î³ëÝãáñë-Ù»ïñ³Ýáó ³íïáÏóáñ¹Ç Ý»ñëáõ٠ѻﳽáïÙ³Ý ë»ÝÛ³ÏÝ»ñÝ áõ íÇñ³Ñ³ï³ñ³ÝÝ»ñÝ »Ýª ݳ¢ ɳ½»ñ³ÛÇÝ µáõÅÙ³Ý Ñ³Ù³ñ ݳ˳ï»ëí³Í ë³ñù³íáñáõÙÝ»ñáí:

Մի հիվանդին ախտորոշում են դնում, մյուսին զննում են, երրորդին վիրահատում են, ևս երեքը սպասում են իրենց հերթին, իսկ բժիշկներն արագ սենյակից սենյակ են անցնում: Սա կարող էր սովորական տեսարան լինել շարքային հիվանդանոցում:

Բայց ոչ անիվների վրա: Եվ ոչ բնակելի շենքի բակում: Եվ ոչ էլ Աշտարակում:

Դեռ երեք շաբաթ առաջ նման բան հնարավոր չէր պատկերացնել նման վայրում: Սակայն Հայկական ակնաբուժական ծրագիրը (ՀԱԾ) տեսլականի մասին է: Իսկ սա այդ տեսլականի իրականացումն է:

Հուլիսի 7-ին ՀԱԾ-ի շարժական ակնաբուժական հիվանդանոցը, որն իրենից ներկայացնում է 14 մետր երկարություն ունեցող ավտոկցորդ-հիվանդանոց՝ ամբողջությամբ ստերիլ և ավտոնոմ սնուցմամբ վիրահատական և զննման սենյակներով, իր առաջին ուղևորությանը դուրս եկավ իր կենտրոնակայան Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնից և խարիսխ գցեց Աշտարակում: Երեք շաբաթվա ընթացքում շաբաթական յոթ օր աշխատելով՝ այս անվավոր հիվանդանոցում ամերիկացի ակնաբույժներն իրենց հայ գործընկերների հետ իրականացրին մոտ 200 վիրահատություն և լազերային միջամտություն, զննեցին մոտ 5000 հիվանդի, որոնցից 500-ին ընտրեցին շարժական հիվանդանոցում բուժելու համար: Վիրահատությունների մոտ 90 տոկոսն իրականացրել են տեղացի բժիշկները:

Մոտ 1 միլիոն դոլար արժողությամբ ակնաբուժական հիվանդանոց-մեքենան, որը, ինչպես ենթադրում են, միակն է աշխարհում, Հայաստան է բերվել անցյալ նոյեմբերին: Մի քանի ամիս տևած վերջնական նախապատրաստական աշխատանքներից և թեսթերից հետո, շարժական հիվանդանոցը պատրաստ էր, և ՀԱԾ-ի հիմնադիր Ռոջեր Օհանեսյանը Կալիֆոռնիայից ժամանեց Հայաստան, որպեսզի իրականացնի անդրանիկ ուղևորությունը: Ռիչարդ Հիլը Կալիֆոռնիայի Իրվայն համալսարանից և Օհանեսյանի Կալիֆոռնիայի կլինիկայի գործընկեր Ջոն Հովհաննիսյանը, յուրաքանչյուրը մեկական շաբաթ անհատույց տրամադրեցին վիրահատություններ և բժիշկների վերապատրաստում անցկացնելու համար:

Օհանեսյանը հիմնել է ՀԱԾ-ը 11 տարի առաջ և տարեկան երկու անգամ վերապատրաստում անցկացնելու և ժամանակակից սարքավորում բերելու նպատակով Հայաստան այցելելով՝ ստեղծել է շարժական հիվանդանոցը: Նա իրականացրել է իր երազանքը՝ մատչելի դարձնել 21-րդ դարի ակնաբուժությունը Հայաստանի բոլոր շրջանների համար:

Նախապես ՀԱԾ-ը Հայաստան էր եկել, որպեսզի օժանդակություն ցույց տար տեղի բժիշկներին այն վիրահատություններում, որոնց իրականացման փորձը նրանց պակասում էր: Տարիների ընթացքում նրանք անցկացրել են տեղացի բժիշկների վերապատրաստում՝ ոմանց այդ նպատակով տանելով ԱՄՆ: Եվ, որ շատ կարևոր է, կազմակերպության դոնորները տրամադրել են ավելի քան 5 միլիոն դոլար արժողությամբ սարքավորում, որը հատկացվել է Երևանի, ¶յումրիի և Ստեփանակերտի հիվանդանոցների արդիականացմանը:

«Շուտով մենք հասկացանք, որ Հայաստանի բոլոր ակնաբուժական հիվանդանոցները նույն ուշադրության կարիքն ունեն, որ մենք հատկացնում ենք Մալայանի անվան կենտրոնական ակնաբուժական հիվանդանոցին, - ասում է Օհանեսյանը: - Իհարկե, ոչ-պրակտիկ, եթե ոչ անհնար, կլիներ փորձել արդիականացնել բոլոր շրջանների հիվանդանոցները:

Þ³ñÅ³Ï³Ý ³ÏݳµáõÅ³Ï³Ý ÑÇí³Ý¹³ÝáóÝ Çñ ³é³çÇÝ áõÕ¢áñáõÃÛáõÝÁ ϳï³ñ»ó ²ßï³ñ³Ï, áñï»Õ ³Ýí׳ñ ѻﳽáïí»óÇÝ 5000 ÑÇí³Ý¹Ý»ñ, ÇëÏ 200 Ñá·Ç íÇñ³Ñ³ïí»óÇÝ ¢ ɳ½»ñ³ÛÇÝ µáõÅáõÙ ëï³ó³Ý:

«Եվ մենք որոշեցինք, որ կարելի է ստեղծել մեկ հիվանդանոց բոլոր շրջանների համար, դնել այն անիվների վրա և հասցնել նրանց, ովքեր ինչ-ինչ պատճառներով չեն կարողանում գալ մեզ մոտ Երևան»:

Որոշվեց ծրագիրը սկսել Աշտարակով, քանի որ այն մոտ է Երևանին, և բժիշկները կարող էին ամեն օր այնտեղ հասնել Մալայանի կենտրոնից: Սակայն հետագայում շարժական հիվանդանոցը տարին մի քանի շաբաթ է անցկացնելու Հայաստանի 11 մարզերում և Ղարաբաղում:

Նախնական փուլում հիվանդներին ենթարկում են մի շարք հետազոտությունների, որպեսզի որոշեն, թե նրանք ինչ բուժման կարիք կունենան, երբ ժամանի շարժական հիվանդանոցը:

Հետազոտությունները նաև նպատակ են հետապնդում պարզելու, արդյոք հիվանդը համապատասխանում է կառավարության սահմանած «սոցիալապես անապահով» կարգավիճակին: Ներկայացված պահանջները բավարարող հիվանդների բուժումը, ներառյալ՝ վիրահատությունները, անվճար են:

Շարժական ակնաբուժական հիվանդանոցի առաջին առաքելությունը պարզեց, որ հիվանդների մեծամասնությունը տարեց մարդիկ են, որոնց մի մասը երբեք բժիշկների չի դիմել, որովհետև կամ ի վիճակի չի եղել վճարել, կամ էլ վստահություն չի տածել Հայաստանի առողջապահական համակարգի նկատմամբ:

Սակայն նույնիսկ շարժական հիվանդանոցը չկարողցավ վերացնել ոմանց թերահավատությունը, քանի որ որոշ պոտենցիալ հիվանդներ շարունակում են չվստահել բժիշկներին՝ կասկածամտություն, որ մնացել է դեռ խորհրդային ժամանակներից: Ուրիշները վախենում են, թե ինչ կարող են բժիշկներն ասել իրենց առողջության մասին:

Սակայն ՀԱԾ-ի հայաստանյան գրասենյակի տնօրեն Նունե Եղիազարյանի հավաստմամբ հիմնական խոչընդոտն այն է, որ մարդիկ չեն գիտակցում կանխարգելիչ զննումների և բուժման կարևորությունը:

75-ամյա Հերիքնազ Մկրտչյանը երբեք չի այցելել ակնաբույժի և միայն այժմ ՀԱԾ-ի բժիշկների զննումից հետո է պարզել, որ կատարակտ ունի: Քանի որ նրա թոշակն ընդամենը 7000 դրամ է (մոտ 12 դոլար) և, բացի այդ, նրա ընտանիքը ստալինյան վարչակարգի ժամանակ աքսորվել է Սիբիր, Հերիքնազը կարող է անվճար բուժում ստանալ:

Սակայն թեև նա գիտի, որ իր աչքը վիրահատելու են բարձրակարգ բժիշկներ, և այն էլ անվճար, նա ասում է, որ իր ճակատագիրը միայն Աստծո ձեռքերում է:

72-ամյա Սուրեն Արամյանը, որին նույնպես վիրահատություն է նշանակվել, իմացել է հիվանդանոցի մասին իր հարևաններից: Ի տրաբերություն Հերիքնազ Մկրտչյանի, Սուրենը հավատում է, որ բարձր որակավորում ունեցող բժիշկները կարող են փրկել իր տեսողությունը: Արդեն ավելի քան չորս տարի նա տեղյակ է, որ կատարակտ ունի, սակայն երբեք չի գնացել բժշկի, որովհետև ամսական 6000 դրամ (մոտ 10 դոլար) թոշակ ստանալով՝ ի վիճակի չի եղել վճարել զննման 20-30 կամ վիրահատության 100-200 դոլարը:

Օհանեսյանի հավաստմամբ ծրագրում աշխատող հայաստանյան բժիշկները չափազանց օժտված և պատրաստված բժիշկներ են: Նա ասում է, որ այն կարծիքը, թե միայն արևմտյան բժիշկները կարող են բարդ վիրահատություններ կատարել ոչ միայն թյուր է, այլև վնասակար ամբողջ առողջապահական համակարգի համար: Եթե առաջ նման վիրահատություններն անհնար էին, ապա պատճառը համապատասխան սարքավորման և պատրաստության բացակայությունն էր: Այժմ այդ երկուսն էլ առկա են:

ՀԱԾ-ի տեղացի բժիշկները շարժական հիվանդանոցում կարող են օրական 12 վիրահատություն կատարել: Նրանք ասում են, որ թեև աշխատանքը հոգնեցուցիչ է, այն օժտում է իրենց շատ ավելի ուժեղ եռանդով, քան ստացիոնար հիվանդանոցում կամ կլինիկայում աշխատելը:

вÌ-Ç ÑÇÙݳ¹Çñ èáç»ñ úѳݻëÛ³ÝÁª Ýëï³Í, ¢ Íñ³·ñÇ Ñ³Û³ëï³ÝÛ³Ý ·ñ³ë»ÝÛ³ÏÇ ïÝûñ»Ý ÜáõÝ» ºÕdz½³ñÛ³ÝÁ Ñ»ï¢áõÙ »Ý Ñ³Û ¢ ³Ù»ñÇϳóÇ ³ÏݳµáõÛÅÝ»ñÇ ³ß˳ï³ÝùÇÝ:.

«Շատ ենք հոգնում, սակայն աշխատանքը բարդ չէ, - ասում է շարժական հիվանդանոցի բժիշկներից մեկը՝ Հովիկ Սիմոնյանը: - Յուրաքանչյուր բժիշկ անհամեմատ ավելի շատ ծառայություններ է մատուցում, քան որևէ այլ հիվանդանոցում, այդ պատճառով էլ բարձրացնում ենք մեր որակավորումը»:

Մեծ ծավալի աշխատանքներ կատարելը շատ օգտակար փորձառություն է օրդինատուրա անցնող ուսանողների համար: Բժշկական համալսարանի 24-ամյա ուսանողուհի Քնար Սահակյանն ասում է, որ իր համար շատ կարևոր է կողք-կողքի աշխատել հմուտ բժիշկների հետ՝ հնարավորություն, որ նա կարող էր երբեք չստանալ սովորական հիվանդանոցում:

Հայաստանով և Ղարաբաղով շրջայցեր կատարելու ընթացքում բժիշկները հնարավորություն կունենան անցկացնել Հայաստանի բնակչության շրջանում աչքի հիվանդությունների տարածվածության Ù³ëÇÝ շատ բարդ հետազոտություն:

ՀԱԾ-ը մշակել է մի հարցաթերթիկ, որը պետք է լրացնեն զննման ենթարկվողները: Այն ընդգրկում է հարցեր յուրաքանչյուր հիվանդի առողջական խնդիրների մասին:

Օհանեսյանի հավաստմամբ առողջապահական իրավիճակը գյուղերում շատ վատ է, և շատ մարդիկ կուրանում են ժամանակին չբուժվելու պատճառով: Նա ասում է, որ հեշտ չէ պարզել, թե ինչու են աչքի հիվանդություններն այդքան տարածված Հայաստանում կամ ինչու են այդքան շատ երեխաներ տառապում աչքի հիվանդություններով:

Հույս կա, որ շարժական ակնաբուժական հիվանդանոցի աշխատանքը ներկայումս Հայաստանում բացակայող կարևոր տվյալների բազա կապահովի: Կառավարությունում ասում են, որ իրենք միջոցներ չունեն ամբողջ հանրապետությունում տվյալների հավաքելու համար, այնպես որ ՀԱԾ-ը իր հավաքած տեղեկություններն օգնության կարգով նաև կտրամադրի կառավարությանը:

Եթե անվճար վիրահատությունները միայն կարիքավորների համար են, ապա բոլոր դիմողները կարող են օգտվել այլ ծառայություններից, այդ թվում՝ զննումից և ախտորոշումից, ինչը պետք է օգնի հիմնավոր հետազոտություն անցկացնելու գործում:

Երեք շաբաթ Հայաստանում անցկացնելուց հետո Օհանեսյանն ասում է, որ եթե հետագա առաքելություններն էլ նույնքան հաջող լինեն, որքան Աշտարակինը, ապա շարժական ակնաբուժական հիվանդանոցը կկարողանա սպասարկել ամբողջ Հայաստանը մոտ երեք տարում: