Մի քանի ամիս կարդում էր «Աննա Կարենինան», իսկ հիմա ձեռքին Տոլստոյի «Զբոսանք ցերեկով և քսաներեք հեքիաթներն» են: Մարդիկ կանգնեցնում են նրան փողոցում և հեշտությամբ զրույց են սկսում: «Ինձ ամերիկացի ամուսին գտիր», - բղավում է նրան խոշորամարմին մի կին, մինչ նա կարտոֆիլ է գնում Կոմիտասի շուկայից:

Ընկերների մի մասը նրան Զի է կոչում, մյուսները գերադասում են ազգանունը՝ Նասեր: Նա 32 տարի ապրել է Միացյալ Նահանգներում և երբեք չէր կարծում, որ կյանքն իրեն կբերի Հայաստան: Ոչ էլ կարծում էր, որ ջազը կդառնա իր միակ զբաղմունքը:

Նյույորքցի սաքսաֆոնահար Զաիդ Նասերն, որն այժմ 34 տարեկան է, իր տաղանդը նվիրաբերած կլիներ ամերիկացի հանդիսատեսին, եթե չհայտնաբերեր իր համար Երևանի ընկերական շրջապատը:

Նյու Յորքում ծնված Զաիդը դպրոցն ավարտելիս մտադիր էր շարունակել ուսումը հաղորդակցությունների գծով, սակայն նրա առաջին սերը միշտ էլ երաժշտությունն էր: Դա անցել էր նրան հորից՝ Ջամիլ Նասերից, որը տարիներ շարունակ նվագել էր Բի.Բի. Քինգի նվագախմբում:

Տարիներ անց Զաիդը նվագում էր Նյու Յորքի «Սմոլզ» ջազ ակումբում, որտեղ նրան հանդիպեց Վահագն Հայրապետյանը և հրավիրեց նվագելու Հայաստան:

Նա ժամանեց Հայաստան 2000 թվականի սեպտեմբերին՝ իր ծննդյան օրը և արժանացավ այնպիսի ընդունելության, որ պատկերացնել անգամ չէր կարող:

«Նյու Յորքը բոլորովին ուրիշ է, այնտեղ երկու-երեք ընկեր կարող ես ունենալ, - ասում է նա, - Այնտեղ չես ճանաչում անգամ հարևանիդ, իսկ այստեղ մարդիկ հրաշալի են և շատ ջերմ են»:

Ի տարբերություն շատ օտարերկրացիների, որոնց աշխատավարձերը համապատասխանում են իրենց երկրների ստանդարտներին, ջազմենն ապրում է իր երաժշտությամբ՝ ամսական վաստակելով 200 դոլարից քիչ ավելի, որի կեսը գնում է երկու-սենյականոց բնակարանի վարձին:

Նասերն ասում է, որ սկսել է սիրել տոլման, սակայն իր համար ապուրներ է եփում, որոնք, իր երաժշտության նման, թույլ են տալիս իրեն «իմպրովիզացիաներ» անել:

Վերաբնակ երաժիշտը գրեթե ամեն ինչում նման է իր հայ գործընկերներին՝ մի պարզ բացառությամբ, որ սևամորթ է այս լիովին սպիտակ միջավայրում: Իսկ դրա հետ նա այստեղ պետք է համակերպվեր:

Ակումբում ջազ նվագելը մի կատարյալ հաճույք է Զաիդի համար, մինչդեռ փողոցով քայլելը, ինչպես ինքն է խոստովանում, միշտ չէ, որ հաճելի է լինում: Մարդիկ սևեռուն հայացքով իրեն են նայում, երբեմն նույնիսկ ծիծաղում են:

«Դա ինձ այլևս չի անհանգստացնում, որովհետև ես հասկանում եմ, որ միայն տգետ մարդիկ են այդպես անում, - ասում է նա, - Բայց միևնույն է, երբեմն դա ինձ վշտացնում է, քանի որ ես չեմ կարող պատասխանել: Կուզենայի հայերեն իմանալ, որպեսզի հարցնեի նրանց, թե ինչն է նրանց իմ մեջ ծիծաղելի թվում»:

Սակայն Զաիդին մխիթարում է այն, որ ինքը միշտ շրջապատված է ընկերներով, և իր գույնը նրանց համար ոչ մի նշանակություն չունի:

Մեկ այլ բան, որով Զաիդը տարբերվում է մյուսներից, նրա ապակյա աչքն է: Ծնված օրվանից նա տեսնում է մեկ աչքով և ստիպված է եղել շատ ժամանակ անցկացնել հիվանդանոցներում: Սակայն դա լուրջ պակասություն չի համարում, քանի որ «կարողանում է անել այն ամենը, ինչ անում են նորմալ մարդիկ»:

«Նա շատ լավ ընկեր է, - ասում է Զաիդի հետ նվագող մեկ այլ երաժիշտ Գևորգ Հովհաննիսյանը, - և երբ նվագում է, նրա դրական էներգիան ազդում է մեզ վրա»:

Նվագախումբը, որում նա նվագում է, միշտ նույն կազմը չի ունենում: Չորս-հինգ երաժիշտ են, որոնք մշտապես փոխվում են: Սակայն բեմին սովորաբար լինում է դաշնամուր, հարվածային, վիբրաֆոն, կոնտրաբաս և Զաիդի սաքսոֆոնը:

«Կարևորն այն ունիսոնն է, որ կարողանում ենք ստեղծել», - ասում է վիբրաֆոնահար Տիգրան Փեշտալմաջյանը:

Ներդաշնակությունը, որին հայ երաժիշտները հասնում են նյույորքցի երաժիշտի հետ միասին, Տիգրանի խոսքերով ոչ միայն պրոֆեսիոնալիզմի շնորհիվ է, այլ հատկապես այն ընկերական և անկաշկանդ միջավայրի, որ կարողանում է ստեղծել Զաիդը:

Նրա ներկայությունը Հայաստանում, հատկապես խորհրդային տոտալիտարիզմի և արտասահմանյան երաժշտության անմատչելիության տասնամյակներից հետո, նաև ջազի իրենց փորձի և կատարողական արվեստի փոխանակման հնարավորություն է ընձեռում տեղի երաժիշտներին:

«Մենք միշը ինչ-որ բան ենք սովորում նրանից, նա էլ սովորում է մեզնից», - ասում է կոնտրաբասահար Սիմոն Դոլմազյանը:

Երբ նրան հարցնում են, արդյոք մտադիր է վերադառնալ Նահանգներ, Զաիդը ժպտում է և ասում է, որ աշխատանքի իր թույլտվությունը դեռ մեկ տարի ուժի մեջ է:

Չնայած համեստ աշխատավարձին, բնակարանի ցածր ջերմաստիճանին, ամերիկացի ամուսին պահանջող կանանց մշտական հետապնդումներին փողոցներում, նա ասում է, որ երջանիկ է, որ այսքան ընկերներ ունի Հայաստանում.

«Ինձ համար այստեղ լինելը շատ հետաքրքիր և էկզոտիկ է»: