգամ:

Օրենքի հոդվածը կոչված է պաշտպանելու ձեռներեցների անկախությունը և շահերը: Սակայն այն ոչ մի կերպ չի ապահովում սպառողների շահերը:

«Մեր տեսչությունում կա 55 աշխատակից, որոնք ստուգայցեր են կատարում ամբողջ հանրապետությունում: Եվ, իհարկե, այսպիսի փոքրաթիվ աշխատակազմով դժվար է կատարել ամբողջ անհրաժեշտ աշխատանքը», - ասում է տեսչության պետ Աշոտ Մանուկյանը:

Վերջերս որակի տեսչությունը լրացուցիչ լիազորությունների խնդրանքով դիմել էր կառավարությունը, սակայն նրանց առաջարկները չընդունվեցին Ազգային ժողովի կողմից:

Տեսչության աշխատակիցներն ասում են, որ մարդիկ մեղադրում են իրենց ապրանքների վատ որակի համար: Սակայն տեսուչների հավաստմամբ որակի խնդիրը սկսվում է մաքսատանը:

Մեծ մասամբ այն սկսվում է Հայաստանի և Վրաստանի սահմանի վրա գտնվող Սադախլոյում, որը Ռուսաստանում, Թուրքիայում, Իրանում և այլ երկրներում արտադրված ապրանքների ներմուծման հիմնական կայանն է:

«Հայաստան մտնող բոլոր ապրանքներն անցնում են 84 լաբորատորիաներից մեկով: Սակայն դա վերաբերում է միայն այն գործարարների ապրանքներին, ովքեր տոննաներով ապրանք են ներմուծում», - ասում է Մանուկյանը:

²µ·³ñ ºÕáÛ³ÝÁ ëå³éáÕÝ»ñÇ ß³Ñ»ñÁ å³ßïå³ÝáÕ Ï³½Ù³Ï»ñåáõÃÛ³Ý Õ»Ï³í³ñ ¿ ¢ å³Ûù³ñáõÙ ¿ ëÝݹ³ÙûñùÇ íñ³ ³í»ÉÇ ËÇëï í»ñ³ÑëÏáÕáõÃÛáõÝ ë³ÑٳݻÉáõ ѳٳñ:

Հայաստան եկող (սովորաբար ավտոբուսով) յուրաքանչյուր անձ իրավունք ունի փոխադրել 50 կգ ուղեբեռ: Եթե գործարարներն արտասահմա-
նում ապրանք են գնում Հայաստանում վերավաճառելու համար, ապա ստուգումից խուսափելու համար նրանք սովորաբար վճարում են մյուսներին իրենց ուղեբեռի մի մասն անցկացնելու համար: Այս ճանապարհով Հայաստան են մտնում հարյուրավոր կիլոգրամ կոնֆետ և այլ ապրանքներ:

Մանուկյանի հավաստմամբ իրավիճակը բարելավվում է, և ամեն տարի ցածրորակ և առողջության համար վտանգավոր ապրանքների քանակը նվազում է:

«Սակայն մարդիկ իրենց հերթին պետք է ավելի ուշադիր լինեն, թե ինչ են գնում և ուտում: Մենք այն հաստատությունն ենք, որը պաշտպանում է սպառողների շահերը, իսկ նրանք կարող են օգնել մեզ գոնե չգնելով ժամկետանց ապրանքները»:

Մանուկյանն ասում է, որ իրենք բարձր են գնահատում սպառողների շահերը պաշտպանող տարբեր խմբերի գործունեությունը, սակայն երբեմն նրանք ոչ ճշգրիտ տեղեկություններ են հրապարակում:

Ե՛վ Սպառողների շահերի պաշտպանության միությունը, և՛ որակի տեսչությունը հանդես են գալիս սպառողական հարցերին նվիրված հրապարակումներով, ինչպես նաև ելույթ են ունենում սպառողական կրթական ծրագրերով հեռուստատեսությամբ և ռադիոյով: Երկու կառույցներն էլ համամիտ են, որ հիմնական խնդիրը տնտեսական պայմաններն են, որոնք ստիպում են մարդկանց պարզապես գնել այն, ինչ ավելի էժան է: