Երբ քվեները (նորից) վերջնականորեն հաշվարկվեն, և Ռոբերտ Քոչարյանը կամ Ստեփան Դեմիրճյանը դառնա անկախ Հայաստանի նոր չորրորդ նախագահը, ի՞նչ կարող է հաղթողն ակնկալել հանրապետությունից, և ի՞նչ կարող է հանրապետությունն ակնկալել իր նախագահից:

Մի քանի միջազգային կազմակերպություններ այս ընտրությունների առիթով նյութեր են հրատարակել վերոհիշյալ հարցերն ընտրողներին պարզաբանելու նպատակով:

Դրանցից մեկը՝ Ընտրական համակարգերի միջազգային հաստատությունը (ԸՀՄՀ), մի սպառիչ նյութ է հրատարակել նախագահի իրավունքների և պարտականությունների վերաբերյալ: Ստորև ներկայացնում ենք դրա մի մասը:

Նախագահի դեմ չի կարելի քրեական գործ հարուցել, նրան չի կարելի հարկադրել ներկայանալ դատարան, օրինակ՝ որպես վկա:

Նախագահին տրամադրվում են՝

• նստավայր Երևանում
  
  
• ծառայողական առանձնատուն Երևանում՝ համապատասխան սպասարկմամբ
  
  
• պետական ամառանոց Սևանում, Դիլիջանում և Ծաղկաձորում
  
  
• հատուկ նշանակության ավտոտրանսպորտ
  
  
• հատուկ սարքավորված ինքնաթիռ և ուղղաթիռ
  
  
• անձնական բժիշկ:

Նախագահի ընտանիքի անդամները նույնպես օգտվում է սպասարկման և անվտանգության ապահովման այս ծառայություններից:

Պաշտոնաթողությունից հետո կառավարությունը Նախագահին նշանակում է հատուկ թոշակ՝ գործող Նախագահի աշխատավարձի 75 տոկոսի չափով (ներկայումս ամսական աշխատավարձը 200000 դրամ է, ինչը համարժեք է 350 դոլարի), նա ապահովվում է բնակարանով, պետական ամառանոցով, ավտոտրանսպորտով, ինչպես նաև կահավորված գրասենյակով:

Կառավարությունը հատուցում է պաշտոնաթող Նախագահի այլ երկրներ կատարվող ճանապարհորդության ծախսերը տարեկան ոչ ավելի, քան երկու անգամ: Պաշտոնաթող Նախագահի համար ապահովվում է ցմահ անձնական պահպանություն:

Նախագահը պարտավոր է հայտարարագրել իր գույքն ու եկամուտները և դրանց գոյացման աղբյուրները: Նա հայտարարատու է ոչ միայն պաշտոնավարման ժամանակահատվածում, այլև զբաղեցրած պաշտոնից ազատվելուն հաջորդող հինգ տարվա ընթացքում:

Կառավարության ընդհանուր ղեկավարությունն իրականացնում է Նախագահը, որն ապահովում է գործադիր իշխանության բնականոն գործունեությունը:

• Կառավարության քննարկմանը հարցեր ներկայացնելու իրավունք ունեն թե՛ Նախագահը, թե՛ վարչապետը, կառավարության նիստերը հրավիրում և վարում է Նախագահը կամ, նրա հանձնարարությամբ՝ վարչապետը:
  
  
• Նախագահը նշանակում և ազատում է վարչապետին, որը ղեկավարում է կառավարության ընթացիկ գործունեությունը և համակարգում նախարարների աշխատանքը:
  
  
• Նախագահը 20-օրյա ժամկետում ընդունում է կառավարության հրաժարականը, նշանակում է նոր վարչապետ և կազմավորում նոր կառավարություն:

Դատական մարմինների անկախության երաշխավորը Նախագահն է:

• Հանրապետությունում արդարադատությունն իրականացնում են միայն դատարանները: Նա ձևավորում և ի պաշտոնե գլխավորում է Արդարադատության խորհուրդը, վարչապետի առաջարկությամբ նշանակում և ազատում է գլխավոր դատախազին:
  
  
• Սահմանադրական դատարանը բաղկացած է ինն անդամից, որոնցից հինգին նշանակում է Ազգային Ժողովը, իսկ չորսին՝ Նախագահը:
  
  
• Սահմանադրական դատարանի եզրակացության հիման վրա Նախագահը կարող է դադարեցնել իր նշանակած անդամների լիազորությունները կամ համաձայնություն տալ՝ կալանավորել, դատական կարգով վարչական կամ քրեական պատասխանատվության ենթարկել նրանց:

Նախագահը հանրապետության անկախության, տարածքային ամբողջականության և անվտանգության երաշխավորն է:

• Նախագահը ստանձնում է նաև զինված ուժերի գլխավոր հրամանատարի պաշտոնը: Նա նշանակում է զինված ուժերի բարձրագույն հրամանատարական կազմին:
  
  
• Լիազորված մարմնի ղեկավարի ներկայացմամբ նշանակում և ազատում է ազգային անվտանգության ծառայության համակարգում գործող սահմանապահ զորքերի հրամանատարին և ոստիկանության համակարգում գործող ներքին զորքերի հրամանատարին:
  
  
• Խաղաղ պայմաններում համակարգում է պետական մարմինների գործունեությունը պաշտպանության բնագավառում՝ իրականացնելով զինված ուժերի ընդհանուր քաղաքական ղեկավարումը: Բանակաշինության հարցերով զբաղվում է կառավարությունը, իսկ զորքերի օպերատիվ կառավարումն իրականացնում է պաշտպանության նախարարը:
  
  
• Ռազմական դրություն և զորահավաք հայտարարում է Նախագահը:

Նախագահը ներկայացնում է Հայաստանի Հանրապետությունը միջազգային հարաբերություններում՝ որպես ինքնուրույն և անկախ պետություն:

• Նա իրականացնում է արտաքին քաղաքականության ընդհանուր ղեկավարումը, իսկ դրա իրականացումն ապահովում է կառավարությունը:
  
  
• Նախագահն անմիջականորեն հրահանգավորում է արտաքին գործերի նախարարին սկզբունքային հարցերի վերաբերյալ:

Նախագահն իրավունք ունի բանակցություններ վարել միջազգային պայմանագրերի շուրջ և ստորագրել դրանք: Նախագահը վավերացնում է բոլոր միջկառավարական պայմանագրերը, բացառությամբ այն պայմանագրերի, որոնք՝

• վերաբերվում են վարկեր, փոխառություններ և երաշխիքներ ստանալուն կամ Հայաստանի Հանրապետության համար առաջացնում են այլ անմիջական ֆինանսական պարտավորություններ
  
  
• պարունակում են Հայաստանի Հանրապետության օրենքներին հակասող նորմեր կամ պարունակում են Հայաստանի Հանրապետության օրենքներում փոփոխություններ կատարելու կամ նոր օրենքներ ընդունելու նորմեր:

Նշված միջկառավարական պայմանագրերը ենթակա են վավերացման Ազգային Ժողովի կողմից: Նախահագի և Ազգային Ժողովի փոխհարաբերությունները: Նախագահի իրավունքներն են՝

• Սահմանադրության ընդունման կամ դրանում փոփոխություններ կատարելու նախաձեռնությամբ հանդես գալը և հանրաքվե նշանակելը
  
  
• օրենքները ստորագրելը և դրանց նկատմամբ վետո կիրառելը
  
  
• Ազգային Ժողովի արտահերթ նստաշրջան գումարելը
  
  
• Ազգային Ժողովն արձակելը (բացառությամբ ընտրություններից հետո՝ մեկ տարվա ընթացքում, Նախագահի պաշտոնավարության վերջին վեց ամսվա ընթացքում, ռազմական դրության ժամանակ, Նախագահին պաշտոնանկ անելու հարցի հարուցման ժամանակահատվածում)
  
  
• Ազգային Ժողովի առջև ելույթով հանդես գալը:

Խորհրդարանն օժտված է մի շարք լիազորություններով, որոնք նրան թույլ են տալիս անմիջական կամ միջնորդավորված վերահսկողություն իրականացնել Նախագահի գործունեության նկատմամբ: Այդ լիազորությունների թվում են՝

• կառավարությանն անվստահություն հայտնելը
  
  
• Նախագահի հավանությանն արժանացած և կառավարության կողմից ներկայացված օրինագծերը չընդունելը
  
  
• Սահմանադրության կամ դրանում փոփոխություններ կատարելու մասին Նախագահի ներկայացրած նախագծին համաձայնություն չտալը
  
  
• Նախագահի կամ կառավարության կողմից ստորագրված միջազգային պայմանագրերը չվավերացնելը
  
  
• Կենտրոնական բանկի նախագահի և նրա տեղակալի՝ Նախագահի ներկայացրած թեկնածությունները չհաստատելը
  
  
• Պետական դավաճանության կամ այլ լուրջ հանցագործության համար Նախագահին պաշտոնանկ անելու հարց հարուցելը:

(Կազմեց «ԱրմենիաՆաուի» թղթակից Ջուլիա Հակոբյանը)