Անցյալ ամսից, համաձայն Եվրոպայի խորհրդի անդամության պարտավորությունների, համասեռամոլությունը Հայաստանում այլևս հանցանք չի համարվում: ՀՀ քրեական օրենսգրքի 116 հոդվածը, համաձայն որի համասեռամոլ լինելը Հայաստանում օրինախախտում էր, վերացվել է, և նրա հետ արվամոլների համար վերացել է հինգ տարվա ազատազրկման սպառնալիքը:

Այդուհանդերձ, Հայաստանի արվամոլները համոզված են, որ օրենքի փոփոխությունը չի երաշխավորելու փոփոխություն հասարակական կարծիքում, և որ ներկա արհամարհական վերաբերմունքն իրենց նկատմամբ չի վերանա օրենսդրական փոփոխությունների հետ:

Համասեռամոլները Հայաստանում դիտվում են որպես անբարոյական և ամոթաբեր երևույթ և չեն վայելում հասարակության կամ արդարադատության համակարգի համակրանքը՝ իրենց չերաշխավորված մարդու իրավունքների պաշտպանության գործում:

Ալեքսանդրը, որն արվամոլ է, ասում է, որ ոչ իր ընկերները, ոչ էլ ընտանիքը տեղյակ չեն իր սեռական կողմնորոշմանը:

«Իմ արվամոլ ընկերների մեծ մասը հեռացել է Հայաստանից, որովհետև այստեղ նրանք չեն կարողանում պաշտպանել իրենց իրավունքները, - ասում է Ալեքսանդրը, - Չեմ կարծում, որ ես այստեղ ապագա ունեմ:

«Արվամոլները Հայաստանում ոստիկանության շանտաժի թիրախ են: Ոստիկանական ցուցակներում գրանցված բոլոր արվամոլները կանոնավոր կերպով փող են տալիս ոստիկաններին»:

Հելսինկյան ընկերակցության նախագահ Միքայել Դանիելյանն ասում է, որ համասեռամոլները հաճախ են դիմում իրեն աջակցության համար:

«Նրանք հիմնականում բողոքում են ոստիկանությունից, իսկ ոստիկանությունն էլ իր հերթին հիմնականում չի սիրում գործ ունենալ մարդու իրավունքների հարցերի հետ»:

Դանիելյանի հավաստմամբ, արվամոլները հատկապես շատ խնդիրներ են ունենում զինվորական ծառայության ժամանակ:

Նա վերհիշում է երկու դեպք, որոնց մասին իրեն տեղեկացրել են 20-ամյա Մամիկոն Հովսեփյանը և 18-ամյա Միսաք Քոչարյանը: Զորակոչվելուց հետո սպաները հայտնել են նրանց ընտանիքներին և աշխատակիցներին, որ նրանք արվամոլ են:

«Երբ զորակոչն իրականացնողներն իմանում են, որ անձն արվամոլ է, նրան սովորաբար ուղարկում են հիվանդանոց՝ հոգեբուժական զննման, - ասում է Դանիելյանը, - Միակ առաջընթացն այն է, որ այժմ տրվում է «սեռական այլասերվածություն» ախտորոշումը: Նախկինում համասեռամոլությունը մեկնաբանվում էր որպես «անձնավորության երկատում»: Ամեն դեպքում, արվամոլն ազատվում է զինվորական ծառայությունից և փոխարենը գրանցվում է հոգեբուժական կլինիկայում»:

Դանիելյանի հավաստմամբ, հրամանատարները սովորաբար չեն ցանկանում արվամոլներ ունենալ բանակում, քանի որ նրանց ներկայությունը խնդիրներ է առաջ բերում զինվորների մեջ, որոնք անհանդուրժող են արվամոլների նկատմամբ:

Եթե պարզվում է, որ զինվորն արվամոլ է, նա ենթարկվում է ծայրահեղ ստորացման և օստրակիզմի: Հեռավոր զորամասերում անսովոր չեն դեպքերը, երբ արվամոլ զինվորներին ծեծում կամ բռնաբարում են:

Ինչ վերաբերում է Ալեքսանդրին, նա դիմել է Դանիելյանին ոչ թե որովհետև խնդիրներ է ունեցել ոստիկանության կամ բանակի հետ, այլ որովհետև հասկացել է, որ արվամոլներն իրենք պետք է սովորեն պաշտպանել իրենց իրավունքները:

Մինչև Հելսինկյան ընկերակցություն գալը, նա դիմել է մի քանի կազմակերպությունների, սակայն առայժմ ոչ մեկից օգնություն չի ստացել:

«Որոշ իրավապաշտպաններ չեն ցանկանում զբաղվել մեր գործերով, իսկ մյուսները՝ ինչ-որ սկզբունքների պատճառով», - ասում է Ալեքսանդրը:

Ալեքսանդրն ասում է, որ Դանիելյանն առաջարկել է ստեղծել աջակցության խումբ, սակայն արվամոլների մեծ մասը դեմ է դրան հնարավոր հրապարակայնացման պատճառով:

«Մեր հասարակությունը կամ անգրագետ է և կարծում է, թե համասեռամոլությունը հիվանդություն է, որը պետք է բուժվի, կամ էլ մարդիկ պարզապես չեն ցանկանում ընդունել այն, ինչ տարբերվում է բարոյականության և ընտանիքի իրենց ավանդական ըմբռնումներից», - ասում է Դանիելյանը, որը մի շարք հոդվածներ է գրել համասեռամոլների իրավունքների մասին տեղական և միջազգային մամուլի համար:

Իրավապաշտպանն այն կարծիքին է, որ Հայաստանում համասեռամոլների նկատմամբ բացասական վերաբերմունքը մասամբ ժառանգվել է խորհրդային ժամանակներից: Կոմունիստական ղեկավարները հավատում էին, որ համասեռամոլությունը կապիտալիստական հասարակության դեգրադացիայի արդյունք է:

Համար 11 պոլիկլինիկայի հոգեբան Հարություն Մինասյանն ասում է, որ ամեն տարի առնվազն 10 արվամոլ դիմում է իրեն խորհրդատվության համար:

«Երբ գալիս են, նախ և առաջ պահանջում են խոստանալ, որ ոչ ոքի չեմ ասի իրենց մասին», - ասում է նա:

Մինասյանն ասում է, որ հիմնականում նրանց պետք է կիսել մեկի հետ իրենց խնդիրները, պետք է մեկը, որ լսի իրենց:

Մինասյանին դիմողները գրեթե բոլորը տառապում են անքնությունից և դեպրեսիայից: Նույնիսկ եթե ընկեր ունեն և երջանիկ են նրա հետ, հասարակական կյանքը վախեցնում է նրանց: Հոգեբանն ասում է, որ հատկապես խոցելի են դեռահասները՝ ավելացնելով, որ երբեմն ծնողները նրանց տանում են բժշկի մոտ:

Մինասյանը վերհիշում է մի դեպք, երբ ծնողները բերել են իրենց որդուն իր մոտ այն բանից հետո, երբ տղայի եղբայրները՝ իմանալով, որ նա արվամոլ է, ծեծել են նրան: