Հայկական ատոմային Էլեկտրակայանի կառուցմանը զուգընթաց, անցյալ դարի 70-80-ական թթ., նրանից երեք-չորս կիլոմետր հեռավորության վրա հիմնադրվեց Մեծամոր քաղաքը, որտեղ բնակություն հաստատեցին Հայաստանի գրեթե բոլոր շրջաններից եկած մարդիկ: Նրանք կազմեցին ընտանիքներ, ունեցան երեխաներ՝ միաժամանակ աշխատելով ատոմակայանում:
|
Սանոսյան Արտավազդ 90 տարեկան (կենտրոնում. |
Սակայն 1989 թ. ԱԷԿ-ի կագնեցման հետևանքով մեծամորցիները զրկվեցին իրենց աշխատանքից և միայն շուրջ 6,5 տարվա ընդմիջումից հետո` 1995 թ. նոյեմբերին, շատերն ուրախացան, որ վերջապես կաշխատեն, ու իրենց քաղաքում կյանքը կլավանա
.
Այսօր այնտեղ աշխատում է Մեծամորի բնակչության ընդամենը 20 տոկոսը:
Քաղաքում շատերը գոհ են, որ իրենց միակ հույս համարվող ատոմակայանը գործում է, իսկ մյուսներն էլ դժգոհ են այդ հանգամանքից: «Թունավորում է մեզ: Եվ եթե մի դոզաչափ բերենք, դնենք մեր քաղաքում, կտեսնենք, որ մենք թույնի մեջ ենք նստած, բայց ով է ձայն հանում, ստիպված ենք»,- այսպես ասաց մեծամորցի 70-անց Ռաֆիկ Մխիթարյանը:
«Մենք` հայերս, տարածաշրջանի համեմատաբար խելոք ազգերից ենք»,- այսպես սկսեց իր զրույցը 90-անց Արտավազդ Սանոսյանը, որն, ի դեպ, Մեծամորում ապրում է 80-ականների սկզբից: Նրա երկու որդիները, ինչպես նաև աղջիկը և երկու թոռներն աշխատում են ԱԷԿ-ում:
Արտո պապի պատմածով` իր հարազատները, որոնք աշխատում են ԱԷԿ-ում խելացի են ու կրթված. «Եվ եթե նրանք ինձ ասում են, որ ատոմակայանը ապահով է և անվտանգ, ես նրանց վստահում եմ: Եթե ատոմակայանը փակվի, այս քաղաքն այլևս գոյություն չի ունենա: Սա միակ աշխատատեղն է, որը մեզ հաց է տալիս»:
Կարապետ Մանուկյանը (74 տարեկան) ԱԷԿ-ում աշխատել է շուրջ երկու տասնամյակ և երբևիցե իր առողջական վիճակի փոփոխություն չի զգացել: Նա ոչ մի անգամ չի գնացել հետազոտվելու, իմանալու համար, թե արդյոք ԱԷԿ-ի աշխատանքը ազդե՞լ է իր առողջության վրա:
«ԱԷԿ-ն շատ լավ է աշխատում, պաշտպանված է, և չենք էլ զգացել, որ ինչ- որ վնաս կտա մեր առողջությանը»,- ասաց Կ. Մանուկյանը:
Ռաֆիկ Մխիթարյանը 70 թվականի փետրվարի 4-ից աշխատել է ԱԷԿ-ի երկու ռեակտորների հորաններ փորող խմբի բրիգադավար:
|
Ակնոցավոր` Մխիթարյան Ռաֆիկ 76 տարեկան Մեծամորի բնակիչ |
«Երբ շահագործման էին հանձնում, ԽՍՀՄ Էլեկտրացանցերի նախարար Գրիգորյանցն ասաց, որ ժամկետը 28 տարի է, և երբ լրանա աշխատանքային ժամկետը, մեկ օր անգամ իրավունք չկա աշխատեցնելու»,- ասաց Ռ. Մխիթարյանը: Նրա պնդմամբ՝ այժմ գիտնականները տարին մեկ անգամ ԱԷԿ-ում ստուգումներ են կատարում և ավելացնում են ժամկետը մեկ-երկու-երեք տարով, ինչը ճիշտ չէ:
«Շատ ենք վախենում, բայց մարդիկ կան, որ հարստանալու համար ՀԱԷԿ-ի կյանքը երկարացնում են: Կառույցը ներկա դրությամբ քայքայված վիճակում է: Իրենք էլ են վախենում աշխատեցնելուց, բայց և այնպես իրենց գրպանները լցնելու համար աշխատեցնում են: Իմ կարճ խելքով ես գտնում եմ, եթե ժամկետը լրացել է, ապա պետք է կանգնեցնել, որպեսզի հետագայում մեր ազգի գլխին փորձանք չգա»,- ասաց զրուցակիցս:
Երկու երեխաների մայր Գոհար Բեսպրոզվանիխն էլ էր վախենում իր և իր զավակների համար և չէր կարծում, որ ատոմակայանը ապահով է:
«Երկրաշարժեր են լինում, իսկ դա արդեն վտանգավոր է: Մյուս կողմից` մենք ուրիշ աշխատանք կամ էլեկտրաէներգիայի այլ աղբյուր չունենք, այնպես որ, փակել նույնպես հնարավոր չէ»,- ասաց տիկին Գոհարը:
Զրուցակիցները մեզ նաև հայտնեցին, որ իրենց մոտ շատ են հիվանդությունները, ինչպես նաև ծնված երեխաների մեջ հաճախակի են հանդիպում արատավորներ:
«Բայց ով է ջրի երես հանում»,- ասացին նրանք:
Նրանք չմոռացան և շեշտեցին, որ այն մարդիկ, ովքեր ապրում են Մեծամորում, պետք է էլեկտրաէներգիայի վարձ չվճարեն. «Ինչը և կփոխհատուցի այստեղ ապրելու ռիսկը»,- ասաց Ռ. Մխիթարյանը:
|