Նրանք ներկայացնում են ռուս գրականության դասական Ալեքսանդր Գրիբոյեդովի «Խելքից պատուհասը» պիեսի նոր բեմադրությունը: Հատկանշական է, որ պիեսն առաջին անգամ բեմադրվել է 1827 թվականին Էրիվանում քաղաքի կայազորի սպաների ուժերով, և այդ ներկայացմանը ներկա է եղել հեղինակը:

Գրիբոյեդովի հին օրերի հերոսները նորովի

Ներկայացման ռեժիսոր Ալեքսանդր Գրիգորյանն ասում է, որ վաղուց էր երազում բեմադրել այս պիեսը, սակայն «ժամանակներն ուրիշ էին, և պիեսն ընդունելություն չէր գտնի»:

«Խելքից պատուհաս»-ի նման մի բեմադրություն գնում էր Երևանի Ստանիսլավսկու անվան թատրոնում վեց տարի առաջ, սակայն այն ժամանակ, թատրոնի տնօրեն Ֆրեդ Դավթյանի խոսքերով, «ներկայացումը շոկահարել էր հանդիսատեսին»:

Իր դասական ընթերցմամբ «Խելքից պատուհասը» գլխավոր հերոս Չացկու կերպարում մարմնավորված բողոքն է Ռուսաստանի երեսպաշտության մեջ թաղված հասարակության դեմ:

Ներկայացումը զարմացնում է հանդիսատեսին, որը ծանոթ է պիեսին դեռ դպրոցական տարիներից, հենց առաջին րոպեներից: Գլխավոր հերոսուհին՝ 17-ամյա Սոֆյան, հայտնվում է բեմի վրա մի կիսաթափանցիկ զգեստով տղամարդու հետ անցկացրած առաջին գիշերից հետո:

Ըստ Գրիբոյեդովի Սոֆյան և Մոլչալինը՝ բարեփոխումների հակառակորդ Ֆամուսովի քարտուղարը, ամբողջ գիշեր զբաղվել են երաժշտությամբ: Սակայն Գրիգորյանը համոզված է, որ երիտասարդները զբաղվել են սիրով:

Ռեժիսորն ասում է, որ իր այս բեմադրության նպատակը պիեսի վերաիմաստավորումն է այսօրվա իրողությունների տեսանկյունից: Կերպարները, նրանց վարքը և հագուստները ենթարկվում են ազատ վերաիմաստավորման:

Ամբողջ ներկայացման ընթացքում Յուլյան էրոտիկ պարեր է պարում վառ գույների բաց զգեստներով: Ջինս հագած Չացկին գլուխկոնծի է տալիս կամ Սոֆյային գրկած վազվզում բեմով: Ներկայացման վերջում նա խելագարվում է և ինքնասպան լինում, ի տարբերություն բնագրի, որտեղ գլխավոր հերոսը նվազ էքսցենտրիկ է և վերջում պարզապես մեկնում է:

Ներկայացված հագուստների բազմազանության մեջ հատկապես հիշարժան են բարձրաշխարհիկ օրիորդների մինի փեշերը, որոնք հազիվ են ծածկում նրանց ժանյակազարդ վարտիքները:

Մոլչալինը, իր քծնող վարվելակերպով, կամակատարների հասարակության տիպիկ ներկայացուցիչ է, այսօրվա միջին մենեջերների խավի նախատիպը: Նա հայտնվում է բեմում աճուկը կիպ գրկող կարմիր ու սպիտակ զոլավոր տրիկոյով:

Ներկայացման մեջ հանդիսատեսի համար ամենազարմանալին բարձրաշխարհիկ հասարակության բոլոր ասեկոսեները հավաքող ու տարածող Ռեպետիլովի կերպարն է: Նա ներկայացված է միասեռականի անսպասելի կերպարով: Իր թուրքական գլխարկով, հայկական կոշիկներով, վարդագույն գուլպաներով, ժանյակներով ու ծալքազարդերով ծածկված վառ դեղին բաճկոնով նա շոկահարում է հանդիսատեսին իր արտառոց ու կրքոտ վարքով:

Բազմաթիվ շքանշանների արժանացած փորձված զինվորական, գնդապետ Սկալոզուբը հատկապես գրոտեսկային տեսք ունի իր պաշտպանական գույնի համազգեստով, ուսկապով, թիկնոցավրանով, Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակների սաղավարտով, կիրզայե սապոգներով ու առաջաթեք կախված սրով:

Կերպարների ստրկամտությունն ընդգծելու համար ռեժիսորը ստիպում է Սոֆյայի հորը՝ Ֆամուսովին, որը փորձում է ամեն կերպ հաճոյանալ Սկալոզուբին, թասի մեջ լվանալ նրա ոտքերը:

Ռեժիսորն ու դերասաններն ասում են, որ իրենց համար կարևոր է միայն Գրիբոյեդովի պիեսի այս նոր բեմադրության հանդիսականի ընկալումը:

Դեռահաս հանդիսականների արձագանքը բավականին աղմկոտ է, և այդ աղմուկն ավելի է բարձրանում բաց տեսարանների ժամանակ, երբ, օրինակ՝ Ֆամուսովը սկսում է ձեռք գցել իր սպասուհուն:

Երևանի թիվ 25 դպրոցի մաթեմատիկայի 43-ամյա ուսուցչուհի Օքսանա Օվանեսովան ներկայացման է բերել իր 14-ամյա 9-րդ դասարանցիներին: Նրա կարծիքով ներկայացումը չափից ավելի ժամանակակից ու բաց է:

«Եթե ես իմանայի, թե ինչ է կատարվելու բեմի վրա, իմ աշակերտներին այստեղ չէի բերի», ասում է նա:

Իսկ Արմավիրի դպրոցներից մեկի 9-րդ դասարանի աշակերտուհի 14-ամյա Անի Սաֆարյանին ներկայացումը շատ է դուր եկել, հատկապես Չացկին:

44-ամյա գործազուրկ իրավաբան Մաթևոս Մարտիրոսյանը նշում է դերասանների շատ լավ խաղը՝ ավելացնելով. «Գրիգորյանի մեկնաբանությունը լիովին համապատասխանում է մեր օրերին»:

Թատերագետ Մարգարիտա Յախոնտովան Գրիգորյանի բեմադրությունը համարում է պիեսի համարձակ և արտասովոր մեկնաբանություն:

Տասնիններորդ դարի բարձրաշխարհիկ օրիորդները միանգամայն տարբեր էին բեմ ելած օրիորդներից

«Ռեժիսորի նորարարական հնարքների շնորհիվ պիեսի հանգույցը սրվել է: Ընդհանուր առմամբ այն իր հնչողությամբ վառ երիտասարդական ներկայացում է», ասում է նա:

«Դասականները հավերժ են ու միշտ գրավիչ են հանդիսականի համար, սակայն ընթերցման համարձակությունը պետք է արդարացված լինի բեմադրության որակով ու համոզչությամբ», նշում է Յախոնտովան:

Գրիբոյեդովն ավարտել է պիեսը 1823 թվականին և առաջին անգամ տպագրության է ներկայացրել Սանկտ Պետերբուրգում, սակայն գրաքննիչը մերժել է այն: Թեև շրջանառության մեջ կային պիեսի առանձին օրինակներ, առաջին հրատարակությունը լույս է տեսել միայն 1833 թվականին, հեղինակի մահից չորս տարի անց:

Դրամատուրգը մահացել է սարսափելի մահով. նա ուղարկվել է Պարսկաստան որպես Ռուսաստանի լիազոր նախարար և Ռուսաստանի դասպանության աշխատակիցների հետ զոհ է գնացել Թեհրանում հայ և վրացի գերիների դեմ բռնկված ցույցերի ու խժդժությունների ընթացքում:

Գրիբոյեդովը զոհվել է 1829 թվականի փետրվարի 11-ին դեսպանատան վրա ամբոխի գրոհի ժամանակ: Նրա մարմինը երեք օր գտնվել է ամբոխի ձեռքում և այնպիսի վիճակում է եղել, որ այն հնարավոր է եղել ճանաչել միայն մենամարտի ժամանակ ստացած ձեռքի վերքի սպիով: Գրիբոյեդովի մարմինը տեղափոխվել է Թբիլիսի և թաղվել է Սուրբ Դավթի վանքում, որտեղ նրա այրին հուշարձան է կանգնեցրել: