Երբ Լիլիթ Հակոբյանն իր հիվանդ աղջկա համար անանուն ու փոքրիկ մի դեղատնից Գենտամիցին գնեց, նա չէր էլ պատկերացնում, որ սրվակներն իրեն խնդրի առաջ են կանգնեցնելու:

Պարզվեց, որ ներարկման համար նախատեսված արդյունավետ հակաբիոտիկները, որոնք պետք է օգնեին աղջկա շուտ ապաքինմանը, ոչ մի ազդեցություն էլ չունեն: Դեղը կեղծված էր, իսկ սրվակներում ինչ-որ անհայտ խառնուրդ էր կամ էլ՝ ջուր:

«Մինչ այդ դեպքը, իմ մտքով չէր էլ անցնում, որ նման երևույթ գոյություն ունի, իսկ այսօր ես արդեն սկսել եմ ամեն ինչին կասկածամտորեն վերաբերվել, - ասում է Հակոբյանը, - Ես չգիտեմ, ինչպես կարող եմ պաշտպանվել այդ ամենից ու չկեղծված դեղորայք գնել: Իսկական խառնաշփոթ է»:

Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության գնահատականներով, զարգացող երկրների շուկաներում վաճառվող դեղորայքի մինչև 60 տոկոսը կարող է կեղծված լինել:

«Մեր օրերում, երբ անընդհատ խոսք է գնում բիոտեռորիզմի մասին, այսօր արդեն ձևավորվել է բիոտեռորիզմի մասնավոր տարատեսակը՝ ֆարմակոտեռորիզմը, այսինքն՝ ահաբեկչություն դեղերի միջոցով, - ասում է բժշկական գիտությունների թեկնածու, Դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների գործակալության փոխտնօրեն Սամվել Ազատյանը, - Սա լուրջ խնդիր է ամբողջ աշխարհում և, հատկապես, զարգացող երկրների և, ինչ խոսք, նաև Հայաստանի համար»:

Մասնագետի հավաստմամբ, օրինական ճանապարհով Հայաստան ներուծվող դեղորայքն անհրաժեշտ որակ ունի և ստուգվում է տարբեր մակարդակներում, ինչը չի կարելի ասել մաքսանենգ ճանապարհով հանրապետություն ներմուծվող դեղերի մասին, որոնք ներմուծվում են առավելապես ԱՊՀ երկրներից՝ ճամպրուկներով, պայուսակներով և հիմնականում կեղծված և, հետևաբար, էժան են: Եվ քանի որ նման դեղորայքի մուտքն անօրինական է, որակի վերահսկումն անհնար է:

«Դեղերը, նախ և առաջ, չափազանց շահութաբեր ապրանք են, և, բնականաբար, շատ մեծ գայթակղություն է առաջանում կեղծել դրանք շահույթ ստանալու համար, - ասում է Ազատյանը, - Բնականաբար, հիմնականում կեղծում են այն դեղերը, որոնք մեծ պահանջարկ և մեծ շրջանառություն ունեն: Դրանք են հակաբիոտիկները, ցավազրկող, հակաբորբոքիչ դեղերը, ներերակային հեղուկ դեղորայքը և այլն»:

«Հաճախ է պատահում, որ մեզ առաջարկում են դեղորայք չափազանց ցածր գներով, սակայն մենք աշխատում ենք ֆիրմաների հետ և նման առաջարկներով չենք գայթակղվում, - ասում է Անդրանիկի թաղամասի մեծ դեղատներից մեկի համատնօրեն Սիլվան, - Շատերին գրավում են ցածր գները, վերցնում են այդ դեղերը, հետո էլ պատմությունների մեջ են ընկնում: Հենց այդ ճանապարհով էլ տարածվում են կեղծված դեղերը»:

Սամվել Ազատյանն ասում է, որ դեղորայքը կարող են կեղծել տարբեր ձևերով: Օրինակ, լինում են դեպքեր, երբ դեղն ուղղակի չի պարունակում այն ակտիվ նյութը, որը պետք է պարունակի, ու ցածր արդյունավետություն ունի: Երբեմն պատահում է, որ կեղծված դեղը չի պարունակում ոչ մի ակտիվ նյութ, պարունակում է ինչ որ չեզոք նյութ: Իսկական դեղորայքի արտաքին տեսքն ու ձևը կեղծվում են՝ անհնար դարձնելով կեղծված դեղերի հայտնաբերումն առանց քիմիական ստուգման:

«Կարող է այնպես պատահել, որ դեղը պարունակի վտանգավոր թունավոր նյութեր: Սա, ինչ խոսք, ամենավտանգավոր տարբերակն է, և նման դեպքերը վերջին տարիներին մեզ մոտ ավելի հաճախ են դարձել, - ասում է Ազատյանը, - Մեր շուկայում հայտնաբերվել են դեղեր, երբ, ասենք, հակաբիոտիկի փոխարեն վաճառքում առկա դեղը պարունակել է մանրէներով վարակված հաբ, կամ էլ, ասենք, ներերակային ներարկման համար նախատեսված լուծույթի անվան տակ վաճառվում է հեղուկ, որը պարունակում է ջուր կամ ինչ-որ աղտոտված խառնուրդներ, որոնց ուղղակի համապատասխան գույն է տրված: Ոչ ոք չի կարող երաշխավորել, որ այսօր չի կիրառվի ինչ-որ մի կեղծված դեղ, որպեսզի մարդկանց լայն զանգվածներին մեծ վնաս հասցվի, այսինքն, դա այսօր բժշկական խնդրից դարձել է ազգային անվտանգության խնդիր՝ ինչ-որ չափով»:

Կեղծված դեղորայքը Հայաստանում հայտնաբերվում է հիմնականում ահազանգերի և շատ քիչ դեպքերում ստուգայցերի արդյունքում: Կամ բողոքում են անհատ քաղաքացիներ, կամ էլ, հիմնականում, ահազանգում են բժիշկներ, որոնք տարիներ շարունակ ինչ-որ դեղ օգտագործելով, օրերից մի օր հայտանբերում են, որ դեղն ինչ-որ տարօրինակ տեսք ունի, կամ էլ ընդհանրապես արդյունավետ չէ:

Դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների գործակալությունը, որը 1992 թվականին իր ստեղծումից ի վեր զբաղվում է այս հարցով և լաբորատոր հետազոտություններ է կատարում այս ոլորտում, յուրաքանչյուր նմանօրինակ դեպքից հետո հայտարարություն է տալիս իր պարբերականում կեղծված դեղերի մասին և թե ինչպես խուսափել դրանցից: Սակայն այս մեթոդները բնակչության լայն զանգվածներ չեն ընդգրկում:

«Հայաստանի շուկայում արդեն իսկ բավականին մեծ թվով կեղծված դեղորայք է հայտնաբերվել, բայց չի կարելի ասել, որ կատարված աշխատանքը բավարար է, որովհետև կարող ենք համոզված լինել, որ կեղծված դեղերի թիվը շուկայում անհամեմատ մեծ է հայտնաբերվածից, և քանի որ ներկայումս հայտնաբերման խնդիր կա, ուստի և բնակչությունը պետք է ավելի զգոն լինի և ճիշտ ընտրություն կատարի», - ասում է Ազատյանը:

Մասնագետները խորհուրդ են տալիս դեղորայք գնել միայն նորմալ դեղատներից և ոչ թե անհայտ շուկաներից, իսկ դեղ գնելիս կասկած ունենալու դեպքում, պահանջել տվյալ դեղի օրինականությունը հաստատող փաստաթուղթ:

Առողջապահության նախարարության լրատվության վարչության բաժնի պետ Ռուսլանա Գևորգյանը հավաստում է, որ մոտ ժամանակներս նախարարությունը ստեղծելու է վերահսկիչ հանձնաժողով՝ դեղորայքի ներմուծման և դեղերի ստուգման վերահսկողությունն ուժեղացնելու նպատակով:

«Առավել խիստ պայքարի համար անհրաժեշտ է մեծ աշխատանք կատարել և սերտորեն համագործակցել իրավապահ, մաքսային և շատ այլ մարմինների հետ, - ասում է Ազատյանը, - Եվ առաջին հերթին, պետք է սահմանը շատ խիստ վերահսկվի, քանի որ մաքսանենգ ճանապարհով հանրապետություն ներմուծված դեղորայքի մեկ ճամպրուկով կարելի է հեղեղել ողջ հանրապետությունը»: