سÝñ³Ï»ñïÝ»ñÇ ëÇñ³Ñ³ñÝ»ñÁ ÑáõÛë áõÝ»Ý, áñ ¹ñ³Ýù Ïí»ñ³Ï³Ý·Ýí»Ý ÙÇÝ㢠³ßáõÝ:

Մոտ 14 տարի առաջ խորհրդային իշխանությունները որոշեցին Էջմիածին քաղաքում հիմնադրել բացօթյա թանգարան, որտեղ պետք է ցուցադրվեին հանրահայտ հայկական եկեղեցիների և վանքերի մանրակերտները: Ժամանակի ընթացքում քաղաքի հրապարակում տեղակայվել են 12 մանրակերտներ, որոնք մշտապես եղել են այցելուների ուշադրության կենտրոնում:

Սակայն այդ 14 տարիները եղել են նաև անկման տարիներ, և այսօր շատերը մտահոգված են, որ այս եզակի մշակութային հուշարձանը կարող է կործանվել:

Աղթամար կղզու 10-րդ դարի ս.Խաչ եկեղեցու գմբեթն ամբողջովին փլված է, ներքևի տարածքը լցված զովացուցիչ ըմպելիքների դատարկ ու կեղտոտ շշերով: Զվարթնոցի հանրահայտ տաճարի հիմքերը դեֆորմացված են, իսկ ջարդուխուրդ եղած ապակիներն աչքով են անում: Նույն անմխիթար վիճակում են նաև մյուս 10 եկեղեցիների մանրակերտները:

Երբ թանգարանը նոր էր բացվել, այն հանդիսանում էր ոչ միայն հայ հոգևոր մշակույթի, այլև հայ արվեստի հուշարձան:

«Եկեղեցիների մանրակերտները մինչև ամենափոքր մանրուքը կրկնում են իրենց բնօրինակներÁ, նույնիսկ օգտագործված քարերի քանակով: Դա մի եզակի թանգարան է», - ասում է Էջմիածնի քաղաքապետի տեղակալ Ռոբերտ Շարբաթյանը:

Էջմիածինցիների հավաստմամբ, մանրակերտների թանգարանի շատ այցելուներ ոգևորված մեկնել են հանրապետության այլ շրջանները, որպեսզի տեսնեն բնօրինակները:

Մանրակերտները տեղակայված են իրարից մի քանի մետր հեռավորության վրա գտնվող պատվանդաների վրա՝ թափանցիկ ապակու մեջ: Դրանց ներքևում տեղադրված են հայելիներ, ինչը թույլ է տալիս տեսնել մանրակերտները տարբեր անկյուններից: Լուսավորությունն իրականցվում է փոքրիկ լուսարձակներով:

Փոքրիկ եկեղեցիները մի քանի նկարիչների աշխատանքի արգասիքն են: «Շինարարության» ընթացքում կիրառվել է հատուկ սոսինձ, հայկական տուֆ և բազալտ քարերը: Տարիներ շարունակ այդ մանրակերտները, Մայր աթոռ Էջմիածնում գտնվող եկեղեցիների նման, արժանացել են տեղի բնակիչների մշտական ուշադրությանը:

Սակայն այսօր հիշողություններն ու իրականությունը չեն համապատասխանում միմյանց:

ʳ½»ñáí ͳÍÏí³Í Ï»Õïáï ³å³ÏÇÝ»ñÁ ¹Åí³ñ³óÝáõÙ »Ý Ù³Ýñ³Ï»ñïÝ»ñÇ ¹ÇïáõÙÁ:

Անձրևաջրերը մեծ վնաս են հասցրել մանրակերտներին, իսկ որոշ վանդալներ տարել են ապակիներն ու հայելիները: ¶րեթե բոլոր մանրակերտների պանդվանդանների ներքին մասը զգալիորեն վնասված է. հայելիները կամ ջարդված են, կամ ընդհանրապես հմտորեն հանված են, որոնց այսօր փոխարինելու են եկել աղբն ու ժանգոտ կտորները: Կեղտոտ ապակիները թույլ չեն տալիս հիանալ եկեղեցիների մանրակերտների նուրբ աշխատանքով:

«Տարիներ առաջ ամեն ինչ առնվազն տանելի էր, - ասում է քաղաքի բնակիչներից մեկը, - մանրակերտների նկատմամբ հոգատար էին և վնասվելու դեպքում արագ նորոգում էին: Սակայն այսօր այդ խնդիրը կարծես ոչ մեկին չի հուզում, և փոքրիկ եկեղեցիները, որ մեր հպարտությունն էին, նման վերաբերմունքի պատճառով դառնում են մեր խայտառակությունը: Այսօր ես չեմ կարողանում թոռնիկիս բացատրել, թե ինչու են կոտրված փոքրիկ եկեղեցիների ապակիները և թե ինչու է դրանք այսպիսի վիճակում»:

Շարբաթյանն ասում է, որ 3 տարուց ավելի մանրակերտները մատնվել են մոռացության: Սակայն վերջերս կաթողիկոսը հավանություն է տվել մի ծրագրի, որը պետք է վերանորոգի փոքրիկ եկեղեցիները մինչև աշուն, երբ Էջմիածինը նշի իր Մայր աթոռ լինելու 1700-ամյակը:

Էջմիածնի նախկին ճարտարապետ ¶ագիկ Հարությունյանը, որը մասնակցել է այս նախագծի ստեղծմանն ու իրականացմանը, հուսով է, որ վերանորոգված մանրակերտները երկար կյանք կունենան:

«Նախկինում մի փոքր վնասվածքի դեպքում ամեն ինչ միանգամից նորոգվում էր: Հիմա իրավիճակը փոխվել է, - ասում է նա: - Սակայն կարծում եմ, որ եթե մի անգամ նորոգվի, ժողովուրդը կտեսնի այդ գեղեցկություննը կրկին ու էլ չի վնասի: Ամեն դեպքում այսօր աշխարհում այնքան նոր և հիանալի նյութեր կան, որոնցով կարելի է փոխարինել ապակին ու հայելիները և այլևս չվերադառնալ այս թեմային այս առումով»: