êÇñí³Í »ñ³ÅßïÇ ³ñÓ³ÝÁ µáÉáñáíÇÝ ÝÙ³Ý ã¿ ºñ¢³ÝÇ ÙÛáõë ³í»ÉÇ ³í³Ý¹³Ï³Ý ³ñÓ³ÝÝ»ñÇÝ:

Հուլիսի 4-ին Երևանի քաղաքապետ Երվանդ Զաքարյանը բարձրացրեց սպիտակ քողը՝ կատարելով Տերյան և Թումանյան փողոցների անկյունում տեղադրված կոմպոզիտոր Առնո Բաբաջանյանի վիճահարույց արձանի պաշտոնական բացումը:

Հնչում էր կոմպոզիտորի հանրահայտ «Նոկտյուրնը», որին միախառնվում էին ծափահարություններն ու հեգնական բացականչությունները:

«Սա արձան չէ, սա խայտառակություն է մեր քաղաքի համար», - բղավեց ներկաներից մեկը:

Անկախ նրանից, թէ ինչի է արժանի Բաբաջանյանի արձանը՝ գովասանքի, թե փնովման, այն դարձել է արվեստագիտական մի բանավեճի շանթարգել՝ բաժանելով դրա մասնակիցներին կողմնակիցների, որոնք գնահատում են ժամանակակից արվեստի ազատ արտահայտչաձևը, և հակառակորդների, որոնք նախապատվությունը տալիս են խորհրդային ժամանակների հանդիսավոր ոճին:

Արձանն առաջին անգամ տեղադրվեց Օպերայի հրապարակի մոտ անցյալ սեպտեմբերին և դեռ մինչև պաշտոնական բացումն այնպիսի աղմուկ առաջ բերեց, որ անգամ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը ստիպված եղավ իր մասնակցությունը բերել բանավեճին: (Քոչարյանը հարցականի տակ դրեց արձանի պատեհությունը, իսկ այն ժամանակվա քաղաքապետ Ռոբերտ Նազարյանը, որի հավանությամբ ձեռնարկվել էր արձանի ստեղծումը, վճռականորեն պաշտպանում էր այն:)

Հասարակական բողոքն այնքան ուժեղ էր, որ որոշվեց հանել արձանը և խնդրել հեղինակին՝ քանդակագործ Դավիթ Բեջանյանին, փոփոխություններ անել:

Մյուս քանդակագործներն ու նկարիչները պաշտպանում էին Բեջանյանի գործը, իսկ հանրահայտ երաժշտի համակիրներն ու ավանդապահներն այն խայտառակություն էին անվանում:

Բանավեճի առարկան Բաբաջանյանին պատկերելու համար Բեջանյանի ընտրած ոճն է. Բեջանյանը պատկերել է երաժշտին արտասովոր և չափազանցված կերպարանքով՝ չափազանց երկար մատներով, որոնք քննադատների հավաստմամբ նրան նմանեցնում են թռչունի:

Բեջանյանը դժկամորեն համաձայնել է փոփոխություններ մտցնել արձանի մեջ՝ նշելով, որ չի փոխելու գործի ընդհանուր ոգին, պարզապես մեղմացնելու է որոշ մասեր:

Յոթ ամիս հետո արձանը վերադարձավ պատվանդան, որտեղ Բաբաջանյանը ներկայացված է ուկրաինական բազալտից պատրաստված դաշնամուրի մոտ նստած: Բրոնզե արձանի արժեքը՝ մոտ 50 հազար դոլար, տրամադրել է բարերար Ռուբեն Հայրապետյանը, որը հայտնել է, որ Բեջանյանը և ճարտարապետը աշխատել են անհատույց:

Վերափոխված Բաբաջանյանն ավելի կարճ մատներ ունի, իսկ դեմքն ավելի ռեալիստական է դարձել: Սակայն հերոսների լրջադեմ ստատիկ արձաններով լի այս քաղաքում այս արձանը, անշուշտ, կշարունակի կողմնակիցներ ու հակառակորդներ ձեռք բերել:

Բացման արարողությանը ելույթ ունեցան հանրահայտ հայ գրողներ, արվեստաբաններ, նկարիչներ և քաղաքական գործիչներ: Բոլոր ելույթներն ուղեկցվում էին սուլոցներով և բողոքի արտահայտություններով, որոնց մի մասը կազմակերպել էր «Առնո Բաբաջանյան» հիմնադրամի տնօրինությունը:

Դերասան Սոս Սարգսյանն իր ելույթի ժամանակ դուրս եկավ ափերից և սաստելով հանդիսականներին՝ կոչ արեց «հարգել մեկ ուրիշի ճաշակն ու ըմբռնումները և քաղաքավարի մարդուն վայել պահել» իրենց:

ø³Ý¹³Ï³·áñÍÁ áñáß ÷áùñ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñ ¿ ³ñ»É, áñáÝù µ³í³Ï³Ý ã»Ý ùÝݳ¹³ïÝ»ñÇÝ µ³í³ñ³ñ»Éáõ ѳٳñ:.

Բանաստեղծ և հրապարակախոս Արտեմ Հարությունյանը փիլիսոփայորեն նշեց, որ «ստալինյան ռեժիմի հրեշը նստած է շատերի մեջ, և դա է պատճառը, որ արձանի առաջին տեղադրումը խայտառակ կերպով մերժվեց՝ շեշտելով սնանկությունը ճաշակի: Որքան շատ լինեն մեր քաղաքում նման արձանները, այնքան մեր ժողովուրդը կզարգանա, կնվազեն դաժանություններն ու սպանությունները»:

Բանասեր Ժենյա Մանասերյանի կարծիքով, «սա ոչ թե արձան է, այլ գրոտեսկային մի պատկեր, որը ոչ մի կապ չունի Առնո Բաբաջանյանի հետ»:

Սակայն նրան հակադրվում է կինոռեժիսոր Ռուբեն ¶ևորգյանցը. - «Առնոն, որին ես շատ լավ ճանաչել եմ, որպես մարդ բուռն էմոցիաների մի հավաքական կերպար էր, և նրա արձանը չէր կարող այլ լինել: Այն չէր կարող հասարակ, շարքային, ստատիկ մի ձուլածո լինել»:

Բեջանյանը, որի աշխատանքները տեղադրված են Ֆրանսիայում, ¶երմանիայում և ԱՊՀ մի շարք երկրներում, նույն կերպ է ընդունում գովասանքն ու քննադատությունը: «Երբ ստեղծում ես մի բան, որի մասին մարդիկ շատ են խոսում և նույնիսկ քննադատում են, նշանակում է, դրանում գնահատանքի արժանի բան կա», - ասում է քանդակագործը:

Բացման արարողության մասնակիցներից մեկն ասաց, որ կարծիքների բախումը ոչ թե արվեստի մասին է, այլ հայկական բնավորության:

«Մեր հասարակությունը միշտ էլ սիրել է բողոքել անկախ նրանից, լավն է գործը, թե վատը, - ասաց գրող և հրապարակախոս Աղասի Այվազյանը: - Ես համոզված եմ, որ եթե արձանի փոխարեն ինքն Առնո Բաբաջանյանը կանգնած լիներ, էլի բողոքներ կլինեին»: