Ծաղկափոշու ժողովուրդը. Լոռին առաջարկում է առողջություն մաքուր օդում

¶այանե Մկրտչյան «ԱրմենիաՆաուի» թղթակից

Երբ ուղևորվում ես Լոռու մարզ, չես զգում չորս ժամ տևող ճանապարհի դժվարությունը: Վերջին հատվածն անցնում է 1 կիլոմետրանոց թունելով, որից դուրս գալով հայտնվում ես մշտադալար կանաչ անտառների և գեղեցկության գրկում, որ ժամանակին բացվել է մեծ բանաստեղծ Պուշկինի աչքերի առաջ:

ÌÝáÕÝ»ñÁ µ»ñáõÙ »Ý Çñ»Ýó »ñ»Ë³Ý»ñÇÝ ÈáéǪ ÑáõëáÉáí, áñ ͳÕϳ÷áßáí ѳ·»ó³Í û¹Á Ïû·ÝÇ ßÝã³é³Ï³Ý ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ µáõÅÙ³ÝÁ:

Այս անտառների հարևանությամբ էլ բնակվում են մարդիկ ¶ար-¶առ, ¶յուլագարակ, Հոբարձի, Վարդաբլուր, Պուշկինո և Կուռթան գյուղերում:

¶յուլագարակցի 24-ամյա Աննա Մարիկյանն ուղեկցորդ չէ, սակայն հանգիստ կարող էր այդպիսին լինել, քանի որ գիտի անտառի բոլոր արահետները և անտառների մեջ թաղված իր գյուղի պատմությունը:

«¶ար-¶առը և ¶յուլագարակը շրջապատված են Չոգյաջ, Աջասար, Կլոր Թալա և Ցավոտ Յուրդ սարերով, - ասում է նա: - Մենք սովորաբար շատ հյուրեր ենք ունենում հունիսին, երբ սկսվում է սոճիների փոշոտումը»:

¶յուղերի բնակիչներն ընտանիքներով մտնում են անտառ, որպեսզի շնչեն սոճիների ծաղկափոշին, որը նրանց հավաստմամբ շատ օգտակար է առողջության համար: Այստեղ է գտնվում նաև 1937 թվականին կառուցված մոր և մանկան «Սոճուտ» առողջարանը, որտեղ հանգրվանում են շնչառական խնդիրներ ունեցող երեխաները:

«Սոճիների փոշին պարունակում է ֆտովազիտ, որն օգտակար է բրոնխիտի, բրոնխային ասթմայի, թոքաբորբի և ալերգիաների ժամանակ», - բացատրում է մանկաբույժ ¶րիգոր Ներկարարյանը:

Աննան աշխատել է «Սոճուտում» երեք տարի, որպես հերթապահ և ամենօրյա բուժքույր: Նա հավատում է Լոռու մաքուր օդի բուժիչ հատկություններին և ասում է, որ մարդու առողջությունը կախված է «բնության հետ ներդաշնակությունից»:

Հունիսի սկզբին այստեղ հանգստանում էին 33 երեխաներ ծնողների հետ Մոսկվայից, Վորոնեժից, Երևանից, ¶յումրիից, Արարատից և Վանաձորից: ºրեխայի Ùեկ օրվա ծախսը կազմում է 2850 դրամ, մեծերինը՝ 4000 դրամ: ¶ումարի մեջ է մտնում օրը չորս անգամ սնվելը և ֆիզիոթերապևտիկ տարբեր միջոցառումները:

Սակայն Ներկարարյանը վախենում է, որ առողջարանն ի վիճակի չի լինի երկար ժամանակ նման ծառայություններ մատուցել: Պետությունն այլևս չի ֆինանսավորում առողջարանը, որի պարտքերը հասնում են մոտ 55000 դոլարի: Աշխատելով ամռան երեք ամիսներին՝ կարողանում են վճարել հարկերը, 20 հոգանոց աշխատակազմի աշխատավարձը, սպասարկել հանգստացողներին: Լավագույն տարիներին այստեղ աշխատում էին շուրջ 100 հոգի:

Հարակից գյուղերի բնակիչների համար աշխատատեղեր են ապահովվում «Դենդրոպարկ» բուսաբանական այգին և Սեյսմիկ պաշտպանության ազգային ծառայության հյուսիսային բաժանմունքի ¶յուլագարակի դիտակայանը:

Առողջարանի այգուց դեպի 35 հեկտար տարածություն զբաղեցնող «Դենդրոպարկ» Աննան անցնում է միայն իրեն հայտնի արահետներով և հպարտությամբ ցույց տալիս աշխարհի տարբեր երկրներից այստեղ բերված ծառատեսակները:

Այգու տնօրենն է անտառային տնտեսության մասնագետ, կենսաբանական գիտությունների թեկնածու Վիտալի Լեոնովիչը: Այգին հիմնադրել է նրա հայրը՝ ազգությամբ լեհ Էդմոն Լեոնովիչը:

«Խորհրդային տարիներին երկրից դուրս գալը գրեթե արգելված էր, բայց հայրս տարբեր միջոցներով այստեղ է հասցրել բույսերի տեսակներ աշխարհի բազմաթիվ անկյուններից», - պատմում է տնօրենը:

Ամենաերկարակյաց ծառերը 70 տարեկան են: 2500 ծառատեսակներից պահպանվել է 500-ը, սակայն այգին շարունակում է մնալ մեծությամբ երրորդը Հայաստանում Երևանի և Դիլիջանի բուսաբանական այգիներից հետո:

Վիտալի Լեոնովիչը սկսել է աշխատել այգում 1984 թվականից և ցավով նշում է, որ ականատես է եղել, թե ինչպես է այն անկում ապրում Հայաստանի բազմաթիվ տնտեսական խնդիրների պատճառով: Նա դեմ է այգու սեփականաշնորհմանը և պնդում է, որ այն պետք է պետական սեփականություն լինի: Ներկայումս այգին իր եկամուտների մեծ մասը ստանում է տնկիների վաճառքից:

²Ýݳ سñÇÏÛ³ÝÁ ¹³ñÓ»É ¿ ³éáÕç³ñ³ÝÇ áã å³ßïáÝ³Ï³Ý áõÕ»Ïóáñ¹Á:

Աննա Մարիկյանն այնպիսի սիրով է ներկայացնում ծառերը, կարծես դրանք իր ընտանիքի անդամները լինեն:

«Սա հյուսիսամերիկյան թխկի է, մյուս թխկին բերված է Սկանդինավյան թերակղզուց, կողքինը ճապոնական ընկուզենի է, - ասում է նա: - Այս մեկը սիրո ծառն է, իսկ քիչ այն կողմ՝ «զագսի ծառը»»:

Սիրո և «զագսի» ծառերից մարդիկ կախում են գործվածքների փոքրիկ պատառիկներ և թաշկինակներ, որպեսզի կատարվեն իրենց ցանկությունները:

«Դենդրոպարկի» հարևանությամբ էլ հինգ տնակներում տեղակայված է ¶յուլագարակի դիտակայանը: Դիտակայանի աշխատակազմը բաղկացած է գյուլագարակցի Մատինյանների ընտանիքից:

Ձմռան ամիսներին ճանապարհները դառնում են անանցանելի, և շրջանի բնակիչները կտրվում են աշխարհից: Ոմանք ընտանիքներով տեղափոխվում են Երևան կամ այլ քաղաքներ: Սակայն Մատինյաններն այստեղ են կլոր տարին: «Սա է մեր կյանքը, ու մեզ դուր է գալիս այսպես ապրելը», - ասում է 50-ամյա Ջուլիետա Մատինյանը:

Նրա ամուսինը՝ Վաչիկ Մատինյանը, ամեն օր չափում է մագնիսական դաշտի անոմալիան և տվյալներն ուղարկում է ¶յումրի: Նա բացատրում է, որ Հայաստանի տարածքում ամենամաքուր մագնիսական դաշտը ¶յուլագարակում է, և այստեղ ստացվում են արժեքավոր տվյալներ սեյսմիկ ակտիվության մասին:

Հետո մասնագիտական զրույցը վերածվում է ավելի մտերմիկ խոսակցության հայկական տարբերակով, իսկ այդ ընթացքում տիկին Ջուլիետան հյուրասիրության բացօթյա սեղան է գցում տնական մածնով, պանրով և հացով:

Իսկ խոսակցության թեման ինչ էլ լինի՝ գիտություն թե ուտելիք, այստեղ ի վերջո հանգում է բնությանը:

«Նայեք, նայեք այս կողմի սոճիների գագաթին, - ասում է Աննան, - տեսեք, թե ինչպես է քամին ծաղկափոշու ամպերը տանում»:

Բոլորը նայում են այդ ուղղությամբ: Սոճիների ծաղկափոշու դեղնավուն ամպերը ասես ճախրում են անտառի գլխավերևում: Երեխաները վազվզում ու բղավում են. - «Փոշոտում, փոշոտում»: Տեղաբնակները զարմացած նայում են հյուրերին, իսկ հյուրերի հայացքը տանում է ամառային զով քամին: