Ես չեմ հորինում: Թռիչքը Երևան ընդամենը 1 ժամ 45 րոպե էր, սակայն 22բ տեղում նստած կինն օդանավ էր եկել ամեն տեսակի անկանխատեսելի անակնկալներին պատրաստ, այդ թվում նաև՝ ապահով ծանոթ ուտելիքի պաշարով:

Մենք թռչում էինք «Սիբիրյան ավիաուղիներ» ընկերության օդանավով: Եթե Հայաստանը դեռ ունենար իր սեփական ազգային ավիաընկերությունը, ապա կարծում եմ, որ օդային ուղեկցորդուհու հրահանգները կարող էին մի քիչ այլ լինել և կհնչեին մոտավորապես այսպես.

«Օդանավում ճնշման անկման չափազանց անհավանական պարագայում լավաշն ավտոմատ կերպով ցած կընկնի ձեր նստարանի վերևի խցիկից: Եթե դուք ճանապարհորդում եք փոքր երեխաների հետ, ապա լավաշը նախ դրեք ձեր սեփական բերանը, պահեք մեկ այլ լավաշ երեխայի համար և շարունակեք նորմալ շնչել...»

Վարունգ: Երբեք չեմ տեսել, որ մարդ օդանավ նստելիս հետը վարունգ վերցնի: Հետաքրքիր է, ինչպես ես քեզ զգում, երբ վարունգով անցնում ես ռենտգենյան սարքի միջով: Կամ էլ հետաքրքիր չէ:

Մյուս ուղևորները տանում էին ավելի սովորական պարագաներ, օրինակ` 19-դյույմանոց գունավոր հեռուստացույց («Ֆիլիպս»), անվավոր չմուշկներ, «Պանասոնիկ» մագնիտոֆոն: Մի տղամարդ բերում էր պղպջաթաղանթով փաթաթված մեքենայի դիմապակի: Եվ երդվում եմ, որ մի ուղևոր ապահով փաթաթել էր և վճարելով լրացուցիչ քաշի համար բերում էր մեքենայի դուռ:

Մի շարքային չվերթ, որով հայերը թռչում էին ... Ստամբուլից: Դեպի Երևան:

Ես դա էլ չեմ հասկանում: Երևանի «Զվարթնոց¦ միջազգային օդակայանի աշխատակիցները և նրանց գործընկերները Ստամբուլի Աթաթուրքի անվան միջազգային օդակայանից մի քիչ լավ չեն ընկալում, որ Հայաստանի և Թուրքիայի միջև առևտրի վրա էմբարգո է դրված:

Կարո՞ղ է որևէ մեկը բացատրել, թե այդ ինչպես է, որ երկու երկրների միջև, որոնք դիվանագիտորեն միմյանց կոկորդ են կրծում և որոնք այնքան են ատում միմյանց, որ պատրաստ են տնտեսական պատժամիջոցների ենթարկվել, քան միմյանց հետ գործ անել, հաջողացնում են շաբաթական երկու Երևան-Ստամբուլ/Ստամբուլ-Երևան թռիչք կազմակերպել:

Մասամբ դա միգուցե բացատրվում է այն հանգամանքով, որ (եթե իհարկե վարունգով տիկնոջ և իմ չվերթն ինչ-որ բան է վկայում), փող ծախսում են միայն մեկ վերջնակետում` հակառակում: Այլ խոսքերով, ես Երևանում վայրէջք կատարած շատ թուրքեր չտեսա, որոնք այս ու այն կողմ էին նետվում էժան գնով էլեկտրոնիկա կամ ավտոպահեստամասեր գնելու համար:

Այստեղից այնտեղ հասնելու համար, «Արմավիա» ընկերությունը, որն ինչ-որ կերպ լրացնում է «Հայկական միջազգային ուղիներ» ընկերության տեղը, որը փոխարինել է գործունեությունը դադարեցրած «Հայկական ավիաուղիներ» պետական ավիաընկերությանը (որը սակայն պնդում է, որ շարունակում է թռչել, ինչը դժվար է ապացուցել), գործարքի մեջ է մտել «Սիբիրյան ավիաուղիներ» ընկերության հետ: Եվ մինչև կհասցնեք ասել «ցեղասպանությու՞ն, ի՞նչ ցեղասպանություն», մի ամբողջ աէրոբուս` լի շուտով թուրքական լիրաներով զինված հայերով, հայտնվում է «թշնամու» հողի վրա և սկսում է բարբաջել «մեր լոլիկն ավելի համեղ է»:

Ես հերթ կանգնեցի վիզաների պատուհանի շարքում և ինչպես սովորաբար անում եմ այն երկրներում, որտեղ անգլերենն ընդունված չէ, սկսեցի դիտել, որպեսզի հասկանամ, թե ինչ է կատարվում:

Հայերն իրար հետևից ներկայացնում էին իրենց կապույտ անձնագրերը և 10 դոլարանոց թղթադրամները, և օրինականորեն մտնում էին Թուրքիա: Ես` միակ ամերիկացիս, ներկայացրի իմ կապույտ անձնագիրը և 10 դոլարանոցը, և ինձ ասացին, áր պետք է մի զրո էլ ավելացնեմ այդ գումարին: Հայերը Թուրքիա են մտնում10 դոլարով, ամերիկացիները` 100 դոլարով: Միգուցե 90 դոլարի տարբերությունը մեղքի գիտակցումից է: Միգուցե դա այն գումարն է, որ յանկիները վճարում են թուրքերի ռազմական օդային տարածքներից օգտվելու համար: Միգուցե նրանք գիտեին, որ ես չէի պատրաստվում իմ «Լադայի» համար ավելացված արժեքի հարկից ազատված դուռ գնել:

Ինչևէ:

Շաբաթավերջը Ստամբուլում անցկացնելուց հետո ես զրույցի բռնվեցի «Սիբիրյան ավիաուղիների» իմ տոմսը գրանցող թրքուհու հետ:

«Հայերը տարօրինակ են, այնպես չէ՞», - ասաց թրքուհին:

«Իմ կարծիքով, ոչ ավելի տարօրինակ, քան որևէ այլ ազգ», - պատասխանեցի ես:

«Ինձ դուր չի գալիս նրանց ուտելիքը», - ասաց թրքուհին:

Ես նրա ուշադրությունը հրավիրեցի այն փաստի վրա, որ օդակայան տանող ճանապարհին վաճառում են մատնաքաշ, մածուն, լահմաջու, փլավ, վարունգով և լոլիկով աղցան, ամեն ինչի խորոված և բավականաչափ քյաբաբ, որպեսզի մի կանցերոգեն կամուրջ գցվի Կապույտ մզկիթից մինչև Մայր աթոռ: Այս բոլորը ստանդարտ հայկական ուտելքիներ են, ասացի ես:

«Այո, բայց նրանցը տարօրինակ հոտ ունի», - ասաց թրքուհին:

Մի քանի ժամ հետո թռիչքի ընթացքում ես մտածում էի այդ մասին և թեքվեցի դեպի 22բ ուղևորը ու հոտ քաշեցի նրա լավաշից: Ես կհամաձայնեմ, որ հայ-թուրքական հարաբերություններին խանգարող որոշ տարաձայնություններ իսկապես «տարօրինակ հոտ» ունեն:

ê³Ï³ÛÝ Éավաշը դրանցից չէ: