Տխուր ճակատագրի արժանացած այս շենքը մեկ մուտք ունի: Առաջին քայլերից պարզ է դառնում, որ վերևում պայմաններն ավելի տխուր են:

Ճոճվող աստիճաններին ուղեկցում են ճաքած պատերը, որոնք թույլ են տալիս մտածել նրանց վաղեմի և հարուստ կենսագրության մասին, և այցելուն սկսում է կասկածել, արդյոք շենքը բնակեցված է: Սակայն օդում անկարգորեն կախված հոսանքալարերը որոշակի ուղղվածություն ունեն, իսկ «Արմենտելի» քաղաքակիրթ հեռախոսալարերը միանգամից վերջ են տալիս կասկածներին: Այստեղ ապրում են հերոս մարդիկ:

Զգույշ թակոցին պատասխանում են ջերմ ու սովորական հյուրասիրությամբ, որը մռայլվում է միայն այն պայմաններով, որոնցում ստիպված են ապրել բնակիչները:

«Անձևրը ներխուժել է ննջարան, խոհանոց, հյուրասենյակ, մեր ողջ բնակարանը», - ասում է երեք երեխաների մայր 38-ամյա Օֆելյա Սահակյանը:

Որքան էլ տարօրինակ թվա դրսի մարդկանց, Էջմիածնի Մարշալ Բաղրամյան 18/բ հասցեով այս շենքը միակը չէ ո՛չ այս քաղաքում, ո՛չ Երևանում, ո՛չ էլ հանրապետությունում, որ գտնվում է նման պայմաններում: Նման շենքերում ապրող մարդիկ ականատես են եղել դրանց շարունակական քայքայմանը սկսած անկախացումից, երբ վերջացան այն ժամանակները, երբ դրանք պետական սեփականություն էին հանդիսանում: Այժմ հույսը կորցրած բնակիչները չգիտեն, թե ում դիմեն:

Առաջին կարգի հաշմանդամ 38-ամյա Գոհար Իսրայելյանը (վերին նկար) գործազուկ է և գրեթե կույր է: Ապրում է այս շենքի հինգերորդ հարկի մեկ սենյականոց բնակարանում իր 11-ամյա որդու` Նարեկի հետ:

Գիշերային անձրևներին ընտելացած այս ընտանիքը գիտի, թե ինչ անել այդ արտակարգ իրավիճակում:

«Անձրևի ձայնն ինձ ստիպում է զինվորական արագությամբ վեր կենալ, հագնվել, վազել դույլերի և մեծ տարողությամբ այլ տարանների հետևից և սկսել սովորական աշխատանքը», - ասում է Նարեկը:

«Մենք մնացել ենք բախտի քմահաճույքին, - ասում է Գոհարը, - Այս տարվա չոր աշունը մեզ փրկեց: Գարնանն այստեղ հեղեղ է լինում: Անձրևներին հետևում է խոնավությունը: Դուռն օր ու գիշեր բաց ենք թողնում, որպեսզի խոնավության հոտն անցնի, բայց՝ անօգուտ:

«Խոնավությունից բորբոսնում են պատերը, դռները»:

Համար 18 շենքի խնդիրը տասը տարվա պատմություն ունի:

«Այն տարիներին, երբ հոսանքազրկված էինք (1992-1993 թվականներին), լսում էինք, ինչպես են տանում տանիքի փայտերը՝ որպես վառելիք օգտագործելու համար», - ասում է Օֆելյան:

Գողացված տախտակները առ այսօր չեն փոխարինվել նորերով: Իսկ շենքի բնակիչներն ասում են, որ շենքի տանիքն ավելի է վնասվում այդտեղ տեղադրվող հեռուստացույցի ալեհավաքներից:

«Դրանք տեղադրելիս՝ տանիքը բոլորինն է, բայց վնասված հատվածները վերանորոգելիս՝ հոգսն ընկնում է միայն հինգերորդ հարկի բնակիչների ուսերին», - ասում է Գոհարը:

Այնուամենայնիվ, այսօր գործում է մի համակարգ, որը կոչված է լուծել նման խնդիրները:

Խորհրդային Միության փլուզումից հետո շենքերի բնակարանները սեփականաշնորհվեցին: Ստեղծվեցին համատիրություններ, որոնք էլ բնակիչներից հավաքագրում են ընդհանուր սեփականության սպասարկման և վերանորոգման վարձը, ինչպիսիք են համարվում կոմունալ ջրագծերը, շքամուտքերը, աստիճանավանդակները, ընդհանուր պատերը և տանիքը:

«Համատիրությունը ստեղծվել է սեփականաշնորհված շենքերի ընդհանուր կառավարումը, վերանորոգումը, սպասարկումը կազմակերպելու և ընդհանուր շահերը պաշտպանելու համար», - ասում է Էջմիածնի «Մարշալ Բաղրամյան» համատիրության նախագահ Ռոբերտ Մկրտչյանը:

Համատիրության բյուջեն կազմվում է բնակիչներից հավաքագրված վարձերով: Բնակիչները բնակտարածքի քառակուսի մետրի համար ամսական վճարում են 6 դրամ (մոտ 1 սենթ): Ըստ Մկրտչանի, մեկ բնակարանի համար այս գումարը չի գերազանցում 300-500 դրամը (մոտ 60-90 սենթ): Վճարը ցածր է, և սովորաբար բնակիչների միայն մեկ քառորդն է կատարում վճարումները: Նման գումարներով անհնար է մեծ աշխատանքներ իրականացնել:

Գոհար Իսրայելյանն ասում է. - «Ես թոշակառու եմ, միայնակ մայր: Ապրելու համար օգնում է եղբայրս: Անկարող եմ մուծել այդ չնչին գումարը, անգամ 50%-ով»:

Ինքնաֆինանսավորվող համատիրությունների համակարգը պայքարում է իր աշխատանքը կատարելու համար, քանի որ համատիրության անդամները մինչ այժմ չեն ցանկանում իրենց սեփականության խնդիրների համար պատասխանատվությունն իրենց վրա վերցնել:

«Հաճախ վճարումները չեն կատարում նյութապես ապահով մարդիկ, - ասում է Մկրտչյանը, - Հասարակությունը չի ցանկանում ընդունել այս համակարգը, քանի որ տարիներ շարունակ սովոր է եղել, որ նման խնդիրները պետք է լուծի պետությունը: Սակայն բնակարանները սեփականաշնորհվեցին, որպեսզի պետության հոգսը թեթևանա»:

1996 թվականին Էջմիածնում ստեղծվեցին 13 համատիրություններ: Այսօր մնացել են 7-ը:

Մեկ ամսում համատիրությունը հավաքում է մոտ 5600 դրամ (10 դոլար), որը շատ քիչ է որևէ մեծ խնդրի լուծման համար, օրինակ հոսող տանիքը նորոգելու համար:

Մարշալ Բաղրամյան 18/բ շենքում առաջացած մեծ ճեղքերը 1988 թվականի երկրաշարժի հետևանք են: Հաճախ խցանվում են կոյուղու ջրագծերը, և ջուրը լցվում առաջին հարկի բնակարանները, որտեղ ոչ ոք չի ապրում: Առաջին հարկի կեղտաջրերը հակասանիտարային պայմաններ են ստեղծում, որոնք հավանական են դարձնում հիվանդությունների համաճարակները:

«Մեր պատերն ամուր չեն, ուժեղ հարվածից անմիջապես կփլվեն», - ասում է Գոհարը:

Գոհարի լողասենյակի առաստաղից երևում է երկինքը, իսկ մկները և այլ վնասատուներ ազատ ելումուտ ունեն այստեղ: Տասնմեկ տարի է բնակիչները ջուրը դրսից են բերում:

«Իսկ առհասարակ, այստեղ կարելի է միանգամից անձրևաջրով լողանալ», - ասում է Նարեկը:

«Այստեղ ապրելով հազար ու մի հիվանդություն ենք ձեռք բերել, և ու՞մից կարող ես օգնություն խնդրել», - ասում է Օֆելյան:

Որոշ իրավիճակներում քաղաքապետարանը կարող է ընդհանուր բյուջեից գումար հատկացնել նման շենքերի հրատապ խնդիրները լուծելու համար, սակայն ներկայումս ոչինչ չի արվում, և մարդիկ շարունակում են ապրել այստեղ, որովհետև այլընտրանք չունեն:

«Ամեն ինչ մնում է նույնը, - ասում է Գոհարը, - մենք ենք ու մեր բաց տանիքը, պատերի ճեղքերը, որոնք օր օրի ավելի են լայնանում:

«Ամենահուսալին ավելի մեծ տարողությամբ կենցաղային տարաներն են, որոնք ամեն գարուն ավելի մեծերով ենք փոխարինում»: