Little Raffi Deheryan with his mother.

Ուզում եմ ձեզ հետ կիսել ուրախությունս և տպավորություններս՝ կապված առաջին զավակիս ծննդի հետ:

Այս պահին, երբ գրում եմ այս տողերը, տղաս ընդամենը չորս օրական է: Նա մի փոքրիկ մարդուկ է, չափազանց անօգնական, որն այժմ կուշտ փորիկով, ծծակը բերանին անուշ քուն է մտել իր փոքրիկ անկողնում:

Նրա մայրը՝ Կարինեն, և ես նախորդ ամսվա վերջից սպասում էինք նրան, քանի որ ըստ բժշկի նա կարող էր լույս աշխարհ գալ այդ ժամկետից հետո ցանկացած պահի:

Սակայն նա որոշել էր հնարավորինս երկար մնալ իր կացարանում: Դե իհարկե, նրա այդ թաքստոցում կար սնունդ, ջերմություն և պայմաններ, որոնք, հավատացնում եմ, առավել ապահով էին, քան այն աշխարհում, ուր նա եկավ:

Տղաս ծնվեց Զատկի նախօրեին:

Շաբաթ առավոտ էր, երբ կնոջս երկունքի ցավերով վստահեցինք «Շենգավիթ» բժշկական կենտրոնի բժիշկներին: Հիվանդանոցը հանգամանորեն էինք ընտրել: Ի տարբերություն Երևանի շատ այլ ծննդատների՝ «Շենգավիթը» սեփականաշնորհված է և, հետևաբար, գործում է վճարովի հիմունքներով: Սակայն մենք գիտեինք, որ այստեղ մեզանից ծառայությունների համար կաշառք չեն պահանջի, և նախընտրեցինք օրինական վճարումները:

63-ամյա մայրս և ես անհամբեր նստել էինք ընդունարանում: Մայրս նախորդ օրը ջերմում էր, սակայն մոռացավ այդ մասին, երբ հասավ հիվանդանոց գնալու պահը:

Հանգիստ նստելն ինձ համար չէր, և ես որոշեցի դուրս գալ մաքուր օդի: Սակայն դուրս գալով՝ ականջիս հասան հիվանդանոցի երկրորդ հարկից լսվող կնոջս ճիչերը:

Նրա այդ սրտաճմլիկ ճիչերը ստիպում էին, որ ինքս էլ բղավեմ: Որոշ ժամանակ անց կնոջս ճիչերին փոխարինեց մեկ այլ ճիչ: Խոր շունչ քաշեցի և վառեցի գլանակս: Ընդունարանից դուրս կանչեցի մորս և ասացի` լսիր տատիկ, քո թոռան ճիչն է: Կարող եք պատկերացնել, թե ինչպես էինք ես ու մայրս գրկախառնվում՝ չկարողանալով զսպել մեր արցունքները:

Այս նյութը գրում եմ ապրիլի 23-ին` հայ ժողովրդի համար ամենից ողբերգական օրվա նախօրեին: Անկեղծն ասած, մի փոքր մտավախություն ունեի, որ երեխաս կծնվի հենց այդ սգո օրը:

Երեխաս և ես այդ բարբարոսությունից տուժածների ժառանգներ ենք: Թե հորս, և թե մորս նախնիները դեռևս նախորդ դարի սկզբին արտաքսվել են իրենց ծննդավայրից՝ Արևմտյան Հայաստանից: Հորս հայրը շատախցի է, մայրը՝ վանեցի, մորս հայրը՝ էրզրումցի, իսկ մայրը` կաղզվանցի: Ով լսել է Արևմտյան Հայաստանի մասին, երևի լսած կլինի նաև այս հայկական քաղաքների մասին:

Գաղթի ժամանակ պապերս ու տատերս փոքր են եղել և Երևան հասնելով ընկել են որբանոց: Գաղթի ճանապարհին մի տատս 9 տարեկան հասակում առավոտյան արթնացել է հիվանդությունից մեռած մոր գրկում:

Նրանք այդ պատմությունները մտապահել և փոխանցել են սերնդե սերունդ: Նրանց միակ երազանքն էր երբևէ կրկին լինել իրենց ծննդավայրում:

Ես իրականացրի ժառանգաբար ինձ անցած այդ երազանքը: Անցյալ տարի Կարինեին, ինձ և տարբեր տարիքի ևս երեսուն հայերի, որոնց մեծ մասը ծագումով Արևմտյան Հայաստանից էին, վիճակվեց ավտոբուսով 10-օրյա շրջագայության մեկնել Թուրքիա:

Մենք եղանք Կարսում, Անիում, Մուշում, Էրզրումում, Բիթլիսում, լողացինք Վանա լճի պարզ ջրերում և աղոթելով մեր նախնիների հոգու հանգստության համար` հայկական ավերված ու կիսաքանդ եկեղեցիներում վառեցինք մեզ հետ Հայաստանից բերած մոմերը:

Վերադառնալով տուն՝ միակ կենդանի մնացած 83-ամյա տատիս շտապեցի պատմել մեր ողջ տեսածն ու վերապրածը: Ասեցի, որ տեսել եմ նրա հրաշք ծննդավայրը` Վանա լճի ափամերձ Ավանց գյուղը: Փոխանցեցի նրան նաև Վանից բերած մի քանի բուռ հողը և Վանա լճի ապխտած տարեխ ձկները: Երնեկ տալով աչքերիս՝ տատս արցունքոտ աչքերով համբուրեց ինձ՝ ընկնելով իր դաժան մանկության հուշերի գիրկը:

Իսկ այսօր նա ինձ հետ ուրախանում է իր վեցերորդ ծոռան` փոքրիկ Րաֆֆիի գալստյան առթիվ, որն իրեն նախորդած երեք սերունդների նման կրում է Դեհերյան ազգանունը: Դեհերն այն գյուղն է, որն իմ պապը եղեռնի ժամանակ լքել է մանուկ տարիքում:

Մտերիմներս հարցնում են՝ ինչու հենց Րաֆֆի, քանի որ այդ անունն այնքան էլ տարածված չէ Հայաստանում: Այն ավելի հաճախ է հանդիպում սփյուռքահայ ընտանիքներում:

Անձամբ ես ընդամենը երեք Րաֆֆի գիտեմ, որոնք բոլորն էլ սփյուռքի ծագում ունեն: Հայ մեծ գրող Րաֆֆին, քաղաքագետ Րաֆֆի Հովհաննիսյանը և ևս մեկ Րաֆֆի` կանադահայ ռեժիսոր Ատոմ Էգոյանի «Արարատ» ֆիլմի հերոսներից մեկը, որն էլ դարձավ երեխայիս այս անվամբ կոչելու վերջնական պատճառը:

Ֆիլմում երիտասարդ Րաֆֆին ժամանում է Արևմտյան Հայաստան` իր նախնիների երկիրը, և տեսախցիկով նկարահանում եկեղեցիներն ու վանքերը: Այն նույն եկեղեցիներն ու վանքերը, որոնց պատերի մոտ ինն ամիս առաջ Կարինեի հետ միասին խունկ ենք ծխեցրել:

Եվ մի օր, երբ այդ պատմությունը պատմենք մեր Րաֆֆիին, նա իր երկրի և ընտանիքի նկատմամբ կհամակվի նույն սիրով, որն ապրում է մեր մեջ: