Երևանը շուտով չի կարողանալու տեղ հատկացնել իր հանգուցյալներին: Առնվազն մեկ մասնագետի կարծիքով, եթե չփոխվեն պայմաններն ու սովորույթները, գալիք երկու տասնամյակում մայրաքաղաքը կարող է վերածվել «գերեզմանների երկրի»:

«Երևանում գերեզմանատների վիճակը խիստ անմխիթար է, - ասում է քաղաքի թաղման բյուրոյի տնօրեն Գառնիկ Աղաջանյանը, - Եթե նոր գերեզմանատներ չբացվեն, ապա կկանգնենք փաստի առաջ և մոտ մեկ տարի հետո հուղարկավորելու տեղ չենք ունենա»:

Այսօր Երևանի 18 գերեզմանատներից 14-ը համարվում են փակ, քանի որ լիքն են և ընդլայնվելու հնարավորություն այլևս չունեն: Հուղարկավորման համար նոր հողատարածքներ հատկացվում են ընդամենը չորս գերեզմանատներում, որոնք, ըստ թաղման բյուրոյի, նույնպես շուտով փակ կհամարվեն:

Ի պատասխան այս ճգնաժամի, Հայաստանի կառավարությունը Երևանի քաղաքապետարանին 87 հա հողատարածք է տրամադրել 3 նոր գերեզմանատների համար:

Մայրաքաղաքում օրական միջին հաշվով կատարվում է 20 հուղարկավորություն:

Սակայն տարածքի պակասի պատճառը ոչ թե հուղարկավորությունների քանակն է, այլ գերեզմանների համար հատկացված տարածքների չափսերը: Յուրաքանչյուր գերեզմանոցի համար նախատեսվում է 10 քմ տարածք, սակայն հաճախ ընտանիքները քարապատում են երկու-երեք անգամ ավելի մեծ հողատարածքներ՝ հարազատների համար: Աղաջանյանն ասում է, որ որոշ գերեզմանատների վարիչներ ազատվել են պաշտոնից նման խախտումներ թույլատրելու համար:

Միևնույն ժամանակ, նրա հավաստմամբ, գերեզմանատներում այլևս հնարավոր չէ սահմանափակել նման զավթումները, քանի որ մեծ գերեզմանները տեսնելով՝ ընտանիքները պահանջում են իրենց էլ նման տարածքներ հատկացնել:

Վերջին տասնամյակի ընթացքում խորհրդային ժամանակներից պահպանված կոկիկ տապանաքարով և փոքր հողակտորով գերեզմանոցների կողքին սնկի պես աճել են անկախ Հայաստանի նորաձև գերեզմանոցները:

«Երևանում գերեզմաններ կան, որոնք կարելի է արվեստի գործ համարել, - ասում է «Կտևան» ՍՊԸ քարի մշակման արտադրամասի տնօրեն Կարեն Դարբինյանը, - Դրանք արվեստի իսկական գործեր են՝ ստեղծված ճարտարապետների և քանդակագործների կողմից: Սակայն իրականում այդպիսի արժեքավոր գործերն ընդամենը քամուն տրված փողեր են և ոչ մի արժեք չեն ներկայացնում, քանի որ գտնվում են գերեզմանատների տարածքում»:

Մայրաքաղաքում սովորական տապանաքար կարելի է գնել մոտ 200 ԱՄՆ դոլարով: Սակայն վերջերս ընտանիքները 1000-1200 դոլար գումար են ծախսում գերեզմանների վրա, ինչը հաճախ կապված է լինում մեծ զոհողությունների հետ: Իսկ Երևանի նորահարուստները երբեմն մինչև 100000 դոլար են վճարում թանկ քարատեսակներից հուշարձաններ կառուցելու համար:

Հոգեբաններն այս երևույթները վերագրում են զարգացման գործընթացին:

«Փոփոխությունների այս ժամանակաշրջանում մենք հրաժարվել ենք մեր կուռքերից, մերժել ենք այն ամենն, ինչ ունեցել ենք ժամանակին, ներկայումս նոր չափանիշներ ենք ընտրում, - ասում է հոգեբանական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ, հոգեվերլուծաբան Անժելա Վարդանյանը, - Փոխվել է մեր սոցիալական համակարգը, եթե նախկինում հարուստ լինելուց վախենում էին, քանի որ կարող էին ցանկացած պահի կալանավորել, ապա այժմ դա ուժի, հզորության և գեղեցկության խորհրդանիշ է, որն արտացոլվում է նաև այս բնագավառում»:

«Իհարկե, կան մարդիկ, որոնք գնում են օտար երկրներ՝ ծանր աշխատանքով գումար վաստակելու, որպեսզի հետո այդ գումարով մտերիմի շիրիմը սարքեն և հետո կրկին քաղցած նստեն: Բայց դա չափազանց կարևոր է նրանց համար, և մենք պետք է հարգենք նրանց այդ իրավունքը»:

Երևանի նոր գերեզմանոցները լինելու են քաղաքի երեք ծայրերում, և թաղման բյուրոյի տնօրենի հավաստմամբ, դրանցում խստորեն պահպանվելու են նախատեսված չափսերը:

«Շուտով Ազգային Ժողովը պետք է ընդունի հուղարկավորության մասին օրենքը, ըստ որի չորս հոգանոց ընտանիքին տրվում է ոչ ավելի քան 10 քառակուսի մետր հողատարածք», - ասում է Աղաջանյանը:

Այնուհանդերձ, նա համարում է, որ սա խնդրի կարճաժամկետ լուծում է:

«Մեր հաշվարկներով, 87 հա տարածքը կբավականացնի տասը տարի, որից հետո կրկին նոր հողատարածքի կարիք կունենանք, - ասում է Աղաջանյանը, - Եթե նման տեմպերով շարունակվի, ապա 20-30 տարի հետո Երևանը կվերածվի «գերեզմանների երկրի», իսկ դրա միակ փրկությունը դիակիզարան ունենալն է»:

Տնօրենի հավաստմամբ, դիակիզարանի ստեղծումը պահանջում է մոտ 1 միլլիոն դոլար, իսկ դա գերազանցում է պետական բյուջեի հատկացումները:

Սակայն ֆինանսական նկատառումները հուղարկավորման տարածքների պակասի և հնարավոր լուծման միջև կանգնած միակ խնդիրը չեն:

«Մենք քրիստոնյա ենք և եթե Ավետարանով ենք շարժվում, ապա հանգուցյալը չպիտի այրվի: «Հող էիր՝ հող դարձիր», - ասում է Սուրբ Հովհաննես եկեղեցու քահանա Տեր Տիրայր Սահրադյանը, - Մարմինը պետք է հանձնվի հողին այնպես, ինչպես Քրիստոսին հանձնեցին հողին:

«Ես որպես անհատ, այլ ոչ թե հոգևորական, չեմ պատկերացնում՝ ինչպես կարող եմ հորս մտցնել կրակի մեջ, դա հայի համար անհարիր երևույթ է: Հայը պետք է հոգեհանգիստ կատարի, ուսերին դրած՝ գերեզմանատուն տանի, տեր հայրը պետք է աղոթք կարդա: Այլապես, հայ առաքելական եկեղեցու յոթ խորհուրդներից մեկը՝ թաղման կարգը, կվերանա»:

Սակայն հոգեբանը գտնում է, որ բնակչության վերաբերմունքը կարելի է փոխել:

«Հայ ենք, թե ոչ, դա չէ էականը, դիակիզման երևույթը ադապտացնելով մեզ՝ մենք այն կընդունենք հայկական ձևով, և կանենք այնպես, ինչպես մեզ է հարմար, - ասում է Վարդանյանը, - Սա չի նշանակում վայրենի ձևով հրաժեշտ տալ հարազատին, մենք կարող ենք պահպանել ավանդական ծիսակատարությունները», - ասում է նա:

Նա ասում է, որ կարևոր է դիակիզման գաղափարի ներկայացման ձևը:

«Մահը նաև բիզնես է: Եթե պետությունը հոգա դիակիզման ծախսերը, բազմաթիվ ցանկացողներ կլինեն: Ամենակարևորը մարդկանց ազատ ընտրության հնարավորություն տալն է: Այս խնդիրն անհատական լուծումներ է պահանջում, և յուրաքանչյուրն ինքը պետք է որոշի, ինչպես հրաժեշտ տա իր հարազատին»: