Նեղ պատուհանից սառն ու անտարբեր արևը լուսավորում է Գագիկ Գասպարյանի բնակարանը: Նրա ձեռքերով ստեղծված այս կացարանը դժվար է բնակարան անվանել, քանզի այստեղ բացակայում են ամենատարրական կենսական պայմանները:

Գագիկն ասում է, որ ցրտից չի վախենում. եթե հաշվի առնենք այն ամենը, ինչ տեսել է, գրեթե ոչնչից չի վախենում: 1989 թվականին Խաչիկ գյուղում նա միացել է հանրահայտ «Արաբո» ջոկատին և մասնակցել է Մարդակերտի, Լաչինի, Շուշիի և Ղարաբաղի այլ տարածքների ազատագրմանը, որտեղ կատաղի մարտեր էին գնում ադրբեջանցիների հետ:

««Գրադի» մահացու արկերի անձրևի տակ քնողն այստեղ էլ մի կերպ կդիմանա, - ասում է նա, - Այն օրերին ոչ մեկս չէինք պատկերացնում, թե ուր ենք գնում, որ կռվի ամենաթեժ պահերին զենք չենք ունենալու, որ պաշտպանվենք: Մենք կարծես վարակված էինք հայրենասիրության անբացատրելի տենդով»:

Նա այն ժամանակ 23 տարեկան էր, և ճակատագիրը, կարծես, պաշտպանում էր նրան: Այժմ նույնիսկ ճակատագիրն է նրանից երես թեքել:

Գագիկը վիրավորվել է և 1993 թվականին վերադարձել Հայաստան՝ հուսալով, որ կգտնի իր ընտանիքը, կապաքինվի ու կվերադառնա ռազմաճակատ:

«Վերադառնալով Երևան՝ հայտնվեցի փողոցում, - ասում է նա - Ընտանիքս՝ մայրս և երկու քույրերս, տուն չունեին, իսկ կինս որդուս հետ ապրում էր մորական տանը: Տուն վարձեցինք, սկսեցինք ապրել բոլորս միասին, սակայն աշխատանք չկար, գումար չունեինք, որ տան վարձը տայինք, և շուտով փողոցը կրկին դարձավ մեր տունը»:

Որպես ազատամարտիկ՝ Գագիկ Գասպարյանն օգնության համար դիմեց Երկրապահ կամավորականների միությանը, սակայն այնտեղից ստացավ միայն մի խորհուրդ՝ ազատ տուն գտիր, դուռը ջարդիր, մտիր ու ապրիր:

«Շքեղ տներ, որտեղ մարդ չէր ապրում, շատ կային, բայց ես չէի կարող ուրիշի ստեղծածը վայելել: Ես պարզեցի, որ Շինարարների փողոցում կան վթարային շենքեր: Այդ բնակարանների բնակիչները կա՛մ ուրիշ տուն էին ստացել, կա՛մ էլ ուղղակի հեռացել էին»:

Գտնելով այդ կիսաքանդ շենքը Երևանի ծայրամասերից մեկում՝ նա հուսահատության մեջ ընկավ: Առաջին հարկում գտնվող տարածքը, որտեղ մարդ չէր բնակվում, ուներ միայն մի պատ և ամբողջությամբ լցված էր աղբով ու կոյուղաջրերով:

«Ես չէի պատկերացնում, թե այս աղբակույտից ինչպես պետք է տուն կառուցեմ իմ վիրավոր ոտքով ու մեջքով, բայց ուրիշ ելք չունեի», - ասում է նա:

Ընկերների ֆիզիկական և ֆինանսական օգնությամբ շենքի տակ առաջացած հսկայական փոսը լցրեց մի քանի տոննա հողով: Պատ շարեց, կոյուղի փորեց ու ստեղծեց իր խղճուկ տունը:

«Խեղճ մայրս, առավոտից երեկո շուկայում լիմոն վաճառելով, հասցնում էր միայն հաց գնել, որպեսզի ուժասպառ չլինեմ, - ասում է նա, - Իսկ նորմալ բուժում ստանալու մասին անգամ չէի էլ մտածում»:

Բացի ոտքի և ողնաշարի վնասվածքներից, մի աչքի տեսողությունը մինուս 12 է՝ մարտի դաշտում ստացած գլխի բազում սալջարդերից (կոնտուզիա): Ոտքերից միայն վերջերս են հեռացրել շրապնելի բեկորները, սակայն մնացել է մշտական ցավը, որ հիշեցնում է պատերազմի դառը տարիների մասին:

Այսպես կոչված բնակարանի խնդիրը լուծելուց հետո, Գագիկի կյանքում սկսվեց դժբախտության մի նոր փուլ: Ժամանակին հերոսներ համարվող «Արաբո» ջոկատի մարտիկները դարձան իշխանությունների թշնամին, և Գագիկի մարտական ընկերներից շատերը, ինչպես նաև նրա հրամանատարը, ձերբակալվեցին:

«Ես տրանսպորտի մեջ պատահաբար լսեցի, որ նման հրաման է դուրս եկել, - ասում է Գագիկը, - Հասա տուն, ունեցածս վաճառեցի ու փախա Մոսկվա»:

Հետապնդումները չդադարեցին նաև Ռուսաստանում, և Գագիկը ստիպված փախավ Լեհաստան, իսկ այնտեղից էլ՝ Գերմանիա:

«Գերմանիա հասա անօրինական ճանապարհով: Օրերով քայլում էի անտառների ու ճահիճների միջով: Սողալով սահման էի անցնում: Մի անգամ փետրվարյան սառնամանիքին ընկել եմ գետը, բայց Աստված ինձ նորից պահապան էր: Հասա և համապատասխան մարմիններից քաղաքական ապաստան խնդրեցի»:

1994 թվականին, երկու ամիս Գերմանիայում ապրելուց հետո Գագիկին վտարեցին երկրից:

«Չգիտեի, թե ուր գնայի, կնոջս ու որդուս որտեղ փնտրեի՝ Մոսկվայում, թե Խարկովում: Ներքին ձայնս հուշեց, որ Խարկովում են: Գնացի այն տունը, որտեղ ապրում էին կնոջս ծնողները: Ոչ ոք չկար: Ծանոթներիցս մեկն ասաց, որ տեսել է իմ մորն ու քույրերիս: Ամբողջ քաղաքը ոտի տակ տվեցի ու գտա նրանց: Բայց չգտա կնոջս ու երեխայիս»:

«Հետո մայրս պատմեց, թե ինչպես են պատահաբար գտել կնոջս ու որդուս՝ Խարկովի խանութներից մեկի պատի տակ ծվարած: Կինս հղի էր, իսկ որդիս արդեն երեք տարեկան էր: Խարկով գալուցս 2 ժամ առաջ մայրս նրանց ուղարկել էր Երևան, որպեսզի գոնե ծննդաբերելուց կողքին մարդ լիներ»:

Գագիկն ասում է, որ վերջին կոպեկներով վերադարձել է Երևան, սակայն կինը չի ցանկացել ընդունել նրան բոլոր այն զրկանքների համար, որոնց ընտանիքը ենթարկվել է իր պատճառով:

«Ես չէի կարող նրանց ապահովել նորմալ բնակարանով, իսկ այնտեղ, որտեղ ես եմ ապրում, նրանք ապրել չեն կարող», - հառաչելով ասում է նա:

Պատերազմի արյունահեղ մարտերում ողջ մնացած Գագիկ Գասպարյանը հերոսից դարձավ անտուն թշվառական, փրկվեց թշնամու գրոհներում, որպեսզի այժմ դիմագրավի կյանքի անդեմ մարտահրավերներին:

«Ես չգիտեմ, բաժանված եմ, թե՝ ամուսնացած: Ես չգիտեմ, երեխա ունեմ, թե՝ ոչ: Ես չգիտեմ, ընդհանրապես, ապրում եմ, թե... Ախր ընդամենը 37 տարեկան եմ»: