Վտիտ, կծկված, վախեցած թռչունի աչքերով երիտասարդ կինը գրեթե մանկական անկապ խոսքով, որը շարունակ ընդատվում է հեկեկոցով, փորձում է համապատասխան բառեր գտնել իր պատմության համար...

«Ես սարսափում էի տուն վերադառնալ, վախենում էի, որ կսպանի ինձ», վերջապես ասում է նա ու անմիջապես լռում՝ հասկացնելով, որ դա իր պատմության վերջն է:

23-ամյա Մարիամ Փանոսյանը հայտնվել է Հայաստանի մայրության հիմնադրամի «Հույս» ճգնաժամային կենտրոնում այն բանից հետո, երբ ամուսինը բառացիորեն դուրս է նետել նրան երկրորդ հարկի պատուհանից: Մարիամը միայն թեթև վնասվածքներ է ստացել: Սակայն վախը կարծես հիմնավորվել է նրա հոգում:

Նրան ճգնաժամային կենտրոն են բերել մայրը և մորաքույրը: Նրանք էլ պատմել են կատարվածի մասին ու պնդել են, որ կենտրոնի իրավաբանները ապահարզան ձևակերպեն: Սակայն մասնագետները չեն շտապել ամուսնալուծելու ամուսիններին:

Աշխատակիցների հավաստմամբ կենտրոնի նպատակն է ամրապնդել ընտանիքները, օգնել նրանց հաղթահարելու կոնֆլիկտային իրավիճակները, և իրենք խորհուրդ են տալիս ամուսնալուծվելու միայն ծայրահեղ դեպքերում:

«Հույսը» երկու բաժանմունք ունի՝ ընտանեկան կենտրոն և ապաստարան բռնության զոհերի համար: Մեկ ամիս ընտանեկան կենտրոնում խորհրդատվություն ստանալուց հետո Մարիամը (հոդվածում նրա անունը փոխված է ապահովության նկատառումներով) և նրա երկու երեխաները մեկ ամիս էլ անց են կացրել ապաստարանում՝ հոգեբանական վերականգնման համար: Միաժամանակ «Հույսի» մասնագետները աշխատել են նրա ամուսնու հետ՝ փորձելով պարզել բռնության պատճառները:

«Շատ կարևոր է, որ այն ընտանիքների ամուսիններն ու անդամները, որտեղ կանֆլիկտ կա, իմանան մեր գործունեության մասին: Այլապես անհնար կլինի բռնության զոհի վերադարձը տուն», ասում է Մայրության հիմնադրամի նախագահ Սուսաննա Ասլանյանը:

Ճգնաժամային կենտրոնի աշխատակիցները ձգտում են հնարավորինս հարմարվելու տեղի հայկական պայմաններին: Ապաստարանը նրանք անվանել են «Մոր և մանկան տուն»՝ հուսալով, որ այդ անվանումն առաջ չի բերի հասարակության բացասական վերաբերմունքը:

«Մեզ մոտ ընդունված չէ ընտանեկան պրոբլեմները քննարÏ»լ ուրիշների հետ, իսկ բռնությունը գրեթե արգելված թեմա է, - ասում է Ասլանյանը: - Որոշ մարդիկ առ այսօր այն կարծիքին են, որ հայկական ընտանիքներում բռնություն չկա ու չի կարող լինել»:

2002 թվականին Մայրության հիմնադրամը հետազոտություն է անցկացրել 1200 ընտանիքներում: Արդյունքները ցույց են տվել, որ կանանց 35 տոկոսը ենթարկվել է ֆիզիկական բռնության, 70 տոկոսը՝ հոգեբանական, իսկ 0,3 տոկոսը գանգատվել է սեռական բռնությունից:

«Շատ կանայք անգամ չեն գիտակցում, որ աշխատելու, ընկերների հետ շփվելու կամ որոշակի հագուստ կրելու արգելքը կարող է որակվել որպես բռնություն: Նրանք նաև չեն գիտակցում, որ իրենք պետք է բողոքեն ոչ թե այն ժամանակ, երբ ծեծը տանը դարձել է սովորական երևույթ, այլ անմիջապես առաջին ապտակից հետո», ասում է Ասլանյանը:

Այն հարցին, թե արդյոք ընտանեկան բռնությունը Հայաստանում սպառնալի չափեր ունի՝ Սուսաննա Ասլանյանը պատասխանում է հակափաստարկով.

«Եթե կա պրոբլեմ, և ոչ մի միջոց չի ձեռնարկվում այն մեղմելու կամ արմատախիլ անելու համար, ապա միանգամայն հնարավոր է, որ այն ընդլայնվի և սպառնալից բնույթ ստանա: Իրավիճակը բարդանում է նրանով, որ առկա են սոցիալական դժվար պայմաների հետ կապված ծանրացուցիչ գործոններ: Տղամարդկանց և կանանց միջև ավանդական դերային ֆունկցիաների փոփոխությունները նույնպես նպաստում են բռնությունների հրահրմանը: Այսօր կանայք երբեմն դառնում են ընտանիքի կերակրողը, մինչդեռ ավանդաբար ընտանիքի կերակրողը և հետևաբար գլուխը պետք է լինի ամուսինը», ասում է Ասլանյանը:

Մարիամ Փանոսյանի ընտանիքում չկային «ծանրացուցիչ» գործոններ. ամուսինը ընտանիքի կերակրողն ու անվիճելի հեղինակությունն էր:

«Մարիամի պրոբլեմը գալիս է մանուկ տարիքից, - ասում է հոգեբան Աննա Բադալյանը: - Նա շատ ագրեսիվ մայր ունի, որն արգելել է աղջկան ընկերներ ունենալ, պարզապես տնից դուրս գալ: Մարիամը բոլորովին հարմարված չի եղել արտաքին աշխարհին, նա մեծացել է ինքնամփոփ և չշփվող»:

Մարիամի համար ամուսին ընտրել է մայրը, երբ աղջիկը 17 տարեկան է եղել: Կարծես նախանձելի փեսացու էր՝ ունևոր, շփվող, երկար ժամանակ Եվրոպայում ապրած: Մարիամը նրան իդեալական կին է թվացել՝ գեղեցիկ ու համեստ: Նրանց համատեղ կյանքի առաջին ամիսն անցել է շատ հարթ: Կոնֆլիկտները սկսվել են, երբ պարզվել է, որ Մարիամը, որը պատրաստվում էր մայր դառնալու, ինքն է դեռևս երեխա:

«Մենք զրուցեցինք նրա ամուսնու հետ: Նրան հավասարակշռությունից հանել է կնոջ հասունության պակասը. կինը չի կարող ո՛չ ճաշ եփել, ո՛չ գնումներ անել, - ասում է հոգեբանը: - Ամուսինն իր վրա է վերցրել ընտանիքի ամբողջ հոգսը, երեխաներին, բայց միևնույն ժամանակ նա խիստ զայրացել ու ամաչել է կնոջ իներտությունից, հատկապես ընկերների և ազգականների շրջապատում, որոնք ծաղրել են իրեն: Դա էլ հանգեցրել է պոռթկման, և նա Մարիամին դուրս է նետել պատուհանից»:

Փանոսյանները միակ զույգն էին ամբողջ տարվա ընթացքում, որին կենտրոնն օգնեց ամուսնալուծվելու: Մարիամը մնաց երկու երեխաների հետ՝ երկուս ու կես և հինգ տարեկան:

«Մենք օգնեցինք Մարիամին աշխատանք գտնելու: Նա դառնում է ավելի անկախ, ինքնավստահ: Սակայն նա դեռ չի կարողանում հանգիստ, առանց արցունքների խոսել ամուսնու և իր հետ կատարվածի մասին: Հոգու խորքում նա թերևս հույս ունի, որ մի օր իրենք կմիանան», ասում է հոգեբան Բադալյանը:

«Հույս» ճգնաժամային կենտրոնի ծառայություններից նրա գոյության մեկ տարվա ընթացքում օգտվել է 566 մարդ (385 կին, 93 տղամարդ և 88 երեխա): 49 կին մեկ շաբաթից մինչև մեկ ամիս ժամանակ է անցկացրել ապաստարանում:

Հայաստանի մայրության հիմնադրամի «Ընտանեկան բռնության զոհերի աջակցության ծրագիրը» նախատեսված է երկու տարվա համար և ֆինանսավորվում է Միացյալ Նահանգների միջազգային զարգացման գործակալության կողմից:

«Հաջորդ տարվա աշնանը կենտրոնը կկանգնի փակման սպառնալիքի առաջ, - ասում է Ասլանյանը: - Բայց ինչպե՞ս կարելի է դուռը փակել այն մարդկանց երեսին, ովքեր ունեն մեր օգնության կարիքը: Այդ է պատճառը, որ արդեն այսօր մենք փնտրում ենք հնարավոր դոնորների, ովքեր կօգնեն կենտրոնին պահպանելու այս շենքը»:

«Հույսի» մասին տեղեկություններ ստանալու համար զանգահարեք (374-1) 28-75-49 կամ այցելեք maternity@infocom.am հասցեն: «ԱրմենիաՆաուի» «Հայ Ձմեռ պապ» ծրագրում ներդրում անելու համար սեղմեք այստեղ: