ºñ¢³ÝáõÙ µáÉáñÁ ½³µÕí³Í »Ý ïáÝ³Ï³Ý ·ÝáõÙÝ»ñ ³Ý»Éáí

Փայտի վառարանների ծխի միջից Երևանը ժպտում է իր տոնական խանդավառությամբ: Վաճառում են տոնածառեր, որոնց մեջ այս տարի արհեստականներն ավելի շատ են, քան անցյլալում, զանազան աղանդեñներ՝ փորձելով փող վաստակել անհոգ ծախսերի այս մի քանի շաբաթվա տոնավաճառում, որն սկսվում է դեկտեմբերի 20-ից և ձգվում է մինչև Ծննդյան տոներ ու նույնիսկ հին Նոր տարի (հունվարի 13-ը):

Մեծ հաճույքով Արման Համբարձումյանը եղևնու երկու ճյուղ է կապում իրար և դրանով զարդարում խանութի ցուցափեղկը:

«Անհամբերությամբ սպասում եմ Ծննդյան տոներին: Հին ու նոր տարվա միջև սա կարծես մի հեքիաթ լինի, որը տևում է ընդամենը մի քանի օր: Ես ավանդույթ եմ դարձրել զարդարել խանութը դեկտեմբերի 15-ին», ասում է նա:

Քաղաքի ուրախ ու պայծառ գույները փոխանցվում են բնակիչներին: Մի կողմ դնելով իրենց հոգսերը մարդիկ ուրախությամբ պատրաստվում են Նոր ïարուն: Տոներին հատկապես ուրախ են խանութների և շուկաների վաճառողները:

«Հույս ունենք, որ լավ առևտուր կլինի: Ամեն դեպքում լավատես ենք: Նոր Տարին ամենաշահութաբեր սեզոնն է: Շատերն են փող հավաքում ամբողջ տարվա ընթացքում՝ սպասելով այս օրվան: Ցուրտ է, կանգնած սառչում ենք, բայց դե ի՞նչ արած», ասում է 46-ամյա վաճառող Կարո Զաքարյանը:

ØÇñ·Ý áõ ÁÝÏáõ½»Õ»ÝÁ ³Ù³ÝáñÛ³ ë»Õ³ÝÇ ½³ñ¹»ñÇó »Ý

Արդեն յոթ տարի է, որ նա քրոջ՝ Անահիտ Զաքարյանի հետ առևտուր է անում Երևանի հմ. 1 շուկայում: Վաճառում են ընկուզեղեն, չամիչ ու տարբեր տեսակի չրեր: Ապրանքի տեսքը պայծառ ու գրավիչ է: Գնորդներն ակամայից իրենց հայացքն ուղղում են այստեղ:

Անահիտը հպարտությամբ ցույց է տալիս տարբեր մրգերից պատրաստված ալանիները: Դրանք դրված են հատուկ թափանցիկ տուփերի մեջ և արժեն կիլոգրամը 4000-5000 դրամ (7-8 դոլար):

Գնումներով լի պայուսակներով մի կին մոտենում է տաղավարին և սկսում է ընտրել: «Ամանորի սեղանը չի կարող առանց ընկուզեղենի ու չրերի լինել: Ես նախընտրում եմ դեղձի ալանին, ծիրանի, տանձի, սալորի և դեղձի չրերը: Սեղանի մի անկյունում էլ անպայման աղանձ եմ դնում», ասում է նա:

Անահիտն ասում է, որ տոնական սեզոնին օրական վաճառում են 70000-80000 դրամի չրեղեն: Մարդիկ կան, որոնք 300-400 դոլարի չիր են գնում, մարդիկ էլ կան, որոնք հազիվ կես կիլոգրամ են գնում:

«Գների հարցում հարմարվում ենք բոլորին, որ չնեղվեն, ախր առջևում Նոր տարի է, թող բոլորն էլ ուրախանան», ասում է նա:

Տոնական գնումները շատերի համար հատուկ արարողություն են: Հայ տնտեսուհիներից շատերը դեռ աշնան սկզբից են պատրաստություն տեսնում:

²Ý³ÑÇï ¼³ù³ñÛ³ÝÁ ûñ³Ï³Ý 125-140 ¹áɳñÇ ãñ»Õ»Ý ¿ í³×³éáõÙ

Աստղիկ տատը Աշտարակի Փարպի գյուղից է: Նա ժպտալով ասում է. «Իսկական տան կնիկը հոկտեմբերին արդեն պետք է նոր տարվա սուջուխը արած լինի: Տեսե՛ք, իմ սարքածն ա, ի՜նչ գույն ունի»:

Սուջուխը վաճառվում է կիլոգրամը 3000-3500 դրամով (5-6 դոլար): Մեկ-մեկ բացատրում է գնորդներին, թե ինչպես է պատրաստել սուջուխը, և թե ինչու է այն այս տարի ավելի թանկ:

«Նախ խաղողը քիչ էր, իսկ սուջուխը խաղողի շիրայով ենք սարքում, դրա համար էլ գինը բարձր է: Ջարդած ու մաքրած ընկույզը հատ-հատ շարում ենք թելի վրա: Հետո այն թաթախում ենք խաղողի շիրայից, ալյուրից, տարբեր համեմունքներից պատրաստված մի զանգվածի մեջ, որը «շփոթ» է կոչվում: Թաթախելուց հետո թողնում ենք չորանա: Սուջուխը տոնական սեղանի զարդերից մեկն է»:

Հայկական ավանդական ամանորյա սեղանները բավականին ճոխ են՝ ծանրաբեռնված զանազան ուտեստներով, աղանդերով, թխվածքներով ու խմիչքներով: Սեղանի գլխավոր զարդը հատուկ պատրաստված խոզի բուդը կամ թևն է կամ էլ ամբողջական գոճին:

Մսավաճառ Վարդան Վաղարշակյանն ասում է, որ մարդկանց 80 տոկոսը խոզի բուդ է գնում: Սովորաբար տանում են 5-7 կիլոգրամանոց բդեր մոտ 20 դոլար արժողությամբ: Նոր տարվա մոտենալու հետ մսի գինը բարձրանում է:

«Միսն արդեն թանկացել է 100 դրամով: Մինչև տոները կավելանա ևս 500 դրամով կամ ավելին, չեմ կարող ասել: Այսօր կիլոն արդեն 1500 դրամ է: Շտապելը բնորոշ է մեր ժողովրդին, վախենում են, որ վերջին օրերին բան չի մնա ու տանում են, բայց ամեն տարի էլ ավելանում է», ասում է Վաղարշակյանը:

Տնային տնտեսուհի Հասմիկ Առաքելյանն ասում է, որ Նոր տարվա սեղանի համար պահանջվում է 150-200 դոլար՝ «չհաշված մնացած տոնական նվերները, սեղանը զարդարելու պարագաները, նոր հագուստը: Եթե գումարենք այդ ամենը, բավականին մեծ գումար կստացվի՝ հաշվի առնելով, որ շատերն այսօր գործազուրկ են»:

Սակայն Հասմիկը չի ցանկանում զրույցը ծանրաբեռնել հոգսերով և ասում է, որ Նոր տարվա համար պատրաստվող ուտեստների ցուցակը սկսվում է պասուց տոլմայով (ձավարով, լոբով, սիսեռով, ոսպով, ոլոռով ու տարբեր համեմունքներով պատրաստված և թթու դրած կաղամբի տերևներով փաթաթած միջուկ): Դեկտեմբերի 31-ի առավոտյան սկսում են երկու տեսակի մսով տոլմայի պատրաստությունը՝ կաղամբով և խաղողի թփով: Վերջինս ուտում են սխտոր-մածնով:

Սեղաններից անպակաս է նաև ավանդական քյուֆթան: 66-ամյա Նինա Ստեփանյանը քյուֆթա է վաճառում 22 տարի: Նա ասում է, որ միսը ծեծում է մեքենայով: Պատրաստում են երիտասարդ ցլիկի մսից, որպեսզի լավը լինի, և հաճախորդները գոհ մնան: Վաճառվում է կիլոգրամը 1500 դրամով: «Ամանորի համար ընտանիքը գնում է 4-5 կգ միս: Իհարկե, դա նաև կախված է ֆինանսական հնարավորություններից: Քյուֆթա հիմնականում գնում են ապահովված ընտանիքները: Օրական վաճառում եմ 30-40 կգ: Քյուֆթայի գինը չի բարձրանում անգամ վերջին օրերին», ասում է Նինան:

31-ամյա Լենա Մինասյանն ասում է, որ ամեն տարի թարմացնում է սեղանի սպասքը: Այս տարի 150 դոլար է վճարել 12 բաժակների, 20 դոլար սփռոցի և բավականին գումար ափսեների համար: Ընդամենը ծախսել է մոտ 200 դոլար: Նա ասում է, որ իր նյութական վիճակը թույլ է տալիս մոտ 1000 դոլար ծախսել միայն սննդի վրա:

Սակայն բնակարաններում տոնական տրամադրությունը սկիզբ է առնում, միայն երբ իր պատվավոր տեղն է գրավում տոնածառը: Հասմիկն ասում է, որ 18000 դրամ վճարել է եղևնու համար և 10000 էլ խաղալիքների ու զարդերի համար:

«Ամեն ինչ անում եմ առանց դժգոհելու կամ նեղվելու. չէ՞ որ ինչպես սկսես Նոր տարին, այնպես էլ կշարունակես»: