ì³×³éáÕÇóª í»ñ³í³×³éáÕÇÝ, ¢ ³Ûëå»ë ·Çß»ñ³ÛÇÝ ßáõÏ³Ý ³å³ÑáíáõÙ ¿ ÙûñùÝ»ñáí ó»ñ»Ï³ÛÇÝ ·Ýáñ¹Ý»ñÇÝ:

Գոհար ՀամբարձումյանÇ ½ñáõó»ÉÇë հայացքդ միանգամից գամվում է նրա ձեռքերի ճաքճքած մաշկին, որը վկայում է տիրոջ տքնաջան աշխատանքի մասին: Արևի ճառագայթներն անթերի նախշեր են փորագրել նրա դեմքին կնճիռների տեսքով, իսկ այտերի բնական ալ կարմրությունը չի խոսում հոգնած 38-ամյա աչքերի հետ:

¶ոհարն Էջմիածնի շուկայում վաճառում է Արմավիրի մարզի Հայկաշեն գյուղում իր ձեռքերով աճեցրած պղպեղը: Էջմիածնում ցերեկային առևտուրը աստիճանաբար վերափոխվում է գիշերայինի, երբ բերք աճեցնողներն իրենց ապրանքը վաճառում են վերավաճառողներին:

¶ոհարն իր ոտքերի մոտ գտնվող չորս պարկերից պղպեղ է վաճառում՝ 8 հատը 100 դրամով: Նա ասում է դժգոհությամբ. - «Պատահում է, որ ամբողջ գիշերն այստեղ եմ անցկացնում: Հիմնականում գնում են վերավաճառողները: Հաճախ էլ այնպես եմ հոգնում, որ ջրի գնով տալիս եմ ու գնում:

«Հոգնել եմ այս առևտրից էլ, հողը մշակելուց էլ: Մինչև հողի, ջրի վարձը տալիս եմ, ինձ տակը բան չի մնում: Ուղղակի յոլա գնալու համար եմ անում»:

Արարատյան դաշտի բարիքներով բեռնված մեքենաների թիվն ավելի է մեծանում, երբ երեկոյան վեցից հետո դեպի շուկա են շտապում գյուղացիները: Վերավաճառողը մի քանի ժամով դառնում է գնորդ, որպեսզի առավոտյան դարձյալ ապրանք ունենա վաճառքի համար:

Հայաստանի վառ արևի տակ աճեցված միրգն ու բանջարեղենը գայթակղում են գնորդներին: Ծիրան, դեղձ, կեռաս, խնձոր, ձմերուկ, սեխ, վարունգ, լոլիկ՝ այս բոլորն Արևելքին հատուկ ներկապնակի գույներ են:

40-ամյա Խաչիկը եկել է Կոտայքի մարզի ¶առնի գյուղից կեռասի արկղերով բեռնված իր «Վոլգա»-ով: Տեղափոխում է արկղերը և ասում է. - «Հուլիսի սկզբին վաճառում էի կիլոգրամը 500-600 դրամով: Այսօր տալիս եմ 300-ով: Բերել եմ 200 կգ և մինչև ժամը 1-ը կվերջացնեմ:

«Որ ճիշտն ասեմ, մի օգուտ մնում է: Ցերեկը չեմ վաճառում, քանի որ հազիվ իմ և եղբորս ընտանիքներով հասցնում ենք հավաքել ու գիշերը բերել շուկա»:

Շուկայի տարածքում մեքենայով մեկ գիշեր անցկացնելու համար գյուղացին վճարում է 1000 դրամ (1,75 դոլար), առանց մեքենայի՝ 500 դրամ:

«Տաք կարկանդակ» ու «համով սուրճ» արտահայտությունները լսվում են շուկայի տարբեր անկյուններից: Միջին տարիքի մի քանի կանայք սկուտեղները ձեռքներին շրջում են շուկայով և օգնում վաճառողներին առույգ մնալ:

Չնայած ամառը կիսվել է, և բերքահավաքն իր գագաթնակետին է հասնում, շուկայում գները շարունակում են բաձր մնալ: Եթե նախկին տարիներին ծիրանը պահածոյացնելու համար գնում էին 50 դրամով, ապա այս տարի այն չիջավ 250-ից:

Ժորա Հակոբյանը Ակնաշեն գյուղից բացատրում է. - «Ծիրանն այս տարի ամեն տեղ չէր, որ լավ էր բռնել: Տեղեր էլ կային, որ հազիվ էին հասցնում հավաքել: Բարձñ գինը պայմանավորված էր հենց սրանով»:

Ըստ Հակոբյանի իրենց գյուղի ծիրանի այգիներում մարդիկ աշխատում են խմբերով և մեկ օրվա աշխատանքի համար ստանում 2000 դրամ, կամ կիլոգրամի դիմաց 10 դրամ: Արտաշատի մարզի Ջրաշեն գյուղից 48-ամյա Մարգարիտա Վարդանյանն ասում է, որ այս տարի իր վեց տարեկան ծիրանի այգին տվեց առաջին բերքը:

«Մեկ հեկտար այգուց ստացանք 1,5 տոննա ծիրան: Դեռ ծիրանը չէր հասունացել, դրսից գործարար մարդիկ եկան և նախնական գին վճարեցին կիլոգրամի դիմաց 300 դրամ»: Նրա ամուսինը՝ 52-ամյա Էդուարդ Վարդանյանն ասում է, որ իրենց ծիրանը հիմնականում արտահանվում է Հայաստանից դեպի Նովոսիբիրսկ, Կրասնոյարսկ և Մոսկվա, որտեղ, նրա հավաստմամբ, գործարարները բարձր եկամուտ են ստանում այն վաճառելով, հատկապես ձմռանը, երբ գները ավելի բարձր են:

«¶նորդներն իրենց հետ բերում էին հավաքողների խմբեր, որպեսզի հասցնեն ժամանակին հավաքել: Մեկ օրվա համար մեկ հոգուն վճարում էին 3000-5000 դրամ: Հավաքված ծիրանը միանգամից պահեստավորում էին հատուկ սառնարան-մեքենաներում, որտեղ դրանց մի մասը պահպանվում է 5-6 ամիս», - ասում է նա:

Շատ գյուղացիների հիմնական գնորդը Էջմիածնի պահածոների գործարանն է: Տնօրեն Համլետ Ավագյանն ասում է. - «Այս տարի մթերել ենք 6-7 տոննա ծիրան, կիլոգրամը 220 դրամով, կեռաս 350 դրամով, խաղողի թուփ 160 դրամով, վարդ 450 դրամով: ¶ումարը գյուղացուն տվել ենք անմիջապես»:

Ըստ Ավագյանի գործարանը նախատեսել է մինչև 15 տոննա լոլիկ մթերել, կիլոգրամը 22 դրամով: ¶ործարանում աշխատում են 200 հոգի, երեք հերթափոխով, որոնց միջին աշխատավարձը 25000-30000 դրամ է: Արտադրանքն արտահանվում է ԱՄՆ և Ռուսաստան:

Արմավիրի մարզի Նալբանդյան գյուղից Իգիթ Ազրոյանը, համաձայն կնքած պայմանագրի, արդեն երկու տարի է գործարանին վարունգ է մատակարարում: Նա ասում է. - «Սա ավելի ձեռնտու տարբերակ է, քան շուկայում վերավաճառողներին հանձնելը»:

Հակոբյանն ու նրա կին ¶յուլնարան գտնում են, որ վերավաճառքը հող մշակելուց նախընտրելի է: Հակոբյանն ասում է. - «4400 մետր հող ունենք, բայց չենք մշակում: ¶նում ենք մեր գյուղից, Էջմիածնի շուկայից և տանում Երևանում վաճառելու: Տանջվում ենք քիչ, օգտվում՝ շատ»:

Ըստ ¶յուլնարայի մեկ պարկ պարարտանյութն արժե 6000 դրամ: Ջերմոցներում վարունգ, լոլիկ, պղպեղ աճեցնողները Éñ³óáõóÇã վճարում են տորֆի, մոմլաթի áõ հոսանքի համար:

§²նցյալ տարի մեր մոմլաթի ծախսն անգամ դուրս չեկավ, և մենք որոշեցինք զբաղվել վերավաճառքով», - ասում է նա:

Էջմիածինցի Հակոբ Թորոսյանն Արմավիրի մարզի Խորունք գյուղում 2000 քմ հողատարածքում վարունգ ու լոլիկ է մշակում: Հակոբը շատերի նման մթերքը շուկա է տանում գիշերը: Դժգոհում է միայն մի բանից:

«Ավտոտեսուչները ճանապարհներին շատ են կանգնեցնում մթերքով բեռնված գյուղացիների մեքենաները, իսկ անցյալ տարի նրանք նախընտրում էին աչքերը փակել նման բաների վրա: Ամեն անգամ, անկախ նրանից խախտում արել ես, թե ոչ, պետք է գոնե 500 դրամ վճարես»:

Օգոստոսին և սեպտեմբերին շուկան դեռ լցվելու է նոր հասունացող մրգերով ու բանջարեղենով: ¶յուղացին վաճառելու է, գնորդը գնելու ու հաճախորդներն ասելու են, որ մեր միրգ ու բանջարեղենի համն ավելի լավն է, որովհետև մեր արևն ուրիշ է: