Գլխավոր խմբագիրն ասում է, որ հանրագիտարանները երբեք չեն կորցնում իրենց արժեքը

Հովհաննես Այվազյանի աշխատասենյակի գրապահարանում համեստորեն իրար թիկն են տվել Հայկական խորհրդային հանրագիտարանի 13 հատորները: Նրանց կողքին տեղ են գտել վերջին տասնամյակում լույս տեսած հանրագիտարան-
ները:

Դրանք խոսում են մի մարդու մասին, որը հատուկ պատկառանք ունի փաստերի և թվերի նկատմամբ:

«Հանրագիտարանները թերթեր ու ամսագրեր չեն, որ հնանան, ու մարդիկ էլ ասեն, որ դրանք այլևս պետք չեն, - ասում է Այվազյանը: - Յուրաքանչյուր հանրագիտարան երբևէ չի կորցնում իր արժեքը, անկախ նրանից, թե երբ է հրատարակվելե:

1988 թվականից Այվազյանը «Հայաստանի հանրագիտարանե հրատարակչության գլխավոր խմբագիրն ու տնօրենն է: Հանրագիտարանային աշխատանքի մասին խոսում է սիրով ու խանդավառությամբ:

«Ծանր աշխատանք է, պատասխանատու ենք ամեն մի փաստի, տարեթվի, անվան համար: Փաստերը ստուգում ենք հնարավոր բոլոր տարբերակներով, սխալվելու իրավունք չունենք: Սա մի աշխատանք է, որը երկար ժամանակ է պահանջումե:

Հայկական հանրագիտարանի ստեղծման աշխատանքները սկսվել են 1967 թվականին Գիտությունների ազգային ակադեմիայի նախագահ Վիկտոր Համբարձումյանի գլխավորությամբ:

Հիմնադրի եղբորորդի բանասեր և փիլիսոփա Սուրեն Համբարձումյանը կրքով շարունակում է երկրի կյանքը փաստագրելու հորեղբոր գործը: Նրա սեղանը լցված է հաստափոր հանրագիտարաններով ու բառարաններով: Նա խոսում է առանց աշխատանքից կտրվելու.

«Վիկտոր Համբարձումյանը մեզ աշխատանքի ընդունելիս ասաց. «Հանրագիտարանը ազգի դեմքն էե: Այն ինչ-որ առումով նաև պետականության դրսևորում էր այն տարիներինե:

1974 թվականին հրատարակվեց Հայկական խորհրդային հանրագիտարանի առաջին հատորը: Հաջորդ 14 տարիների ընթացքում հրատարակվեցին ևս 12 հատորներ:

«Հանրագիտարանը մեկ տարում չես կարող ստեղծել, անգամ ամենամեծ ցանկության դեպքում: Յուրաքանչյուրը 5-6 տարվա աշխատանք է պահանջումե, ասում է գլխավոր խմբագիրը:

Անկախության տարիներին աշխատանքները չդանդաղեցին, սակայն Այվազյանը գանգատվում է, որ գրքերի պահանջարկը նվազել է:

«Սոցիալական դժվար պայմանները մարդկանց ստիպում են այլ խնդիրների մասին մտածել, - ասում է խմբագիրը: - Խորհրդային ժամանակներում գրախանութների հսկա ցանց գոյություն ուներ, իսկ այսօր մարզեր կան, որտեղ հազիվ մեկ գրախանութ կգտնես: Գրախանութները չեն պահում, որովհետև դրանում շահույթ չեն տեսնում: Եթե այս մտածելակերպով առաջնորդվեինք Մաշտոցից մինչև այսօր, տառեր էլ չէինք ունենաե:

Անցյալ տարի 3000 տպաքանակով լույս է տեսել Հայկական համառոտ հանրագիտարանի չորրորդ հատորը: Ցայսօր վաճառվել է ընդամենը 600 օրինակ, մինչդեռ Այվազյանի հավաստմամբ խորհրդային տարիներին նման գրքերը լույս էին տեսնում 100000 տպաքանակով և շատ արագ վաճառվում էին:

«ՈՒրիշ երկրներում գրահրատարակչական գործը ամենաեկամտաբեր ոլորտներից մեկն է, իսկ Հայաստանում այսօր այն անկում է ապրումե, ասում է Այվազյանը:

«Հայկական հանրագիտարանըե ունի շուրջ 70 աշխատակից: Գործում են հինգ գիտաճյուղային խմբագրություններ: Աշխատանքի իրականացման համար պետությունը հատկացնում է տարեկան 20 միլիոն դրամ (մոտ 35000 դոլար), որը ծածկում է աշխատավարձի և տարեկան մեկ հատորի հրատարակման ծախսերը:

Այս տարի կհրատարակվեն «Ղարաբաղյան պատերազմ, 1988-1994ե և «Հայ Սփյուռքե հանրագիտարանները: Վերջինում կներկայացվեն աշխարհի 68 երկրների հայկական համայնքները: Կհրատարակվի նաև «Մենք՝ հայերսե հանրագիտարանը, որը կներկայացնի նշանավոր հայերին՝ հեթանոս ժամանակներից մինչև մեր օրերը: